Volgens onze media en politici is de oorlog in Oekraïne drie weken aan de gang. In werkelijkheid begon de oorlog acht jaar geleden. Aan de doden die nu vallen, gingen 14.000 slachtoffers van de Oekraïense oorlog tegen Oekraïners in de Donbas-regio in Oost-Oekraïne vooraf, waarvan 4.000 burgers en kinderen. Die context komt nooit aan de orde in de media, die zich daarmee verlagen tot wapen in de propagandaoorlog. Waarom worden alternatieve bronnen zoals RT en Spoetnik voor ons afgesneden?

We weten dat het Westen de Contra’s in Nicaragua, Al-Qaeda en de Taliban in Afghanistan, de MeK in Iran, ISIS en Al-Qaeda in Syrië en de Saoedi’s in Jemen steunde. Vandaag steunt het Westen nazi-facties in Oekraïne. De geschiedenis leert dat dit als een boemerang bij ons terugkomt.

De emoties lopen hoog op

De Russische inval in Oekraïne is strijdig met het internationaal recht. Maar, zoals we al in onze long-read-analyse van 7 maart stelden, men moet wel kijken naar de context. In het Westen krijgt Rusland ongenuanceerd het etiket ‘agressor’ opgeplakt. Oekraïne, het slachtoffer, moet met alle middelen worden geholpen, incl. wapens en huurlingen.

De emoties lopen hoog op en viseren vooral de persoon van de Russische president Vladimir Poetin. Het zijn reacties die we niet gezien hebben in Amerikaanse oorlogen die evenzeer het internationaal recht schonden, en waar Europese landen ongegeneerd aan deelnamen.

Denk aan Servië, Afghanistan, Irak en Libië, de proxy-oorlog in Jemen, om maar te zwijgen over de behandeling van gevangenen in Abu Ghraib, Guantánamo Bay en black sites van de CIA.

Het zijn reacties die we evenmin gezien hebben bij Israëlische luchtaanvallen op Gaza tegen een bezette Palestijnse bevolking die niet beschikt over militaire middelen om zich te verdedigen, geen raketafweer noch schuilkelders heeft, en niet geniet van iets dat in de buurt komt van de $4 miljard per jaar Amerikaanse militaire steun aan Israël. De publieke opinie maalt niet over Israëlische aanvallen op medische labo’s die coronatesten uitvoeren waarmee Israël zich schuldig maakt aan massamoord en daarmee oorlogsmisdaden. Onze publieke omroep doet er het zwijgen toe als Israël Palestijnse publieke en residentiële infrastructuur aanvalt, en akkers, scholen, moskeeën en wegen die ambulances moeten gebruiken op weg naar naar ziekenhuizen vernietigt.

Wie het conflict in Oekraïne in een context plaatst, wordt al snel gebrandmerkt als ‘nuttige idioot’ of ‘naïeveling die de Russische propaganda uitdraagt’.

Wie het conflict in Oekraïne in een context plaatst, wordt al snel gebrandmerkt als ‘nuttige idioot’ of ‘naïeveling die de Russische propaganda uitdraagt’. Maar als beleidsmakers pleiten voor moord op Poetin, of een no-fly-zone die de oorlog kan laten escaleren tot een Europese of zelfs wereldoorlog, is elke poging om het gezond verstand te doen wederkeren welkom. Onze long-read van 7 maart probeerde daartoe bij te dragen. Vandaag vullen we dat artikel aan met een analyse van het interview van Thomas Kaiser met Jacques Baud¹ in het Zwitserse tijdschrift Zeitgeschehen im Fokus. We doen dat met toestemming van de uitgever van het tijdschrift, dat net als ‘Geopolitiek in context’ onafhankelijk is, geen advertenties opneemt en tot stand komt door de inzet van onbezoldigde, ter zake kundige, vrijwilligers.

Baud werd door het Zwitserse Ministerie van Buitenlandse Zaken voor 5 jaar gedetacheerd bij de NAVO ten behoeve van de strijd tegen de verspreiding van handvuurwapens. Hij is goed bekend met Oost-Europa, specifiek Rusland en Oekraïne. In dat laatste land was hij betrokken bij projecten. Hij spreekt Russisch en heeft toegang tot documenten waar maar weinig mensen in het Westen naar kijken. Het stoort hem dat niemand vraagt waarom de Russen Oekraïne zijn binnengevallen, omdat men vanuit die onwetendheid nooit tot oplossingen komt. Hij stelt dat iedereen weet dat sancties tot niets leiden, en dus ook die waarmee Rusland wordt bedolven. Voor hem was het zeer schokkend dat de Franse buitenlandminister ervoor pleitte de Russische economie te vernietigen om de bevolking te laten lijden.

Poetin is niet gek. Hij heeft het contact met de realiteit niet verloren. Hij is heel methodisch, heel systematisch, heel Russisch. Hij is zich bewust van de gevolgen van zijn acties in Oekraïne. Hij oordeelde dat het geen verschil zou maken of hij een “kleine” operatie zou uitvoeren om de bevolking van Donbas te beschermen, of een “massale” operatie om de nationale belangen van Rusland en de Donbas te dienen. Hij koos dus voor de maximale optie. Maar hij keert zich zeker niet tegen de Oekraïense bevolking. Rusland levert nog steeds gas. Poetin heeft het internet niet geblokkeerd. Hij heeft geen elektriciteitscentrales vernietigd, noch de watervoorziening. De VS doet dat heel anders. Die vernietigt als eerste de infrastructuur, zoals de oorlogen in ex-Joegoslavië, Irak en Libië leren.

