In oktober stelde Vlaams Parlementslid Marius Meremans (N-VA) een stekelige vraag aan Jan Jambon, partijgenoot en naast Vlaams Minister-President ook bevoegd voor Cultuur. Of het wel kan dat DeWereldMorgen en Vrede vzw openlijk kant kiezen in het conflict in de Gazastrook. Meteen werden daar verdachtmakingen aan gekoppeld, als zouden DeWereldMorgen en Vrede supporteren voor Hamas.

Intimidatie van de hele socioculturele sector

De minister antwoordde dat hij opdracht zou geven aan zijn administratie om de hele sector door te lichten, en in het bijzonder DeWereldMorgen en Vrede. Er zou onderzocht worden of wij de decretale bepalingen volgen, en dan met name of we ons houden aan het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en de regels van de democratie.

Dit antwoord van de minister werd op ontevredenheid onthaald in de hele socioculturele sector, waar GetBasic/DeWereldMorgen deel van uitmaakt. Veel organisaties en personaliteiten vonden dat het neerkwam op intimidatie van een sector die juist tot doel heeft om het publieke debat te voeden en stellingen in te nemen. Er kwam dan ook een golf aan steunbetuigingen, en samen met sectororganisatie De Federatie werd een brief opgesteld die zeer ruim ondertekend werd.

Departement stelt geen inbreuken vast

Kort nadien zijn er ambtenaren van het Departement Cultuur naar de redactielokalen van DeWereldMorgen gekomen. Ze hebben vragen gesteld over onze manier van werken, onze redactionele lijn en over enkele bijdragen die op DeWereldMorgen verschenen zijn. Het Departement ging ook te rade bij advocaten die analyseerden of onze organisatie zich aan het Verdrag voor de Rechten van de Mens houdt. Een verslag van die inspectie is overgemaakt aan de minister. Via de Wet op Openbaarheid van Bestuur hebben wij het verslag ook ontvangen. Wij delen dit verslag volledig, zodat iedereen kan lezen wat de minister als antwoord op zijn vragen kreeg: 20231026_inspectieverslag_GetBasic-geanonimiseerd.pdf.

Cartoon door Gie Campo

https://www.dewereldmorgen.be/wp-content/uploads/2024/01/20231026_inspectieverslag_GetBasic-geanonimiseerd-2.pdf

DeWereldMorgen kon op alle vragen antwoorden, en bevestigde, alsof daar twijfel over kan bestaan, dat we volledig het Mensenrechtenverdrag onderschrijven.

“De administratie stelde tijdens het voornoemde inspectiebezoek en na het inwinnen van externe juridische expertise geen inbreuken vast op het naleven van de subsidievoorwaarden zoals vermeld in het decreet sociaal-cultureel Volwassenwerk. Verdere stappen lijken momenteel binnen een strikt juridisch-administratieve context niet opportuun.” Zo sloot het inspectieverslag af.

Minister liegt over inspectieverslag

Op donderdag 11 januari stelde Vlaams Parlementslid Stephanie D’hose in de Commissie Cultuur een vraag over de resultaten van de inspectie bij DeWereldMorgen en andere organisaties, en wat de eventuele gevolgen zullen zijn. We geven het antwoord van minister Jambon volledig weer:

“Het is inderdaad zo dat ik, naar aanleiding van het heersende conflict in het Midden-Oosten, mijn administratie gevraagd heb alle structureel gesubsidieerde organisaties binnen het decreet sociaal-cultureel volwassenenwerk te screenen in verband met hun communicatie en boodschappen.”

“Een van de subsidievoorwaarden voor het ontvangen van werkingssubsidies in het kader van het decreet van 7 juli 2017 houdende de subsidiëring en erkenning van het sociaal-cultureel volwassenenwerk, is immers de principes en de regels van de democratie en het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens toepassen in de werking.”

“We vernamen, ook hier in deze zittingen van de commissie, dat er mogelijk enkele organisaties deze subsidievoorwaarde schonden door onder meer de verheerlijking van terroristische organisaties zoals Hamas.”

“Het spreekt vanzelf dat ik als minister van Cultuur geen enkele schending van deze subsidievoorwaarde kan tolereren. Ik vroeg het departement daarnaast ook om met name twee organisaties aan een inspectie in het kader van de toepassing van voornoemde subsidievoorwaarde te onderwerpen, met name vzw Vrede en vzw GetBasic.”

