Vanuit mijn ‘vorig leven’ als leraar reken ik onder ‘behoeftigen’ ook de zogenaamde ‘slechte leerling’, de zwakkere, de tragere, de ‘domme’… hij of zij voor wie het looprad van het schoolcurriculum te snel gaat, zij die ‘niet mee kunnen’. De zwakken of soms door hun leerkrachten ‘hopelozen’ genoemd (waarvoor je zoals men dat zegt alleen nog kunt bidden), de ‘minkukels’ voor talen, voor wiskunde, voor wetenschappen… de op krukken lopende en prikkebenende achterblijvers …

Over die leerlingen, hun ouders en hun leraren heeft Daniel Pennac een raak en liefdevol boek geschreven: Chagrin d’école (Ned.vertaling Schoolpijn (J.M. Meulenhoff, 2007). Het onuitgesproken verdriet van zovele ‘staart-leerlingen’, voor wie ‘therapieën’ bedacht zijn  (vaak alleen door ‘welstellende ouders’ te betalen), maar die slechts uit hun rode-lantaarn-positie bevrijd kunnen worden door hen met begrip, creativiteit en niet aflatend geduld hun zelfrespect terug te geven. 

“Het uit de dood opgestane vogeltje vliegt weg, nog een beetje groggy, zigzagt even door de hervonden ruimte, koerst dan weer recht op het zuiden af en verdwijnt in zijn toekomst.”

Mocht ik aan het hoofd van een school staan, dan zou elke leerkracht bij zijn lesrooster en schoolagenda bij het begin van een schooljaar het boek Schoolpijn als verplichte lectuur mee krijgen.  Misschien zijn er slechte leerlingen “die niet meer bij komen”, maar dat mag voor geen enkele leerkracht een excuus zijn “om een rits verbrijzelde zwaluwen uit hun coma te proberen halen” schrijft Pennac.

Alleen de school die daar dankzij een aantal enthousiaste, creatieve en met empathie begaafde leerkrachten in slaagt, verdient het label ‘kwaliteitsschool’. Kwaliteit moet elke dag opnieuw waargemaakt worden.  Ik denk wel eens: misschien moet je  eerst een slechte leerling zijn geweest om leraar te kunnen worden…  Weten wat het betekent, onwetendheid, iets niet te weten of te (kunnen) begrijpen…  Leerlingen mogen hun pupillen niet met trots door de (weelderige) tuin van hun eigen weten leiden, maar ze brengen naar de drempel van hun eigen mogelijkheden, schrijft Kahlil Gibran in De profeet.

En wat ik in 2003 bij de literaire criticus en essayist Cyrille Offermans las in ‘Ver van huis. Denken in beweging. Essays’ (Uitg. (De Bezige Bij, Amsterdam, 2003) mag ik de lezer van dit blogbericht omtrent onderwijs en vorming niet onthouden:

“Kinderen moeten niet bang gemaakt voor het leven, ze moeten er zin in krijgen.  Dat is zo ongeveer alles. Ze moeten ervaren dat leven iets anders is dan zure plicht en treurig zelfverbruik.  Het ideaal is: zonder argwaan de wereld in – zonder rancune weer naar huis.”

.