Demilitarisering en denazificatie

Het Westen denkt dat de bevolking in opstand komt als de infrastructuur is vernietigd. Die strategie stamt uit de Tweede Wereldoorlog, toen de geallieerden Duitse steden als Keulen, Berlijn, Hamburg, en Dresden bombardeerden. Een opstand verzwakt de regering, en de oorlog kan worden gewonnen zonder grote verliezen. Dat was de theorie. Vandaag doen de Russen dat anders. Ze hebben hun doelstellingen duidelijk gemaakt: demilitarisering en denazificatie. Ze treden terughoudend op. Dat blijkt ook uit cijfers van de VN van 4 maart: 265 dode Oekraïense burgers. Tegelijk meldde het Russische ministerie van Defensie 498 gesneuvelde soldaten. Tot die datum waren er dus meer dode Russische militairen dan Oekraïense burgers. De oorlogen in Irak en Libië toonden een volledig omgekeerd beeld.

Militaire analyses van de voorbereidingen wijzen erop dat Poetin tot half februari hoegenaamd niet van plan was om Oekraïne aan te vallen, iets dat Poetin ook zelf herhaaldelijk heeft verklaard.

Het narratief in het Westen is dat Poetin onverhoeds Oekraïne aanviel om het land te veroveren. De storyline is dat de Russen dood en verderf zaaien en alles platbombarderen. Dat zijn regelrechte leugens. De VS waarschuwde al maandenlang voor een verrassingsaanval. Die berichten werden nota bene door Oekraïense woordvoerders en inlichtingendiensten steevast ontkend. Militaire analyses van de voorbereidingen wijzen erop dat Poetin tot half februari hoegenaamd niet van plan was om Oekraïne aan te vallen, iets dat Poetin ook zelf herhaaldelijk heeft verklaard. En inderdaad, er gebeurde lange tijd niets.

Op 24 maart 2021 had de Oekraïense president Zelensky een decreet uitgevaardigd dat voorziet in de herovering van de Krim. Vandaar de militaire opbouw in het zuiden en de afwezigheid eind februari van Oekraïense troepen aan de Russisch-Oekraïense grens. Zelensky, zijn minister van defensie en het hoofd van de Oekraïense Veiligheidsraad waren ervan overtuigd dat de Russen Oekraïne niet zouden aanvallen. Het is duidelijk dat de VS druk uitoefende op Zelensky om Rusland te provoceren. Tegelijk voerde Washington de druk op Duitsland om het Nord Stream 2-project² te torpederen maximaal op. Als Rusland op de Oekraïense provocaties zou reageren, zouden de Duitsers wel bezwijken. Nord Stream 2 was van meet af aan een doorn in het oog van Washington. Amerikaanse analisten bevestigen dat.

Nord Stream 2

Dat issue stond op de agenda tijdens het bezoek van de Duitse bondskanselier Olaf Scholz aan Washington. Scholz wilde duidelijk niet meewerken. Nord Stream 2 was een initiatief van de Duitsers. Duitsland heeft meer gas nodig om zijn energie- en klimaatdoelen te halen. Maar voor de Amerikanen zou het project de banden tussen Duitsers en Russen nog verder aanhalen. Dat is precies iets dat de VS sinds de Tweede Wereldoorlog heeft willen voorkomen. In een oorlog met kernwapens, waarin een Europa met nauwe banden tussen Duitsland en Rusland het slagveld is, zouden de belangen van Europa en de VS kunnen verschillen en de Amerikaanse nucleaire strategie worden doorkruist. De VS zou zijn greep op Europa in belangrijke mate verliezen.

Dat de VS kritiek heeft op de Duitse en Europese energieafhankelijkheid van Rusland is hypocriet. Rusland is de op één na grootste olieleverancier van de Verenigde Staten. De VS koopt zijn olie vooral in Canada, maar Rusland is een goede tweede, voor Mexico en Saoedi-Arabië. Dat betekent dat de VS afhankelijk is van Rusland. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor raketmotoren. De VS maakt zich geen zorgen over die afhankelijkheid. Maar het stoort de VS dat de Europeanen afhankelijk zijn van Rusland.

Het probleem voor Rusland met Oekraïne is, net als voor andere landen, een militair-strategisch probleem: de Russen voelen zich niet veilig met de NAVO direct tegen zijn grens.

Tijdens de Koude Oorlog bleef Russisch gas geheel volgens contract stromen. De Russische denkwijze lijkt sterk op die van de Zwitsers. Het land houdt zich net als Zwitserland aan de wet, het voelt zich gebonden aan de regels. Men mag emotioneel zijn, maar regels zijn regels. Tijdens de Koude Oorlog heeft de Sovjet-Unie nooit een verband gelegd tussen economie en politiek. Het geschil in Oekraïne is een puur politiek geschil. De theorie dat Oekraïne de sleutel is om Azië te domineren speelt niet mee. De Russen zijn er niet op uit om Oekraïne onder controle te krijgen. Het probleem voor Rusland met Oekraïne is, net als voor andere landen, een militair-strategisch probleem: de Russen voelen zich niet veilig met de NAVO direct tegen zijn grens.