“De door het departement uitgevoerde screening was geruststellend, in de zin dat alle structureel ondersteunde organisaties zich – in strikt juridische zin, dat wil ik benadrukken – aan de voornoemde subsidievoorwaarde hielden.”

“De inspectie van GetBasic vzw en Vrede vzw werd uitgevoerd door het departement. Ze lieten zich daarbij juridisch begeleiden. Ik heb ondertussen kennisgenomen van de inspectieverslagen en stelde daarbij vast dat de administratie geen ernstige tekortkomingen meldde bij beide organisaties.”

Er werd wel aangestipt dat de communicatie vaak op het scherpst van de snee wordt gevoerd en de inspectie blijft daar zelf ook sterke bedenkingen bij hebben. GetBasic vzw werkt op hun website dewereldmorgen.be met burgerjournalisten, zonder daarbij uit te gaan van werkelijke feiten en neigt naar het verspreiden van fake news. Die strijd gaan we met de Vlaamse Regering ook al enige tijd aan.”

“Daarom heb ik het departement Cultuur, Jeugd en Media de opdracht gegeven een verscherpte controle van de berichtgeving van beide organisaties aan te houden en me hierover maandelijks te rapporteren.”

“Daarnaast zullen ook de andere binnen het decreet structureel erkende organisaties regelmatig gescreend worden. Ook hierover zal ik op regelmatige basis een rapport van mijn administratie ontvangen.”

Nadat de inspectie geen enkele inbreuk op het geldende decreet vaststelde, voegt de minister er, voorlopig in eigen naam maar dat zal dadelijk veranderen, een insinuatie aan toe als zou GetBasic/DeWereldMorgen zich bezig houden met het verspreiden van fake news.

Hij kondigt aan dat we vooraan scherper gecontroleerd zullen worden, en dat ook alle andere gesubsidieerde organisaties zich aan controle van hun standpunten mogen verwachten.

En lees nu mee wat Jambon verder zegt, na een aantal bijvragen van commissieleden:

“Collega’s, laat mij eerst en vooral zeggen dat de vrijheid van meningsuiting en de inzet voor sociaal-cultureel werk, op welke maatschappelijke thema’s dan ook, mij ook na aan het hart liggen. Ik ben zelf actief geweest in die middens. Daar gaat het niet om.”

“Bij de controle die hier werd uitgevoerd, zijn we wel degelijk gestoten op een bewust gebruik van fake news als middel. Ik vind dat op het randje. Ik zeg duidelijk dat we dat verder in het oog zullen houden. We moeten niet vergeten dat collega Dalle daar ook volop mee bezig is, met het bekijken hoe fake news in de media kan worden geduid.”

“Die verscherpte controle zal natuurlijk tijdelijk zijn. Ik zal daar geen mankracht blijven op zetten. Bij de eerste controle was er voldoende aanleiding om te besluiten dat we moeten oppassen. Men gebruikt daar bewust fake news als actiemiddel. Dat is toch op het randje. Dat gaat over de twee criteria die in het decreet staan: democratisch en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. We zullen dit tijdelijk opvolgen, tot we volledig gerustgesteld zijn.”

“Dat is ook een kwestie van goed bestuur want als je achteraf wordt geconfronteerd met het feit dat er aanleiding was, waardoor men zou zeggen dat we het geweten hebben, dan kan men ons nalatigheid verwijten.”

Jambon beweert met andere woorden dat zijn administratie heeft vastgesteld dat onze organisatie bewust fake news verspreidt. En dat is een leugen. Het inspectieverslag zegt niets in die zin. Jan Jambon verspreidt zelf fake news.

Controlestaat

Jan Jambon gaat dus door met het intimideren van DeWereldMorgen, en van de hele socioculturele sector. Dat kan op weinig begrip rekenen bij een aantal andere politici, waaronder Orry Van de Wauwer, van meerderheidspartij CD&V: “nu zegt u hier dat u proactief verscherpte controle wilt op de communicatie van middenveldorganisaties, hoewel zij het decreet strikt juridisch volgen. Sorry, maar dat vind ik intimidatie. En ik vind dat dat absoluut niet kan. Het is niet de taak van de politiek of van de overheid om proactief organisaties te viseren en te bekijken wat zij zeggen.”

