Matthias Schoenaerts is ondertussen een naam die bekend in de oren klinkt. Hij is een schitterend acteur die zijn debuut kende in de Belgische bioscopen maar ondertussen ook Amerika heeft weten te veroveren. Naast zijn vele glansrollen als acteur, leeft hij zich ook graag uit als graffiti kunstenaar. Zo heeft hij begin juni een gigantisch graffitikunstwerk in Parijs gemaakt en opgedragen aan George Floyd. Daarmee wil hij aantonen dat wij, mensen, moeten inzetten op verbinding in plaats van ons te laten leiden door polariserende krachten. Maar ook in België heeft hij al ‘toegeslagen’ en niet alleen in de straten van Antwerpen. 

Wat al lang op de agenda stond was een muur van de gevangenis in Oudenaarde. De bombastische gevangenismuren die tussen binnen en buiten staan, die een lijn trekken tussen de samenleving en onze gedetineerden. De drukke agenda van Schoenaerts zorgde een lange tijd voor uitstel, maar plots kreeg de directie van Oudenaarde telefoon: Matthias is er klaar voor! Hij wil graag samen met enkele gedetineerden een kunstwerk maken in de ondertussen 100-jarige gevangenis van Oudenaarde. Maar waarom een gevangenis … of all places … ? Wie Schoenaerts al even volgt, weet dat dit uiteindelijk zo vreemd nog niet is. Schoenaerts is namelijk al langer gefascineerd door het detentiewezen maar vooral, hij stelt deze net zoals wij van VZW De Huizen ernstig in vraag.

Moeilijke jeugd

Ondanks zijn overweldigende palmares aan filmdebuten heeft hij er als jonge knaap, in tegenstrijd tot wat we zouden verwachten, een wervelend parcours op zitten tijdens zijn jeugdjaren in het Antwerpse schipperskwartier. Net zoals zijn jeugdvrienden heeft hij verschillende malen het politiebureau gezien tot uiteindelijk de jeugdrechter kon ingrijpen en beslissen wat er met Schoenaerts stond te gebeuren. 

Hoe komt het dat Schoenaerts er in geslaagd is om dan toch de juiste keuzes te maken? Hijzelf zweert bij de onvoorwaardelijke liefde van zijn moeder. Iemand die blijft in je geloven. Verschillende vrienden van hem hebben niet die kansen, of laten we zeggen, die warmte gekregen en zijn wel in de gevangenis terecht gekomen. 

The Mustang

Toen Matthias de hoofdrol kreeg voor de film The Mustang heeft hij de kans gekregen om zelf vier zwaarbewaakte gevangenissen te bezoeken om zich ten volle te kunnen inleven in de rol van een gedetineerde. Voor Schoenaerts was er één gemeenschappelijke deler, namelijk liefdeloosheid. Stuk voor stuk hoorde hij mensen praten die geen liefde hebben gekend of niet de onvoorwaardelijke steun hebben gekregen die nodig was om iets te kunnen maken van het leven. De mogelijkheid om te vallen maar ook om opnieuw te mogen opstaan.  

Bron: YouTube Matthias Schoenaerts in ‘The Mustang’

Jonge gedetineerden

Net zoals wij bij vzw De Huizen, is Schoenaerts overtuigd dat de manier waarop we nu met mensen in detentie omgaan niet de juiste methode is. Al zeker niet met de jonge gedetineerden. Meestal gaat het om gebroken jongeren die hersteld moeten worden. Mensen die in de periode voor detentie al niet meer in vrijheid leefden door hun meestal complexe, uitzichtloze situaties. Uiteraard zijn er ook jongeren die door de jeugdige onwetendheid stommiteiten begaan, maar het moet te allen tijde vermeden worden dat dit een streep trekt door de rest van hun lange leven. In een maatschappij anno 2020 is dit niet meer te verantwoorden. Ongeveer 1 op de 10 jongeren in onze Belgische gevangenis zijn jonger dan 25 jaar. Meestal gaat het om jongeren die laaggeschoold zijn, geen job vinden en bijna geen familie of vrienden hebben.

Deze jongeren zijn nog volop op zoek naar wie ze zijn en wat ze willen worden. Ze zijn nog niet volwassen, ze moeten hun leven nog uitbouwen maar ze zijn ook geen kind meer. Het is de leeftijd waarop levenskeuzes gemaakt worden, keuzes die bepalend zijn voor de verdere toekomst. Jongeren die iets misdaan hebben, moeten gestraft worden en in sommige gevallen gaat dit gepaard met vrijheidsberoving. Maar vrijheidsberoving wil niet zeggen dat we elke verantwoordelijkheid weg moeten nemen. Want dat is precies wat onze huidige gevangenissen doen. Ze ontnemen mensen en vooral jonge mensen elke mogelijkheid tot het opbouwen van een betere toekomst.  

Detentiehuizen voor 18-25 jarigen

Matthias, de peter van RESCALED, vindt ook dat jonge gedetineerden tussen 18 en 25 jaar niet thuis horen in het huidige gevangenissysteem waar een sfeer van wantrouwen en hiërarchie heerst. Deze jongeren zitten volop in hun proces van volwassenwording, en een opsluiting in een instituut zoals een gevangenis maakt de kans op het toebrengen van ernstige schade alleen maar groter. Deze jongeren hebben nood aan een aangepaste vorm van detentie. We noemen ze loopplankhuizen. Deze detentievorm wordt op kleine schaal georganiseerd, is persoonlijk, gedifferentieerd volgens de noden en behoeften en bovendien in de lokale buurt verankerd.

Uiteindelijk wil iedereen toch hetzelfde voor deze jongeren? We wensen dat ze na een periode van opbouw en herstel, terug in de samenleving kunnen re-integreren op een productieve manier met toekomstperspectieven en niet als een gefrustreerde, eenzame jongere die klaar is om zich noodgedwongen opnieuw in de criminaliteit te storten. We moeten die problematische vicieuze cirkel doorbreken.

Net zoals Matthias in zijn jeugd de kansen en ondersteuning kreeg om opnieuw het goede pad te volgen, en ons nu prachtige televisie bezorgt, hopen wij samen met hem dat ook de gedetineerde jongeren de kans krijgen om terug deel te zijn van onze maatschappij. Er mogen niet langer levens verloren gaan in het instituut gevangenis, we moeten dringend op een juiste manier ingrijpen! Loopplankhuizen zijn hier de oplossing. 

Manu Pintelon en Marlies Gailliaert zijn de Belgische coördinatoren van vzw De Huizen en RESCALED, een organisatie die streeft voor kleinschalige detentiehuizen.