Amerikaanse MK-41-systemen in Polen en Roemenië

Strategisch ontleent de NAVO zijn ultieme slagkracht aan de Amerikaanse kernmacht. De Amerikaanse MK-41-systemen in Polen en Roemenië zijn in theorie verdedigingswapens, maar de lanceerplatformen kunnen ook kernraketten afvuren die in luttele minuten Moskou kunnen raken. Als er iets gebeurt in een situatie van verhoogde spanning in Europa, en de Russen zien op satellietbeelden dat er activiteit is op de lanceerplatforms, dan kunnen ze niet wachten tot eventueel kernwapens richting Moskou worden gelanceerd. Ze zouden onmiddellijk een preventieve aanval moeten lanceren, en daarmee een alles vernietigende kernoorlog uitlokken. Deze precaire situatie ontstond toen de VS zich in 2001 terugtrok uit het Anti-Ballistic Missile (ABM) verdrag.

Landkaarten van het jaar 1949 tonen de grote afstand tussen de kernmachten NAVO en USSR. In datzelfde jaar werd de NAVO opgericht. Het Warschaupact zag pas in 1955, zes jaar later, het levenslicht. Dat was het Sovjet-antwoord op de herbewapening van de Bondsrepubliek Duitsland en de Duitse toetreding tot de NAVO, eveneens in 1955. Oost-Europa was al volledig communistisch. De communistische partij (CP) was in die landen erg sterk, bijna sterker dan die in de USSR. De Sovjet-Unie wilde een veiligheidsgordel om zich heen, en die kwam er in de vorm van het Warschaupact. Daarmee verwierf Moskou een voorsprong om in oorlogstijd zo lang mogelijk enkel conventionele wapens te kunnen inzetten en dus een kernoorlog kon vermijden.

De Russen hebben kernwapens niet uit het oog verloren

Na de Koude Oorlog was de nucleaire bewapening een beetje in het vergeetboek geraakt. Veiligheid was niet langer een kwestie van kernwapens. De oorlogen in Irak en Afghanistan werden met conventionele wapens gevoerd, aan de inzet van kernwapens werd niet gedacht. Maar de Russen hebben kernwapens niet uit het oog verloren. Ze denken heel strategisch, zoals dat in oorlogstijd betaamt. En ze denken ook operationeel en tactisch. Zoals de oorlogen in Afghanistan en Irak leren, het Westen denkt niet strategisch. Dit is precies het probleem dat de Fransen hebben in Mali. Dat land eist dat de Fransen vertrekken omdat zij mensen ombrengen zonder dat daar een strategisch doel aan ten grondslag ligt. De Russen denken wel strategisch, hebben wel een helder doel voor ogen. En dat geldt ook voor Poetin.

Op de veiligheidsconferentie in München van februari verklaarde Zelensky dat hij kernwapens wilde verwerven. In het Kremlin ging natuurlijk het alarm af.

Het Westen windt zich op over berichten dat Poetin kernwapens in het drama betrekt. Op 27 februari bracht hij zijn nucleaire arsenaal in staat van paraatheid op niveau 1. Maar daar gaat wat aan vooraf. Op de veiligheidsconferentie in München van februari verklaarde Zelensky dat hij kernwapens wilde verwerven. In het Kremlin ging natuurlijk het alarm af. In het kader van de Overeenkomst van Boedapest van 1994 werden de kernraketten in de voormalige Sovjetrepublieken vernietigd, en bleef alleen Rusland over als kernmogendheid. Ook Oekraïne droeg zijn kernwapens over aan Rusland, in ruil waarvoor Rusland de onschendbaarheid van zijn grenzen verzekerde. Toen in 2014 de Krim terugkeerde naar Rusland, liet Oekraïne weten dat het het akkoord van 1994 niet langer zou respecteren.

Het hoeft geen betoog dat Oekraïense kernwapens aan de grens een Russische rode lijn overschrijden. Poetin maakte dat nog eens duidelijk op de persconferentie na het bezoek van de Franse president Macron: als de afstand tussen de NAVO en Rusland te klein wordt, kan dat tot onbedoelde gevolgen leiden. Maar het echte gram bij de Russen ontstond aan het begin van de oorlog tegen Oekraïne, toen Jean-Yves Le Drian, de Franse minister van Buitenlandse Zaken, Poetin bedreigde met de opmerking dat hij ermee rekening moest houden dat de NAVO een kernmacht is. Poetins reactie bleef niet uit: zijn nucleaire strijdkrachten gingen in staat van paraatheid. Dat leest men natuurlijk niet in de westerse media. Poetin bluft niet. Hij is een realist, nuchter en doelgericht.

Het is duidelijk dat de Russische inval in Oekraïne werd uitgelokt. Zelensky had voorbereidingen getroffen om aan zijn decreet van 24 maart 2021, dat voorzag in de herovering van de Krim, uitvoering te geven. Het is niet duidelijk of dat echt zijn bedoeling was, of een politieke manoeuvre. Maar we weten dat hij het Oekraïense leger in de Donbas-regio massaal had versterkt, en in het zuiden richting de Krim had geconcentreerd. Dat is natuurlijk niet aan de aandacht van de Russen voorbij gegaan. In april 2021 hield de NAVO zeer omvangrijke manoeuvres tussen de Baltische staten en de Zwarte Zee. Dat droeg nog bij aan de Russische onrust.

