De gevolgen van het rigoureuze besparingsbeleid dat de centrumrechtse regering-Passos Coelho de voorbije twee jaar heeft gevoerd, laten zich nu op alle vlakken van de Portugese samenleving ongenadig voelen.

De cijfers voor het laatste kwartaal van vorig jaar vallen zelfs nog slechter uit dan de regering had vooropgesteld bij de opmaak van de begroting voor 2013. Tegen die besparingsdrift werd vorig najaar nog heftig geprotesteerd door zowel vakbonden als civiele samenleving. Die moeite bleek echter vergeefs.

Het parlement – waar de coalitieregering van PSD en CDS-PP over een comfortabele meerderheid beschikt – keurde eind november het hardste besparingsprogramma uit de recente geschiedenis van het land goed. Om tegemoet te komen aan de eisen van de trojka moet het begrotingstekort tegen eind 2014 onder de drie procent van het BBP (bruto binnenlands product) zakken. Momenteel ligt het begrotingstekort nog op meer dan vijf procent.

Zevende evaluatiemissie van trojka

Vanaf 27 februari krijgt Lissabon trouwens de zevende evaluatiemissie van de trojka (Europese Commissie, ECB en IMF) op bezoek. Die zal moeten nagaan of de besparingsmaatregelen van de regering voldoende ‘verregaand en streng’ zijn om de doelstellingen verbonden aan het hulppakket van 78 miljard euro, dat in mei 2011 werd toegezegd, te halen. In feite staat Portugal sinds twee jaar onder curatele van de trojka.
 
De cijfers die het Instituto Nacional de Estatística (INE) woensdag en donderdag bekend maakte, liegen er niet om. Het zal nog langer dan verwacht al besparingen zijn wat de klok slaat. De begroting voor 2013 legde de nadruk op een forse verhoging van de inkomsten uit belastingen en vermindering of schrapping van allerlei sociale uitgaven.

Analisten waren het erover eens dat de bevolking vanaf januari 2013 de genomen besparingsmaatregelen pas goed aan den lijve zou ondervinden en dat ook het protest ertegen grimmiger zou worden. De communistische partij (PCP) verklaarde zelfs dat “miljoenen Portugezen het risico lopen in armoede weg te zakken”.

Banenverlies sinds twee jaar besparingsbeleid: 343.500

Niet minder dan 200.000 Portugezen verloren in 2012 hun baan. Vooral in de sectoren bouw, industrie en energie was het verlies het grootst. Sinds het begin van de maatregelen die door de trojka werden opgelegd, staat de teller van het banenverlies al op 343.500.

Vooral het laatste trimester was ronduit rampzalig: tussen oktober en december gingen 124.500 banen verloren. En die trend lijkt nog lang niet te zijn gestopt, ondanks sussende berichten van de regering. Als er al banen bijkomen, dan gaat het bijna uitsluitend om tijdelijke contracten.

Op 31 december 2008 stond het werkloosheidcijfer nog op 7,3 procent, vier jaar later is 16,9 procent werkloos. De regering ging er bij de begroting voor 2013 nog van uit dat de werkloosheid op 16,4 procent zou stranden. Vooral bij de groep jongeren van minder dan 25 jaar is de situatie dramatisch: 40 procent is werkloos.

Reële toestand is nog veel erger, zegt CGTP

En dat zijn dan de officiële cijfers. Volgens de vakbondskoepel CGTP zouden 1,47 miljoen Portugezen zonder ‘fatsoenlijke’ baan zitten of meer dan 25 procent van de beroepsbevolking. Bij de jongeren zou dat cijfer oplopen tot 54,5 procent. Vele werknemers zijn de voorbije jaren immers gedwongen om naar tijdelijke contracten en halftijdse jobs over te stappen die nauwelijks genoeg opleveren om te kunnen overleven.

Zeker jonge schoolverlaters moeten zich tevreden stellen met slechtbetaalde uitzendarbeid in de hoop ooit een vaste baan te vinden. Volgens peilingen zou 9 procent van de werknemers liever een voltijdse job hebben, maar hebben ze noodgedwongen met halftijds werk ingestemd om toch nog werk te hebben.

Bovendien zijn de voorbije twee jaar veel hoogopgeleide jongeren geëmigreerd om aan de werkloosheid te ontsnappen. Portugal is opnieuw een land van emigratie geworden. Sinds twintig jaar was het totale aantal werkenden niet meer zo laag.

Werkloosheidsvergoeding voor 43 procent werklozen

Het INE rekende ook uit dat het gemiddelde maandinkomen van wie nog een baan heeft in 2012 810 euro bedroeg. Van de 923.200 geregistreerde werklozen konden maar 400.000 mensen (of 43 procent) rekenen op een werkloosheidsvergoeding in het kader van het gewaarborgde socialezekerheidsstelsel.

De anderen – vaak mensen die al langer dan een jaar werkloos zijn of wegens medische problemen niet meer in aanmerking komen voor een reguliere baan – moeten noodgedwongen terugvallen op bijstandsprogramma’s of solidariteit van de familie.

Eerder al bleek dat in november 11.044 werkloze koppels (getrouwd of samenwonend) waren ingeschreven bij het Instituto de Emprego e Formação Profissional (IEFP – vergelijkbaar met de VDAB bij ons), een verdubbeling tegenover een jaar eerder. Het aantal gezinnen waar niemand nog een betaalde baan heeft, groeit, wat als direct gevolg heeft dat meer en meer kinderen in armoede opgroeien en zelf dus moeilijker uit die vicieuze cirkel zullen kunnen ontsnappen.  

