De oorlog in Oekraïne tegen de invasiemacht van de Russen is nu – op 24 februari 2024 -precies twee jaar in gang in een all out oorlog. Maar wat begrijpen wij daar van? Wie wil weten hoe het in dit land aan het front toegaat doet en hoe oorlog je vredige leven op een dag kan overhoop gooien, doet er goed aan deze film te zien. Hij is gemaakt met de gedrevenheid van een land dat in volle oorlog is door regisseur en crew die de wereld een beeld willen geven van het leven van de burger die dienst neemt vanuit plicht en rechtvaardigheidsgevoel. Vanuit de geweldige kracht die wraakneming kan betekenen ook. Een zinderende prent vol met de energie van een land dat in volle oorlog is. Anders en beter dan vele na-oorlogse oorlogsfilms van Hollywood. Relevante cinema ook.

Vanaf de eerste beelden maken wij kennis met Mykola die als een vredelievende leraar actief is in het secundair onderwijs in Donetsk Oblast/provincie in 2014. Hij heeft met zijn jonge vrouw een huisje betrokken dat letterlijk opgaat in de aarde. Hij is zoals miljoenen mannen en vrouwen een bewuste ecologist en ook een pacifist. Hij heeft eigenhandig een windmolen gebouwd & zijn echtgenote is kunstenares en zij is zwanger. Het leven lacht hen toe. Het zijn mensen die leven van de liefde en van jeugdige energie en talenten. Maar lot, geschiedenis en de drang naar een keihard soort roem dat de actuele Russische heerser doet in actie komen, doorbreekt hun idylle. De vrouw wordt door de groene mannetjes vermoord en het off grid-huisje in brand gestoken door de milities die het land binnen vallen in 2014. Een pijnlijke herinnering voor wie nog dacht dat de oorlog in Oekraïne pas twee jaar terug van start ging.

Wie herinnert zich niet de journaalbeelden van hoe Rusland in die dagen nog maar eens de internationale gemeenschap voor schut zette en een rad voor de ogen draaide door gevechtseenheden op zuid-oost Oekraïne en de Krim af te sturen die van alle militaire insignes waren ontdaan? Deze “groene mannetjes” bleken alles behalve onschadelijk. Toen al had de wereld wellicht moeten ingrijpen zo lijkt de boodschap te zijn. Maar ja, toen waren begrippen als “Moed” en “Strijdbaarheid” niet meer aanwezig in de woordenboeken in het serene westen. Het juridische begrip RTP dat op was gedoken tijdens de Joegoslavische invasie door Servië in 1994 stond ook al niet meer zo op de agenda’s (Responsibility To Protect).

De vermomde Russische troepen halen het leven van de leraar – bijgenaamd Witte Raaf, (kortweg Voron – naar de rol van de Raaf in het inheemse scheppingsverhaal dat aan de basis ligt van het internationale Vredesteken) –dus volkomen overhoopo. Zoals in elke goede roman is dit het startschot van een grondige psychologische ontwikkeling voor het hoofdpersonage. Mykola besluit bij de defensieve strijdmacht van zijn land te gaan; zijn wiskundige talent is alvast een troef bij het werk als scherpschutter. Hij berekent als geen ander de ballistische banen van de kogels. Die kogels die, zoals ik in een vorige blog over de Sniper beschreef, geregeld wel anderhalve kilometer verder inslaan en hun dodelijke werk doen. Soms dus duizend meter verder dan het kogelwapen van een gewone soldaat of een grootwildjager reikt. De training en de dagelijkse sfeer in het patriottische leger – waar zoals wij intussen weten de gemiddelde leeftijd niet ver onder de vijftig ligt – betekent een schok voor de jonge man. Het is een hard bestaan maar ‘Voron’ blijkt een kerel die tegen de uitdaging is opgewassen. Aanvankelijk een buitenbeentje dat spotlachjes uitlokt, weet hij zich te onderscheiden en hij wordt een van de beste scherpschutters in het leger.