Zapad 21-oefeningen

In september 2021 hield Rusland om de vier jaar plaatsvindende Zapad 21-oefeningen. Na afloop bleef militair materieel dicht bij de grens met Wit-Rusland achter, om te kunnen worden ingezet bij geplande manoeuvres met Wit-Rusland. Europa, en vooral de VS, interpreteerden dat als een verhoging van de aanvalscapaciteit. Onafhankelijke militaire experts, maar ook het hoofd van de Oekraïense Veiligheidsraad, kwamen tot een ander oordeel: Rusland treft geen voorbereidingen voor een oorlog. Maar westerse, vooral Franse, militaire bronnen hadden het onmiddellijk over oorlogsvoorbereidingen, en schilderden Poetin af als een gestoorde dictator. De communicatie van de VS en Oekraïne rond dit alles was zeer tegenstrijdig. Sommigen spraken van een geplande aanval, anderen ontkenden dat.

De vergelijking met de voorbereiding voor de Amerikaanse aanval op Irak is evident. Onder verwijzing naar zijn inlichtingendiensten toonde de Amerikaanse minister Colin Powell in de Veiligheidsraad van februari 2003 een buisje dat moest bewijzen dat Irak over massavernietigingswapens beschikte.

Eind januari werd het duidelijk dat er intensief contact was geweest tussen de VS en Zelensky. Vanaf begin februari lanceerde de VS bij herhaling berichten dat de Russen op het punt stonden Oekraïne aan te vallen, compleet met aanvals-scenario’s. Antony Blinken in eigen persoon zette die nog eens in de verf in de vergadering van de VN-Veiligheidsraad van 17 februari 2022. Daarbij verwees hij naar zijn inlichtingendiensten. De vergelijking met de voorbereiding voor de Amerikaanse aanval op Irak is evident. Onder verwijzing naar zijn inlichtingendiensten toonde de Amerikaanse minister Colin Powell in de Veiligheidsraad van februari 2003 een buisje dat moest bewijzen dat Irak over massavernietigingswapens beschikte.

Het Tiger Team

De wereld aanvaardde de verwijzing naar de analyse van de geheime diensten. Maar die bleek vals. De CIA was niet overtuigd van de aanwezigheid van massavernietigingswapens in Irak. In de Oekraïne-case deed Blinken precies hetzelfde. Let wel: niemand van de CIA heeft er zijn mond over opengedaan. Blinkens narratief kwam uit de koker van een groep lieden die hij rond zich had verzameld: het Tiger Team. Blinkens scenario’s die hij trachtte te verkopen aan de Veiligheidsraad stoelen niet op inlichtingen. Ze zijn verzonnen door lieden met een politieke agenda. Daarop berusten de verhalen van Biden over de kans dat Rusland Oekraïne “binnen enkele dagen” binnenvalt, en dat onder verwijzing naar zijn niet nader genoemde “goede inlichtingendiensten”. Het zijn dus regelrechte verzinsels.

Het zal niet verwonderen dat de Oekraïners het spelletje meespeelden. In februari zien we een extreme toename van het aantal bestandsschendingen door het Oekraïense leger langs de contactlijn. Er zijn de afgelopen acht jaar veel doden en gewonden gevallen, maar sinds 12 februari hebben we een extreme toename gezien van zware beschietingen van de Volksrepublieken Lugansk en Donetsk door Oekraïne. De feiten liggen vast in de Daily Reports van de waarnemingsmissie van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) in Donbas. Toen de beschietingen heviger werden, gingen de lokale autoriteiten over tot evacuatie van burgers naar Rusland. De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergei Lavrov sprak van 100.000 vluchtelingen.

Weinig keus

Met deze aanvallen op Donbas is eigenlijk alles begonnen. Poetin was ervan overtuigd dat Kiev een offensief wilde lanceren. Op 15 februari nam het Russische parlement een resolutie aan om de Donbas-republieken te erkennen. Toen de aanvallen steeds heviger werden, besloot Poetin zes dagen later de resolutie uit te voeren. Hij had weinig keus. De Russische bevolking zou het niet aanvaarden als hij bleef toezien hoe de veelal in Rusland geboren bevolking werd afgeslacht. Hij wist dat het Westen zou reageren met grootschalige sancties, in welke mate hij ook tussenbeide zou komen. Na hun erkenning sloot hij met de republieken een overeenkomst van vriendschap en samenwerking. Paragraaf 51 van het VN-handvest geeft hem dan het recht hun verdediging te steunen.

Demilitarisering beoogde de snelle omsingeling van de Oekraïense troepenconcentratie in het zuiden tussen Donbas en de Krim. Die doelstelling werd gerealiseerd. Vandaag draait zowat alles om denazificatie.

Poetin koos ervoor niet enkel te vechten tegen de aanvallen van het Oekraïense leger op Donbas, maar om het land op verschillende plaatsen aan te vallen om de Oekraïense militaire slagkracht te verzwakken. Maar we hebben hem nooit horen zeggen dat hij Oekraïne in bezit wilde nemen. Zijn doel was duidelijk: demilitarisering en denazificatie. Demilitarisering beoogde de snelle omsingeling van de Oekraïense troepenconcentratie in het zuiden tussen Donbas en de Krim. Die doelstelling werd gerealiseerd. Vandaag draait zowat alles om denazificatie. De Russen zuigen zoiets niet uit hun duim. Oekraïne kent sterke organisaties van rechts-extremisten. Naast het corrupte Oekraïense leger opereren er sinds 2014 sterke paramilitaire groepen in het land, waaronder het beruchte Azov-regiment.