Premier Coelho: “Volgens de verwachtingen …”

De reactie van premier Pedro Passos Coelho op de sombere INE-cijfers zette kwaad bloed bij de oppositie. Coelho vond dat “het allemaal nog volgens de verwachtingen van de regering was” en “dat het voorlopig niet nodig was om het beleid bij te sturen”.

De premier erkende dat de werkloosheid forser was gestegen dan verwacht, maar legde de oorzaak volledig bij de recessie die in de hele eurozone hard toeslaat. “Zelfs de sterkhouders Duitsland en Frankrijk hebben af te rekenen met een groeiverwachting die veel lager uitvalt dan voorzien”, verklaarde Coelho woensdag op een persconferentie.

De Portugese economie is sterk afhankelijk van export naar andere landen van de eurozone, hoewel meer en meer bedrijven proberen een graantje mee te pikken van opkomende economieën zoals die van Brazilië en Angola.

De economie van de hele eurozone is voor het tweede kwartaal op rij gekrompen, meldden financiële analisten deze week. Ook de grootste economieën, Duitsland en Frankrijk, zijn in het vierde kwartaal van 2012 in recessie gegaan. Volgens de OESO bedroeg de recessie 0,6 procent in de Europese Unie, waar enkele maanden geleden nog 0,4 procent krimp werd verwacht.

De Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) waarschuwde eind januari dat de werkloosheid wereldwijd nog zal toenemen in 2013 en 2014 als gevolg van de recessie in de industrielanden en de zwakkere groei in de opkomende economieën. De ILO vreesde ook dat het gevolgde neoliberale beleid in de eurozone de competitiviteit tussen landen op de spits zou drijven en de lonen onder druk zal zetten.

“Machine die de werkgelegenheid vernietigt”

Donderdag kondigde het INE aan dat de Portugese economie over heel 2012 met 3,2 procent is gekrompen, terwijl in november met maximum 3 procent recessie was rekening gehouden bij de opmaak van de begroting. Het vierde kwartaal liet een achteruitgang van 1,8 procent optekenen tegenover het derde trimester. De sterkste daling in jaren.  

José Lourenço, parlementslid voor de PCP, reageerde donderdag furieus op de lakse houding van de premier. “Deze regering is een machine die werkgelegenheid vernietigt, die de mensen arm maakt”, liet hij optekenen in de Portugese pers.

Zijn collega Miguel Laranjeiro van de PS zei dat “de regering van de bestrijding van de werkloosheid haar prioriteit zou moeten maken, maar dat duidelijk niet doet”. Mariana Aiveco van het Bloco de Esquerda (BE) verweet de regering “de weg naar de afgrond te blijven volgen. Alleen een ambitieus programma van overheidsinvesteringen kan dit land er weer bovenop helpen en de mensen perspectief bieden”.  

Protest naar nieuw hoogtepunt op 15 maart

Ook de twee grootste vakbondskoepels UGT en CGTP spaarden hun kritiek op het regeringsbeleid niet. “De regering veroorzaakt een nooit geziene economische en sociale catastrofe onder druk van de trojka, maar vindt het niet nodig om van koers te veranderen, ondanks alle alarmerende cijfers. Wat moet er nog meer gebeuren?”

De communistische vakbondskoepel CGTP heeft alvast een nieuwe ‘dag van strijd’ aangekondigd voor 15 maart. Een dag die in het teken zal staan van protest tegen het gevoerde bezuinigingsbeleid en de verarming van een groot deel van de bevolking.

Ook de bewegingen van werklozen roepen op om die dag op straat te komen. De voorbije week waren er diverse stakingen bij het openbaar vervoer tegen het regeringsbeleid.

Bijkomende bronnen:

Frente Comum marca manifestação do sector público para 15 de Março
http://www.publico.pt/economia/noticia/frente-comum-marca-manifestacao-do-sector-publico-para-15-de-marco-1583845

Número de casais desempregados quase duplicou em Novembro
http://www.publico.pt/economia/noticia/numero-de-casais-desempregados-quase-duplicou-em-novembro-1580716

Situação de desemprego vai agravar-se, prevê a OIT
http://www.publico.pt/economia/noticia/relatorio-desemprego-oit-1581587#/0

Passos admite rever previsão de desemprego
http://economico.sapo.pt/noticias/passos-admite-rever-previsao-de-desemprego_162548.html

Portugal
Desemprego aumenta para recorde de 16,9%
http://economico.sapo.pt/noticias/desemprego-aumenta-para-recorde-de-169_162509.html

Governo
Passos põe ministros do PSD a explicar reforma do Estado
http://economico.sapo.pt/noticias/passos-poe-ministros-do-psd-a-explicar-reforma-do-estado_162525.html

2012
CDS diz que greves custaram 2,2 mil milhões de euros
http://economico.sapo.pt/noticias/cds-diz-que-greves-custaram-22-mil-milhoes-de-euros_162545.html

Álvaro
Ministro vai a Londres para falar do relançamento da economia portuguesa
http://economico.sapo.pt/noticias/ministro-vai-a-londres-para-falar-do-relancamento-da-economia-portuguesa_162539.html

Comentário de Manuel Carvalho: 2012, um dos piores anos da economia portuguesa das últimas décadas
http://www.publico.pt/multimedia/video/comentario-de-manuel-carvalho-20121230-220937

Economia portuguesa acentuou queda no final do ano passado
http://www.publico.pt/economia/noticia/economia-portuguesa-acentuou-queda-no-final-do-ano-passado-1584444#comentarios