Viroloog Van Gucht (Sciensano) was in Terzake onlangs nochtans heel duidelijk: de huidige maatregelen, mits consequent toegepast, zouden voldoende moeten zijn. Vergelijkend onderzoek van de recentse cijfers door statisticus Kurt Barbé bevestigt dat beeld. Er is dus grond voor enig voorzichtig optimisme. Niet alleen wat dat betreft, trouwens.
Ondanks het beeld dat sommige media ophangen, is het zo dat de bevolking zich in deze ongeziene crisis bijzonder rationeel en gedisciplineerd gedraagt en de drastische consignes van de regering, die van dag één op dag twee totaal het roer heeft omgegooid, al bij al goed opvolgt, zichtbaar opgelucht dat er eindelijk duidelijkheid is geschapen. Zeker na ettelijke weken van desinformatie, stijl “het is maar een griepje”; “alleen ouderen worden ziek”; “mondmaskers helpen niet”, etc. opgelepeld te hebben gekregen, kan dit enige verbazing wekken — ten goede, welteverstaan.
Dokter Van Gucht merkte in diezelfde uitzending bovendien terecht op “dat het belangrijk is dat het bloed in onze samenleving toch nog blijft vloeien”. Die bloedstroom moet gaan naar productie van essentiële voorzieningen en naar het garanderen van elementaire menselijke levensvoorwaarden voor iedereen, ook de zwakkeren of vereenzaamden onder ons.
Hulp, solidariteit, en de daarmee gepaard gaande bewegingsvrijheid mogen niet totaal worden doodgeknepen; er moet integendeel voor gezorgd worden dat de vloedgolf aan solidariteit, waar ook de Koning in zijn toespraak naar verwees, de ruimte krijgt om zijn verzachtende werking te doen — mits de juiste veiligheidsvoorschriften worden nageleefd en het juiste beschermingsmateriaal beschikbaar is, niet enkel voor de medische staf, maar ook voor mantelzorgers, poetshulpen, kinderopvang, etc.
Ondertussen is Premier Wilmès, haar krakkemikkige Nederlands ten spijt, erin geslaagd een bekwame en soliede indruk bij de bevolking na te laten, ze geniet op dit moment als regeringsleidster het vertrouwen van de burger bij het bedwingen van deze crisis. Of het daarbij per se nodig is ‘en stoemelings’ een volmachtenregering in elkaar te knutselen die het parlement aan de kant kan schuiven, is een andere zaak. Maar zelfs daar kan ik nog mee leven, mits haar opdracht beperkt blijft in tijd en omvang.
Een totale lock down daarentegen zal vooral de zwakkeren in de samenleving brutaal treffen, terwijl een significante bijdrage aan het indijken van het virus te betwijfelen is. Een noodtoestand, met politie of militairen in de straten die mensen manu militari hun huizen in jagen, is niet alleen totaal ongewenst, maar ook ongrondwettelijk — ook een volmachtenregering blijft gebonden door de Grondwet, die uitdrukkellijk van zichzelf stelt dat hij onder geen enkel beding kan worden opgeschort (art. 187). Politieke spelletjes en machtsgeile natte dromen van gefrustreerde politici zijn wel het laatste waaraan het land op dit moment behoefte heeft.
In welke richting kunnen we dan kijken naar mogelijke wegen om het virus nog efficiënter te stuiten? Wel, er liggen er een paar voor de hand. Ondanks de ondertussen al berucht geworden “Blijf in uw kot!”-slagzin van de minister van Volksgezondheid, lanceerden de “sociale partners” gisteren een oproep om toch maar vooral de economie draaiende en de mensen aan het werk te houden. Waarom? Buitenlandse multinationals oefenen harde druk uit om hun winstverliezen te beperken door in België de productie langer te laten doorgaan dan in hun thuislanden. Dat komt neer op lock down-feestjes organiseren op schaal van de nationale economie, met duizenden gedwongen genodigden die evenzovele onvrijwillige potentiële infectiehaarden vormen: Belgische werknemers als kanonnenvlees in de economische oorlog.
Er zijn tot op vandaag bedrijven en instellingen die controleartsen op mensen die thuisblijven afsturen, en dit ondanks de vanuit de overheid herhaalde aanbeveling om bij zelfs de lichte symptomen minstens zeven dagen in thuisquarantaine te gaan. Het blijkt ook helemaal niet zo simpel om een telefonisch ziektebriefje te verkrijgen om zich in regel te stellen: de huisartsen zijn overbevraagd en men kan met deze vraag enkel bij zijn eigen huisarts terecht. Het zou veel zinvoller zijn de mensen voor tenminste die eerste zeven dagen een digitale verklaring op eer bij hun werkgever te laten indienen en de controleartsen op te vorderen voor de ziekenhuizen en huisartspraktijken om mee in te staan voor het opvangen van de vloedgolf aan patiënten in de eerstelijnszorg.
De vakbonden zijn jammer genoeg medeplichtig. De media zetten ondertussen de toon door banvloeken uit te spreken over de jeugd die zich onverantwoord zou gedragen, maar over de veel grotere onverantwoordelijkheid van de (a)sociale partners blijven ze in alle talen zwijgen.
De prioriteiten radicaal omgooien door het belang van de volksgezondheid ondubbelzinnig op de eerste plaats te stellen, zoals premier Wilmès in haar aankondiging van de crisismaatregelen trouwens uitdrukkelijk beloofde, moet de te volgen optie zijn om de verspreidingscurve van het virus drastisch af te vlakken. Dit kan eenvoudig door mensen uit het niet-essentiële productieproces te halen en hen zonder administratieve rompslomp en het behoud van inkomen of uitkering in thuisquarantaine te laten gaan.
Op de vraag van de werkgevers, “wie gaat dat betalen?” is het antwoord tweeledig. 1) Dit niet doen gaat zowel u als ons op termijn nog veel meer geld kosten, met bovendien een onbekend aantal bijkomende doden als gevolg. 2) De bevolking en de overheid hebben bij de financiële crisis van 2008 heel genereus uw meubelen gered — het is nu tijd “to return the favour“.
Karin Verelst is wetenschapsfilosoof bij de VUB.