Het Azov-regiment kent 19 nationaliteiten

Maar er zijn er nog veel meer. Veel van deze groepen staan onder Oekraïens bevel, maar bestaan niet alleen uit Oekraïners. Het Azov-regiment kent 19 nationaliteiten, waaronder Fransen en zelfs Zwitsers. Het is een extreemrechts vreemdelingenlegioen, volgens het in Londen gevestigde internationale persbureau Reuters ongeveer 100.000 man sterk. Oekraïne kan dit vreemdelingenlegioen goed gebruiken. Het land had niet genoeg soldaten. Het reguliere leger heeft een van de hoogste zelfmoordcijfers ter wereld. En het had moeite om rekruten aan te trekken. Het leger was niet geloofwaardig onder de bevolking en ook militair niet geloofwaardig. Vandaar de rekrutering van paramilitaire strijdkrachten, fanatieke, sterk rechts-extremistische lieden.

Het rechts-extremisme in Oekraïne gaat terug tot de jaren 1930. Hongersnood leidde tot verzet tegen de Sovjets. Om de modernisering van de USSR te financieren, had Stalin gewassen in beslag genomen. De NKVD, voorloper van de KGB, voerde het beleid uit. De NKVD was territoriaal georganiseerd en talrijke joden bekleedden hoge posities in Oekraïne. Zo kon de haat tegen de communisten, tegen de Russen en tegen de joden zich vermengen. De eerste extreemrechtse groeperingen stammen uit deze periode en bestaan nog steeds. Tijdens de Tweede Wereldoorlog konden de Duitsers deze rechtsextremisten goed gebruiken. Zo werden leden van de Organisation of Ukrainian Nationalists (OUN) van Stepan Bandera en andere groepen als guerrillastrijders tegen de Sovjets ingezet.

Sinds de jaren zestig zijn er altijd milities in Oekraïne geweest met nauwe banden met het Westen en de NAVO. De zwakte van het Oekraïense leger heeft geleid tot het beroep op deze fanatieke groepen.

In die tijd werd het leger van het Derde Rijk als bevrijder beschouwd. “Das Reich“, de 2e pantserdivisie van de SS, die Charkov van de Sovjets had bevrijd, wordt in Oekraïne nog steeds vereerd. Het centrum van het extreemrechts verzet lag in het huidige Lviv, in Galicië. Deze regio had een eigen 14e SS-Panzergrenadier-divisie “Galicië”, die volledig uit Oekraïners bestond. Na de Tweede Wereldoorlog slaagde de Sovjet-Unie er niet in de anti-Sovjetbewegingen volledig te elimineren. De VS, Frankrijk en Groot-Brittannië steunden de OUN met sabotage en wapens in haar strijd tegen de Sovjet-Unie. Sinds de jaren zestig zijn er altijd milities in Oekraïne geweest met nauwe banden met het Westen en de NAVO. De zwakte van het Oekraïense leger heeft geleid tot het beroep op deze fanatieke groepen. Het etiket neonazi’s is misschien overdreven, maar hun aanhang van de nazi-ideologie staat vast.

Minsk I

Sinds 2014 bestaat er een oplossing voor het conflict in Donbas. In september van dat jaar werd het duidelijk dat het Oekraïense leger faalde in zijn opdracht, ondanks de training door NAVO-adviseurs. Zo was het in september 2014 wel verplicht om het akkoord van Minsk I te aanvaarden. Dat was een verdrag tussen de Oekraïense regering en vertegenwoordigers van de twee zelfverklaarde republieken Donetsk en Lugansk. De Europese Unie en Rusland stelden zich borg. Om te begrijpen hoe die twee republieken ontstonden moeten we een stukje terug in de geschiedenis, naar het najaar van 2013, toen de EU een handels- en economisch akkoord wilde sluiten met Oekraïne.

De EU bood Oekraïne een pakket subsidies aan om de economie te ontwikkelen. De Oekraïense autoriteiten wilden de overeenkomst wel sluiten, maar keken aan tegen serieuze problemen. De Oekraïense industrie en landbouw waren qua kwaliteit en producten op Rusland gericht. Oekraïners ontwierpen motoren voor Russische vliegtuigen, niet voor Europese of Amerikaanse. De algemene oriëntatie van de industrie was meer op het oosten gericht dan op het westen. Oekraïne zou op het gebied van kwaliteit moeilijk kunnen concurreren op de Europese markt.

Barroso zette Oekraïne voor het blok

Rusland had geen probleem met de Oekraïense plannen, maar wilde zijn economische banden met het land niet verliezen. Dus stelde Moskou trilateraal overleg voor om tot twee Oekraïense overeenkomsten te komen: één met de EU, en één met Rusland, zodat de belangen van alle betrokkenen konden worden behartigd. Maar de Europese Unie, bij monde van Barroso, zette Oekraïne voor het blok: het moest kiezen tussen Rusland en de EU. Oekraïne wilde een periode van bezinning en vroeg om een pauze in het proces. Op dat ogenblik hebben de EU en de VS geen eerlijk spel gespeeld. Het Westen verspreidde persberichten die de media gretig overnamen, met koppen als: “Rusland zet Oekraïne onder druk om EU-deal te voorkomen”. Dat was een valse voorstelling van zaken.

