De oorlog in Oekraïne tegen de invasiemacht van de Russen is nu – op 24 februari 2024 -precies twee jaar in gang in een all out oorlog. Wat begrijpen wij daar van? Wie wil weten hoe het in dit broederland van Rusland aan het front toegaat doet en hoe oorlog je vredige leven op een dag kan overhoop gooien, doet er goed aan de film The White Raven te zien. Hij is gemaakt met de gedrevenheid van regisseurs en acteurs in een land dat in volle oorlog is door een crew die de wereld een beeld wil geven van het leven van de burger die dienst neemt vanuit plicht en rechtvaardigheidsgevoel. Vanuit de geweldige kracht die wraakneming voor de mens kan betekenen ook. Een zinderende prent vol met de energie van een land dat in volle oorlog is. Anders en beter dan vele na-oorlogse oorlogsfilms van Hollywood. Relevante cinema.

Vanaf de eerste beelden maken wij kennis met Mykola die als een vredelievende leraar actief is in het secundair onderwijs in Donetsk Oblast/provincie in 2014. Hij heeft met zijn jonge vrouw een huisje betrokken dat letterlijk opgaat in de aarde. Hij is zoals miljoenen mannen en vrouwen een bewuste ecologist en pacifist. Hij heeft eigenhandig een windmolen gebouwd & zijn echtgenote is kunstenares en is zwanger. Het leven lacht hen toe. Het zijn mensen die leven van de liefde en van jeugdige energie en vanuit hun persoonlijke talenten. Maar lot, geschiedenis en de drang naar een keihard soort roem dat de actuele Russische heerser doet in actie komen, doorbreekt hun idylle. De vrouw wordt door de Russische soldaten met anoniem gemaakte uniformen, de “groene mannetjes”, vermoord en het off grid-huisje steken zij in brand. Een pijnlijke herinnering aan een militaire agressie die in veertien begon, voor wie dacht dat de oorlog pas twee jaar terug van start ging.

Wie herinnert zich niet de journaalbeelden van hoe Rusland in die dagen nog maar eens de internationale gemeenschap voor schut zette en een rad voor de ogen draaide door gevechtseenheden op zuid-oost Oekraïne en de Krim af te sturen die van alle militaire insignes waren ontdaan? Deze mysterieuze eenheden bleken alles behalve onschadelijk. Toen al had de wereld moeten ingrijpen zo is de boodschap van de film die met staatssteun is gemaakt. Maar ja, toen waren begrippen als “Moed” en “Strijdbaarheid” al lang niet meer aanwezig in de woordenboeken in het westen. Het juridische begrip RTP, the Responsability to Protect dat op was gedoken tijdens de Joegoslavische invasie door Servië in 1992 stond  niet meer zo op de agenda’s. Eens te meer koos de VN en de Europese leiders voor een ‘laisser faire, laisser passer”-politiek. Voor passiviteit.

De vermomde Russische troepen halen het leven van de leraar – bijgenaamd Witte Raaf, (Voron – naar de rol van de Raaf in het inheemse scheppingsverhaal dat aan de basis ligt van het internationale Vredesteken) – overhoop. Zoals in een roman is deze crisisfase het startschot van een grondige psychologische ontwikkeling voor het hoofdpersonage. Mykola besluit bij de defensieve strijdmacht van zijn land te gaan; zijn wiskundige talent is een troef bij het werk als scherpschutter. Hij berekent als geen ander snel en uit het hoofd de ballistische banen van de kogels. Die kogels die, zoals ik in een vorige blog over de Sniper beschreef, geregeld op duizend vijfhonderd meter, anderhalve kilometer afstand inslaan en hun dodelijke werk doen. Dat is dus een slordige duizend meter verder dan het kogelwapen van een gewone soldaat of een grootwildjager reikt. De training en de dagelijkse sfeer in het patriottische leger – waar zoals wij intussen weten de gemiddelde leeftijd niet ver onder de vijftig ligt – betekent een schok voor de jonge man. Het is een hard bestaan maar ‘Voron’ blijkt een kerel die tegen de uitdaging is opgewassen. Aanvankelijk een buitenbeentje dat spotlachjes uitlokt, weet hij zich te onderscheiden en hij wordt een van de beste scherpschutters.