Katia Segers van Vooruit sluit daarbij aan: “u het hebt over proactief screenen, dan voel ook ik dat aan als intimidatie en bedreiging van een sector die zo vitaal is voor onze samenleving, die er is om vanuit dat civiel perspectief nieuwe tendensen te ontdekken en mee onze samenleving vorm te geven. En wees maar gerust: wat u nu vandaag zegt, zal door de hele sector worden aangevoeld als intimidatie. We zijn echt aan het opschuiven naar een controlestaat, naar een ‘surveillance society’, en dat mogen we niet laten gebeuren. We hebben net die kritische stemmen vanuit de samenleving meer dan nodig.”

“Wees maar gerust: wat u nu vandaag zegt, zal door de hele sector worden aangevoeld als intimidatie”

Commissievoorzitter Meyrem Almaci sluit zich aan bij de kritiek van haar collega’s: “Op ideologisch vlak ben ik het volmondig eens met de heer Van de Wauwer die dit intimidatie noemt. Want effectief, als ik morgen twee organisaties wil viseren, stel ik hier als parlementslid een vraag. En dan duw ik daar hard op. En als ik dan geluk heb en de minister-president heeft oren naar die argumenten, worden die misschien wel onder verscherpt toezicht geplaatst. Dat lijkt mij geen goede manier van werken.” Almaci vraagt aan de minister dat die zijn beslissing om permanent te screenen terugtrekt.

Jos D’Haese van de PVDA reageerde met een bericht op X, het voormalige Twitter: “Verenigingen onder ‘verscherpt toezicht’ zetten nadat ze volledig vrijgepleit zijn door screening, enkel en alleen omdat ze andere mening zijn toegedaan dan de Vlaamse regering to-taal onaanvaardbaar. Het enige wat hier op zijn plaats is, zijn excuses.”

Orbanisering

Aan de telefoon zegt CD&V-parlementslid Orry Van de Wauwer dat hij DeWereldMorgen niet ervaart als een medium dat fake news verspreidt. “Bovendien maakt het niet uit wat ik als politicus vindt. Als een organisatie zich aan de decretale bepalingen houdt heeft de politiek zich verder niet te moeien. Dit is pure intimidatie, en het is bovendien niet de eerste keer vanwege de N-VA. Jambon heeft een aantal goede zaken gedaan als minister, maar dit kan niet. Hij zou beter dankbaar zijn voor alles wat de socioculturele sector voor Vlaanderen doet.”

Ludo De Brabander, voorzitter van Vrede vzw die net als DeWereldMorgen geviseerd worden omwille van hun uitgesproken standpunten over de genocide in Gaza, is kwaad en strijdbaar: “Het decreet op het sociaal-cultureel volwassenenwerk is erg duidelijk. Er staat letterlijk in: ‘kritische rol: in vraag stellen van waarden, normen, opvattingen, instituties en spelregels en de publieke dialoog daarover voeden en voeren’. Wat Jambon doet gaat in tegen zijn eigen decreet. Maar ik doe voort met wat ik bezig ben. Ik ben nog liever mijn subsidies kwijt dan dat ik mij laat intimideren”.

“Wat Jambon doet gaat in tegen zijn eigen decreet”

Al bij de eerste vraag over de berichtgeving op DeWereldMorgen spraken verschillende commentatoren, waaronder Tom Lanoye en Pascal Debruyne, over ‘orbanisering’. Zoals de Hongaarse premier Victor Orban intimideert Jan Jambon de pers en het middenveld opdat ze ideologisch in de pas zouden lopen. Dat het decretaal bepaald is dat wij juist een kritische rol moeten opnemen stoort hem niet.

De informatie die zijn administratie hem aanreikt herschrijft hij als het niet in zijn kraam past. Bijzonder cynisch ook dat dit nu net gebeurt in het kader van verslaggeving en opiniëring over een genocide die al minstens 23.000 Palestijnse slachtoffers eiste, en waarover in een brede laag van de samenleving terechte verontwaardiging leeft.

Het geeft te denken voor wie in een volgende legislatuur met Jan Jambon en zijn partij een regering wenst te vormen.