De Oekraïense regering bleef geïnteresseerd in een deal met de EU, maar wilde meer tijd om erover na te denken en oplossingen voor deze complexe situatie te onderzoeken. Maar dat is niet wat de pers in Europa zei. De volgende dag daagden rechts-extremisten op Maidan op. Wat daar onder aanvuren van het Westen is gebeurd is afschuwelijk. Het zou te ver gaan om de details hier uitvoerig te bespreken. Daar bestaat voldoende andere berichtgeving over. Het resultaat was dat Janoekovitsj, de democratisch gekozen president, werd afgezet.

De Oekraïense autoriteiten zetten het leger in, dat ongemeen massaal en brutaal optrad. Toen autonome republieken werden uitgeroepen in Odessa, Charkov, Dnjepropetrovsk, Lugansk, Donetsk en anderen werden die extreem brutaal bestreden.

De nieuwe voorlopige regering, voortgekomen uit nationalistisch extreemrechts, wijzigde als eerste de wet op de officiële taal in Oekraïne. Hieruit kan men afleiden dat de staatsgreep niets met democratie te maken had. De coup werd uitgevoerd door nationalisten van de harde lijn. De wetswijziging ontketende een storm van protest in de Russischtalige gebieden. In alle zuidelijke steden werden grote demonstraties tegen de taalwet gehouden, zoals in Odessa, Mariupol, Donetsk, Lugansk en de Krim. De Oekraïense autoriteiten zetten het leger in, dat ongemeen massaal en brutaal optrad. Toen autonome republieken werden uitgeroepen in Odessa, Charkov, Dnjepropetrovsk, Lugansk, Donetsk en elders, werden die extreem brutaal bestreden.

Autonomie binnen Oekraïne

Twee bleven er over: Donetsk en Lugansk. Die hebben hun status gelegitimeerd via het referendum van 2014. Ze wilden autonomie. Dat is heel belangrijk. De media hebben het altijd over separatisten, maar dat is al acht jaar een leugen. Het referendum ging duidelijk over autonomie binnen Oekraïne, men wilde als het ware een Zwitserse oplossing. De uitslag van het referendum leidde tot autonomie. De deelstaten vroegen om erkenning door Rusland, maar de Russische regering onder Poetin wees dat van de hand.

Voor wat de Krim betreft, met vergeet dat dat al de onafhankelijkheid uitriep voordat Oekraïne zelf onafhankelijk werd. In januari 1991, nog onder de Sovjet-Unie, hield de Krim een referendum om bij Moskou te horen en niet langer bij Kiev. Daarmee werd het de jure een autonome socialistische Sovjetrepubliek. Toen Oekraïne pas in augustus 1991 een referendum hield, beschouwde de Krim zich al niet als onderdeel van Oekraïne. Maar Oekraïne accepteerde dat niet. Tussen 1991 en 2014 was het een constant getouwtrek tussen de twee entiteiten. De Krim had een eigen grondwet. In 1995 gebruikte Oekraïne, aangemoedigd door het Memorandum van Boedapest³, speciale troepen om de regering van de Krim omver te werpen en de grondwet ongeldig te maken. Maar daarover spreekt niemand.

Van meet af aan zag de Krim zichzelf als onafhankelijk. Vanaf 1995 werd het bestuurd bij decreet, volledig in tegenspraak met het referendum van 1991. Vandaar het nieuwe referendum in 2014. De staatsgreep had immers een ultranationalistische regering aan de macht gebracht. De uitslag spoorde met dat van 30 jaar eerder. Na het referendum vroeg de Krim om lid te worden van de Russische Federatie. Het was dus niet Rusland dat de Krim veroverde, maar de inwoners van de Krim die hun autoriteiten toestemming hadden gegeven om aansluiting bij Rusland te vragen. In deze context speelt ook de vriendschapsovereenkomst mee van 1997 tussen Rusland en Oekraïne, waarin Oekraïne toezegde zorgt te dragen voor de culturele diversiteit van minderheden.

De regering negeerde de Minsk-overeenkomst en voerde een militaire operatie uit. Maar opnieuw draaide die uit op een nederlaag van het Oekraïense leger. Het was een compleet debacle.

Terug naar de overeenkomst van Minsk. Naast Oekraïne en de autonome republieken waren er ook garantstellers aanwezig, zoals Duitsland en Frankrijk aan de kant van Oekraïne en Rusland aan de kant van de republieken. Duitsland, Frankrijk en Rusland deden dit als vertegenwoordigers van de OVSE. De EU was er niet bij betrokken, het was puur een OVSE-aangelegenheid. Direct na het akkoord van Minsk I lanceerde Oekraïne een antiterroristische operatie tegen de twee autonome republieken. De regering negeerde de Minsk-overeenkomst en voerde een militaire operatie uit. Maar opnieuw draaide die uit op een nederlaag van het Oekraïense leger. Het was een compleet debacle.

Minsk II

Men moet zich realiseren dat deze operatie gebeurde met steun van de NAVO. De alliantie had immers militaire adviseurs gestuurd, en men kan zich afvragen wat die de Oekraïners hadden bijgebracht. Een en ander leidde tot een tweede overeenkomst, Minsk II, die februari 2015 werd ondertekend. Het akkoord werd opgenomen in een resolutie van de VN-Veiligheidsraad die werd aangenomen en dus internationaal recht is geworden, bindend is en moet worden uitgevoerd. Maar dat gebeurde niet. Afgezien van Rusland eiste niemand de naleving van Minsk II. Men sprak enkel nog van het Normandisch format. Maar dat verwijst naar de viering van D-Day in juni 2014 waar de autonome republieken niet vertegenwoordigd waren, niet naar een bindende overeenkomst.