Heel wat kom je als kijker te weten over de werking van dit Oekraïense leger en over oorlog. De soldaten zijn aan het front vaak helemaal niet comfortabel ingekwartierd, in kaal geworden scholen of overheidsgebouwen, of in shelters waar het dak lekt. Zoals de Los Angeles Times schreef bij het verschijnen: “Delivers the goods for anyone looking for an intense war movie”: dit is geen simpele propaganda. De film is een goed gemaakte hedendaagse full length movie. De vechtlust en het doorzettingsvermogen van de Oekraïense soldaten weet de film te vatten en weer te geven. De Donbass en Donetsk vormen het landschappelijke kader van dit verhaal. Meer dan in de beelden die wij te zien krijgen in de grote Belgische media zie je – voel je dit landschap dat al bij de troepen van Hitler befaamd was om zijn eindeloze steppen en akkers. Het fascinerende onderwerp – de soldaten die getraind en geselecteerd zijn om altijd raak te schieten – vormt de kern van het verhaal. Wie dit filmische verhaal zag, zal nooit nog vergeten wat een Sluipschutter is. De zorgvuldig en geduldig werkende precisieschutter die er met alle mogelijke verbeeldingskracht werk van maakt zelf niet in het vizier te komen, en soms meer dan tien uur na elkaar onzichtbaar blijven. In tegenstelling met klassieke oorlogsfilms over WO II krijg je een idee hoe het er vandaag aan toe gaat: de sniper staat nu in radioverbinding met zijn helpers en oversten.

De plot en de uitwerking zijn sober; zoals een soldaat in de gevechtszone bij zijn handelingen tegen de vijand, is elke beweging, elke handeling, elke blik en elk shot gericht op doeltreffendheid. Bij het maken van de film werkten eenheden van de Nationale Garde van Oekraïne en van de Rapid Response Force mee. Mooi thema van begin tot eind is het spirituele aspect waar in oorlogstijd geen soldaat aan ontsnapt. Het bijgeloof dat moed en steun geeft. Front- soldaten toen en nu hebben hun mascotte bij zich die hun motivatie symboliseert, en die in soms gruwelijke omstandigheden en belast met onmogelijke opdrachten, naar je geliefden en je bronnen van levenslust verwijst. De engel met open vleugels die zijn echtgenote uit lokaal hout heeft gegutst met haar beitels doet het hem.

Dit is een oorlogsfilm die in elke minuut naar de realiteit van frontlinies ruikt. Een biografie van de verborgen sluipschutter in een notendop; als dit soort expert ben je een klein radertje in een groot geheel – een puzzelstukje dat zijn bijdrage levert door vakmanschap en vastberadenheid. Een soort elite soldaat die ook door het leger van de Russen wordt ingezet en ook daar met waardering wordt gekoesterd. Naar het einde toe komt onvermijdelijk het duel met de beste sniper van de vijandelijke kant. Dit duel roept reminiscenties op aan “Duel. Ennemy at the gate” – de film van 2001 van Jean-Jacques Annaud over de rol van Russische sluipschutters bij het afwenden van het beleg van Stalingrad door de Duitsers. Dat is zelf een van de hardste en volgens liefhebbers een van de beste films in het oorlog genre.

The White Raven vormt een illustratie dat vechten onvermijdelijk is voor naties en culturen. Een lesje dat geweld dat zijn legitimatie vindt in oorlogsomstandigheden, voor altijd tot de menselijke geschiedenis zal behoren. Dat je dus beter maar je hoofd niet in het zand kunt steken. Si vis pacem – para bellum – Als je de vrede wil – bereid je dan voor op de oorlog. De film werd gedraaid in de herfst van 2020, nauwelijks enkele maanden voor de massale inval van de Russische troepen die de bedoeling had Oekraïne snel over te nemen. Het verhaal is gebaseerd op het leven van script writer Mykola Voronenko die leraar was voor hij deel werd van de strijdkrachten.

Sniper The White Raven. 2021

Met Pavlo Aldoshin (Mykola) en Maryna Koshkina (de vrouw Nastya)

Regie van Maryan Bushan

In de handel te verkrijgen en via Netflix