Er zijn blijkbaar nog andere maatschappelijke grondstromen in Vlaanderen. Het Transitienetwerk Middenveld slaagde er met zijn eerste transitiefestival meteen in om Vooruit in Gent helemaal te vullen met enthousiaste festivalgangers, nieuwsgierig om samen te ontdekken hoe we in de toekomst onze welvaart zowel ecologisch duurzaam als sociaal rechtvaardig kunnen voortbrengen en verdelen.

Na een korte voorstelling van het netwerk en zijn opzet, en enige aandacht voor het programma van de dag was het snel de beurt aan de hoofdspreker Andrew Simms van New Economics Foundation.

Een oorlog voor verandering

Die nieuwe economie is hard nodig, aldus Simms, die niet aarzelt om te spreken van “een gevecht, zelfs een oorlog voor verandering”. De mate waarin onze huidige economie de ecologische grenzen doorboort, is immers onhoudbaar.

“En kijk nog verder naar de staat van onze economie. Onnoemelijk veel mensen die geen kans krijgen op werk en aan de kant staan, tegenover een massa van overwerkte werknemers. Dan is herverdeling van de arbeid misschien toch niet zo’n slechte zaak.”

“Veronderstel dat we kiezen voor een 15-uren week, al een oude droom. Dan kunnen we de vrijgekomen tijd spenderen om te leren hoe we best de economie vergroenen of verduurzamen. Denk bijvoorbeeld aan de ontwikkeling van stadslandbouw, een dringende noodzaak wanneer speculanten een voedselcrisis veroorzaken. Dan hebben we ook tijd voor meer levenskunst.”

Opboksen tegen het domdenken

Makkelijk zal het allemaal niet gaan, dat beseft ook Simms. Het wordt stevig opboksen tegen het domdenken van de financiële analisten, die zogenaamde specialisten. Ook Simms heeft het niet voor hen:

“Alles komt goed, zo hoor ik een financieel analist zeggen op de radio. Tal van crises bedreigen ons: pandemieën, terrorisme, kernoorlog, ijskappen die smelten, mislukte oogsten en massale hongersnood. Dit, en nog veel meer, kan zich voordoen nog tijdens ons leven. Voor financiers bestaat er al een ‘Gids voor adverteerders in de Apocalyps’. Want, aldus deze mensen, wie niet panikeert, en nuchter blijft, kan ook in die omstandigheden nog altijd geld verdienen.”

Het is waar, dat heeft de financiële crisis bewezen, sommige speculanten zijn er ontzettend rijk aan geworden. Ze speculeren dan wel tegen de echte economie.

Simms maakt een grapje over de financiële wereld: “Die is zozeer gekant tegen het idee van nulgroei, laat staan ‘negatieve groei’. Maar het is wel de enige sector die het nu al in praktijk brengt.”

Het wordt bijna nog wranger als hij er op wijst “dat ons huidige economische bestel, het kapitalisme, de verklaring biedt waarom een bedrijf als Shell beslist om uit hernieuwbare energie te stappen… want de cijfers zouden niet op een rijtje te krijgen zijn. Maar men doet die cijfers wel kloppen om Alaska te verwoesten op zoek naar olie.”

“Opkomen voor het milieu mag in geen geval de economie storen, dat blijft het credo van de financieel-economische machthebbers. En toch weten ze in hun binnenste dat ze niet goed bezig zijn. Het is zoals met degenen die de slavenhandel en –arbeid bleven verdedigen omdat de afschaffing ervan de economie zou ruïneren.”

“Wat we dus nooit mogen onderschatten, is hoe slecht onze beleidsmensen wel bezig zijn.”

“Deze houding kunnen we ons niet veroorloven. Wij staan kort bij een situatie waarbij de hele wereld klimaatroulette aan het spelen is, we kunnen amper nog voorkomen dat de temperatuur op aarde twee graden zal stijgen ten opzichte van het pre-industriële niveau, en dat we op weg zijn om het klimaat te verliezen waarin het menselijk leven kon floreren… en toch blijven we met geld gooien naar de oliebedrijven om nog meer olie op te pompen. Wat we dus nooit mogen onderschatten, is hoe slecht onze beleidsmensen wel bezig zijn.”

Een economie van ‘beter’, niet van ‘meer’

“En dus is er een ontzettend grote nood aan een ander economisch model, in de voetsporen van de ecologische econoom Daly. Het moet een economie zijn van ‘beter’, niet van ‘meer’; een economie in evenwicht met de biosfeer, daar moeten we naartoe.”

“Denk dan vooral niet dat transitie op vrij korte termijn onmogelijk zou zijn. In de zes oorlogsjaren is er een volledige ombouw geweest van de Britse economie. In acht jaar slaagde men erin een mens op de maan te krijgen. Transitiesteden in Groot-Brittannië zijn het snelst groeiende sociale fenomeen. En het is echt waar mogelijk om de komende jaren de hernieuwbare energie echt uit te rollen. Als we maar de productiecapaciteit die nu nutteloos is in de auto-industrie heroriënren.”

Simms herinnert ook uitdrukkelijk aan het belang van meer gelijke samenlevingen om de noodzakelijk transitie naar een sociaalecologische economie met meer succes aan te vatten: “Want meer gelijke samenlevingen doen bijna alles beter, van onderwijs tot gezondheidszorg, tot het realiseren van menselijk geluk.”

En hij besluit met een knipoog: “Als we het op de juiste manier aanpakken, dan zullen we langer leven dan die ‘bastards’.”