Kiev wil absoluut niet praten met Lugansk en Donetsk. Maar uitvoering van Minsk II vergt een akkoord tussen de Oekraïense regering en de republieken, zodat de Oekraïense grondwet kan worden gewijzigd. Zo’n proces vindt plaats in het land, niet in Normandië. De Oekraïners hebben altijd Rusland de schuld gegeven van het falende uitvoeringsproces. Rusland zou Oekraïne hebben aangevallen. Maar in werkelijkheid ging het om een intern probleem. OVSE-waarnemers hebben sinds 2014 nooit meer Russische militaire eenheden gezien. Beide overeenkomsten zeggen duidelijk dat de oplossing binnen Oekraïne moet worden gevonden. Autonomie voor Donbas kan enkel worden gerealiseerd via een Oekraïense grondwetswijziging. Daar heeft Rusland niets mee te maken.

Verschillende burgerrechten, in functie van ras

De positie van Rusland is acht jaar lang ongewijzigd gebleven: de Minsk-akkoorden moeten worden uitgevoerd. Er zijn natuurlijk grensovertredingen en artilleriebeschietingen geweest, maar Rusland trok de overeenkomst nooit in twijfel. Maar Oekraïne verhardde zijn standpunt. Het nam juli vorig jaar een wet aan die voorzag in verschillende burgerrechten, in functie van hun ras. De wet doet denken aan de Neurenbergse rassenwetten van 1935. Alleen de juiste Oekraïners hebben alle rechten, de rest heeft slechts beperkte rechten. De wet zette Poetin aan een artikel te schrijven waarin hij de historische vorming van Oekraïne uitlegde en kritiek uitte op het onderscheid tussen de verschillende bevolkingsgroepen.

Poetin moest wel actie ondernemen tegen de racistische Oekraïense wet. Er zijn veel Russen in Oekraïne. Hij moest absoluut reageren, al was het alleen maar in het kader van het in het internationaal recht verankerde concept Responsibility to Protect.

In Europa werd Poetins artikel uitgelegd alsof hij Oekraïne niet als staat erkende. Het artikel zou ertoe dienen om een toekomstige annexatie van Oekraïne te rechtvaardigen. De Europese propaganda slaagde erin de publieke opinie van de kwade bedoelingen van Poetin te overtuigen. Maar Baud heeft Poetins artikel gelezen en vond het volkomen logisch. Poetin moest wel actie ondernemen tegen de racistische Oekraïense wet. Er zijn veel Russen in Oekraïne. Hij moest absoluut reageren, al was het alleen maar in het kader van het in het internationaal recht verankerde concept Responsibility to Protect⁴. Het zijn allemaal details die helpen Poetin in een juist perspectief te zien. Wie zal beweren dat Poetin goed of slecht is? Maar de manier waarop het Westen hem beoordeelt is in ieder geval verkeerd.

Sanctiehysterie

De reactie van Zwitserland is in één woord een ramp. Rusland heeft een lijst opgesteld van 48 ‘onvriendelijke landen’, en Zwitserland staat er ook op. Dat is een keerpunt waarvoor Zwitserland zelf de verantwoordelijkheid draagt. Zwitserland voerde altijd een koers van de gulden middenweg. Het land onderhield goede relaties met alle staten, en had altijd de moed een middenpositie in te nemen. Maar nu doet het mee aan sanctiehysterie. Rusland zal lijden, maar het was voorbereid. Het sanctiewapen is volkomen verkeerd. Sancties nemen de plaats in van diplomatie. Kijk naar Venezuela, Cuba, Irak en Iran. Die deden geen vlieg kwaad, maar de VS keurde hun beleid af. Met welk recht?

En kijk naar de gehandicapte atleten die werden uitgesloten van de Paralympische Spelen. Dat zijn ongepaste maatregelen. Die treffen individuele mensen, in dit geval zelfs gehandicapten. Dit type handelwijze past in dezelfde categorie als die van de Franse minister van Buitenlandse Zaken die zegt dat het Russische volk moet lijden onder de sancties. Wie zoiets zegt, verliest alle aanzien als gezagsdrager. Men kan niets positiefs zeggen over staatshoofden die het oorlogspad kiezen, maar daarop op deze manier reageren is ronduit beschamend.

Wat maakt de Russische oorlog tegen Oekraïne zoveel erger dan de Amerikaanse oorlogen tegen Irak, Jemen, Syrië of Libië? In de laatste categorie was geen sprake van sancties tegen de agressor of tegen landen die wapens leverden die tegen burgers werden ingezet. En van veel burgers die de straat op gingen om luidkeels te protesteren, of van inzamelacties voor slachtoffers, of initiatieven van burgers die hun huis openstelden voor oorlogsslachtoffers, was al evenmin sprake. Niemand weet waarom de VS in Afghanistan waren. Baud heeft zeer goede relaties met inlichtingendiensten. Zijn bronnen vertellen hem dat er nooit enig bewijs is geweest dat Afghanistan of Osama bin Laden betrokken waren bij de aanslagen van 11 september 2001. Waarom werd er dan oorlog gevoerd in Afghanistan?

Toen de stafchef van de Amerikaanse luchtmacht erop wees dat er niet genoeg doelen in Afghanistan waren was de reactie van Donald Rumsfeld, de minister van Defensie: “Dan bombarderen we [ook] Irak.”