Heel wat kom je als kijker te weten over de werking van dit Oekraïense leger en over oorlog in het algemeen. De soldaten zijn aan het front vaak helemaal niet comfortabel ingekwartierd, bijvoorbeeld, in kaal geworden scholen of overheidsgebouwen, of in shelters waar het dak lekt. Zoals de Los Angeles Times schreef bij het verschijnen: “Delivers the goods for anyone looking for an intense war movie”: dit is geen simpele propaganda, maar een goed gemaakte hedendaagse full length film. De vechtlust en het doorzettingsvermogen van de Oekraïense soldaten weet de film te vatten en weer te geven. De Donbass en Donetsk is het landschappelijke kader van dit verhaal. Meer dan in de beelden in de grote Belgische media zie je hier – voel je hier dit landschap dat al bij de troepen van Hitler befaamd was om zijn eindeloze steppen en akkers. Het fascinerende onderwerp – de speciale soldaten die getraind en geselecteerd zijn om altijd raak te schieten – vormt de kern van het verhaal. Wie dit filmische verhaal zag, zal nooit meer vergeten wat een Sluipschutter is. De zorgvuldig en geduldig werkende precisieschutter die er met alle mogelijke verbeeldingskracht werk van maakt zelf niet in het vizier te komen, maar soms meer dan tien uur na elkaar onzichtbaar te blijven. In tegenstelling met klassieke oorlogsfilms over WO II krijg je een idee hoe het er vandaag aan toe gaat: de sniper staat bijvoorbeeld in radioverbinding met zijn helpers en zijn oversten.

De plot en de uitwerking zijn sober; zoals een soldaat in de gevechtszone bij zijn handelingen tegen de vijand, is elke beweging, elke handeling, elke blik/shot doeltreffend. Bij het maken van de film deden eenheden van de Nationale Garde van Oekraïne en de Rapid Response Force mee. Mooi thema van begin tot eind is het spirituele aspect waar in oorlogstijd geen soldaat aan ontsnapt. Het bijgeloof dat moed en steun geeft. De meeste soldaten toen en nu hebben altijd hun mascotte bij zich die hun motivatie symboliseert, en die in soms gruwelijke omstandigheden en belast met ondoenbare opdrachten, je naar je geliefden en je bronnen van levenslust verwijst. De engel met open vleugels die zijn echtgenote uit lokaal hout heeft gegutst met haar beitels doet het hem.

Dit is een oorlogsfilm die in elke minuut naar de realiteit van frontlinies van deze tijd ruikt. Een biografie van de verborgen sluipschutter in een notendop; als dit soort expert ben je een klein radertje in een groot geheel – een puzzelstukje dat zijn bijdrage levert door groot vakmanschap en vastberadenheid. Een soort elite soldaat dat overigens ook door het leger van de Russen wordt ingezet en ook daar met waardering wordt gekoesterd. Naar het einde toe komt onvermijdelijk het duel met de beste sniper van de vijandelijke kant. Dit duel roept reminiscenties op aan “Duel. Ennemy at the gate” – de Russische film over de rol van sluipschutters bij het afwenden van het beleg van Stalingrad door de Duitsers. Zelf een van de hardste en beste films in het genre.

Je krijgt hier een illustratie dat “vechten” onvermijdelijk is voor naties en culturen. Een lesje over het lastige feit dat geweld dat zijn legitimatie vindt in oorlogsomstandigheden, voor altijd tot de menselijke geschiedenis en de toekomst zal behoren. Dat je dus beter maar je hoofd niet in het zand kunt steken. Si vis pacem – para bellum – Als je de vrede wil – bereid je dan maar voor op de oorlog. De film werd gedraaid in de herfst van 2020, nauwelijks enkele maanden voor de massale nieuwe inval van de Russische troepen. Het verhaal is gebaseerd op het leven van script writer Mykola Voronenko die leraar was voor hij als vrijwilliger deel werd van de strijdkrachten.

Sniper The White Raven. 2021

Met Pavlo Aldoshin (Mykola) en Maryna Koshkina (vrouw Nastya)

Regie van Maryan Bushan

In de handel te halen en via Netflix te zien