Welnu, op 12 september 2001, de dag na de aanslagen, wilde de VS wraak nemen en besloot het Afghanistan te bombarderen. Toen de stafchef van de Amerikaanse luchtmacht erop wees dat er niet genoeg doelen in Afghanistan waren, was de reactie van Donald Rumsfeld, de minister van Defensie: “Dan bombarderen we [ook] Irak.” Baud zegt met klem dat hij dit issue niet uit zijn duim zuigt, maar dat hij zijn bronnen, documenten en mensen die erbij waren, citeert. Dat is de realiteit, maar propaganda en manipulatie sleurt ons naar het “juiste” narratief. Het is een storyline die wij al eerder op dit platform aan de orde stelden in het artikel ‘Is de toedracht van 9/11 taboe voor academici?‘

Olie op het vuur

Samenvattend zegt Baud in dit interview dat het Westen olie op het vuur gooit en Rusland al lange tijd provoceert. Het zijn provocaties die zelden aan de orde komen in onze media. Die geven Poetins uitspraken slechts gedeeltelijk of vervormd weer, om zijn imago als de oorlogsstoker en bruut zoveel mogelijk in stand te houden. De hysterie, de manipulatie van de publieke opinie en het onverantwoordelijke optreden van westerse politici doen sterk denken aan de aanloop tot de Eerste Wereldoorlog. Dat moet ons zorgen baren. Als een nuchter land als Zwitserland, dat zich altijd neutraal heeft opgesteld, vandaag niet langer in staat is om onafhankelijk van de EU en de VS een standpunt in te nemen, dat is er iets serieus mis.

Het vergt een helder hoofd en inzicht in de feiten die onze gezagsdragers kunnen aanzetten een verstandig vredesbeleid te voeren. Maar Washington wil de oorlog laten aanslepen, in de hoop Poetin omver te werpen. Dat zegt kolonel Doug Macgregor, onder Trump adviseur van minister van Defensie Donald Rumsfeld, de ultieme havik die in Irak zijn Waterloo vond. “Er bestaat unanieme oppositie tegen elke vredesregeling die kan worden uitgelegd als een Russisch succes. De Oekraïners moeten dienen als kanonnenvlees in de operatie tegen het Russische leger. Het echte doel is de vernietiging van de Russische staat en Vladimir Poetin. Eerder wil niemand opgeven”, aldus Macgregor.

Europa kan zijn mouwen oprollen. De klappen vallen niet in de VS, maar in ons eigen continent. Wie daar iets aan wil veranderen zal de gekte moeten doorbreken en zijn nek uitsteken. Aan mensen van dat kaliber ontbreekt het in Brussel, net als in de hoofdsteden. Blijkbaar moet er eerst heel veel bloed vloeien voor het gezond verstand wederkeert. God verhoede het.

Dit artikel verscheen eerder vandaag op Geopolitiek in context

Notes:

1 Econometrist en doctor Internationale Veiligheid Jacques Baud werkte als kolonel voor de Zwitserse Strategische Inlichtingendienst, was tijdens de Rwandese oorlog UNHCR-adviseur voor de veiligheid van de vluchtelingenkampen in Oost-Zaïre, en werkte voor het Department of Peacekeeping Operations (DPKO) van de Verenigde Naties in New York. Hij richtte het International Centre for Humanitarian Demining (CIGHD) in Genève op, alsook het Information Management System for Demining (IMSMA). Hij droeg bij aan de introductie van het inlichtingen-concept in VN-vredesoperaties, en leidde het eerste geïntegreerde VN Joint Mission Analysis Centre (JMAC) in Soedan.

2Nord Stream 2 is de 1.200 km lange pijpleiding onder de Baltische Zee, die gas van de Russische kust bij Sint-Petersburg naar Lubmin in Duitsland moet brengen. Het €10 miljard kostende project werd september 2021 voltooid. Het Russische Gazprom staat in voor de helft van investering, westerse energiebedrijven zoals Shell en ENGIE de rest. Nord Stream 2 loopt parallel aan Nord Stream 1, de pijpleiding die sinds 2011 in gebruik is. Samen zouden de twee pijpleidingen elk jaar 110 miljard kubieke meter gas naar Europa kunnen leveren, een kwart van het totale jaarlijkse verbruik in de EU.

3 Het Memorandum van Boedapest van 5 december 1994 bevat veiligheidsgaranties tegen bedreigingen of het gebruik van geweld tegen de territoriale integriteit of politieke onafhankelijkheid van Oekraïne, Wit-Rusland en Kazachstan. Deze landen kregen die waarborgen van Rusland, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk in ruil voor (1) het overdragen van hun kernwapens aan Rusland, en (2) voor hun toetreding tot het Non-Proliferatieverdrag. Frankrijk en China gaven in aparte documenten een licht afgezwakte vorm van de veiligheidsgaranties.

4 De Responsibility to Protect, in het Nederlands de ‘verantwoordelijkheid om te beschermen’ en bekend als R2P, werd op de wereldtop van de Verenigde Naties van 2005 unaniem aangenomen. Het is een internationale norm die ervoor moet zorgen dat de internationale gemeenschap nooit meer verzuimt om massale gruweldaden als genocide, oorlogsmisdaden, etnische zuivering en misdaden tegen de menselijkheid een halt toe te roepen.