Verontwaardiging in de samenleving
Mieke Van Laer: “De verontwaardiging in de samenleving is heel terecht. Mensen voelen aan dat die uitspraak fout is en dat de straffen veel te laag zijn in vergelijking met wat er is gebeurd. Ze kunnen zich ook inleven in de gevoelens van de ouders van Sanda Dia. Het moet maar jouw kind zijn dat op die manier sterft.”
“Wat we de afgelopen weken ook hebben gemerkt is dat er een dieperliggende zenuw is blootgelegd. Velen trokken de vergelijking met de tijden van corona waar heel wat mensen die gewoon samenkwamen met vrienden en familie honderden euro’s boete hebben gekregen. Ook een resem andere voorbeelden circuleren op sociale media van mensen die voor minder hogere boetes kregen of een gevangenisstraf. Als je bijvoorbeeld per ongeluk de lage-emissiezone van de stad Antwerpen binnenrijdt met een oude auto krijg je al een hoge boete.”
“Veel jongeren uit de migratie en uit de arbeidersklasse dachten, wij worden voor het minste al aangehouden en voor de rechter geleid, en die Reuzegommers komen gewoon weg met een werkstraf”
“Je hebt die jongens die met parasols hebben gegooid in Blankenberge: zij werden onmiddellijk aangehouden. Bij de Reuzegommers gaat het om een verdacht overlijden, maar ze mochten gewoon vrij blijven rondlopen. Ondertussen konden ze met elkaar afstemmen wat ze zouden zeggen, bewijzen wissen etc. Veel jongeren uit de migratie en uit de arbeidersklasse dachten, wij worden voor het minste al aangehouden en voor de rechter geleid, en die Reuzegommers komen gewoon weg met een werkstraf.”
Klassenjustitie uitgelegd
“Het woord klassenjustitie bestaat uit twee delen: klassen en justitie. Klassen verwijst naar de ongelijkheid in onze samenleving. Door deze ongelijkheid leven we nog steeds in een klassenmaatschappij. Je hebt de gewone man versus de elite. De Reuzegommers noemen zich trouwens heel graag ‘de toekomstige elite van Vlaanderen’. Zij voelen zich duidelijk beter dan de middenklasse en de arbeidersklasse. Klassenjustitie betekent dat het gerechtelijk systeem iemand ten onrechte bevoordeelt of benadeelt, afhankelijk van de klasse waartoe de persoon behoort. Dat gebeurt niet alleen op de rechtbank zelf maar ook op verschillende niveaus vooraf.”
“Klassenjustitie betekent dat het gerechtelijk systeem iemand ten onrechte bevoordeelt of benadeelt, afhankelijk van de klasse waartoe de persoon behoort”
“Het begint al bij wie de wetten schrijft waarop de rechters zich baseren. De zogenaamde “Afkoopwet” is een goed voorbeeld hiervan: als je een fiscaal misdrijf hebt gepleegd zoals belastingfraude, dan kan je jouw vervolging door justitie afkopen door een bepaald bedrag te betalen, in overleg met het parket. En op die manier behoud je ook je blanco strafblad. Niemand zal ooit te weten komen dat je criminele feiten hebt gepleegd.”
“Het gaat ook over de politie. Als de politie iemand uit een lagere sociale klasse tegenhoudt op verdenking van een bepaald feit, zullen ze de persoon sneller meenemen voor verhoor dan iemand uit een hogere sociale klasse.”
“Hetzelfde verhaal voor het parket. Een misdrijf zoals fiscale fraude van iemand uit een hogere sociale klasse wordt sneller zonder gevolg geklasseerd onder het mom van geen prioriteit of onvoldoende bewijs.
“En als die persoon toch naar de rechtbank moet zal die meestal minder zwaar gestraft worden. Omdat ze zich duurdere en meerdere advocaten kunnen veroorloven. Ze kunnen een deskundige betalen die onderzoek doet om bewijzen in hun voordeel te vinden. Ze kunnen hun netwerk inschakelen om minder zwaar gestraft te worden, etc…Qatargate is heel recent een goed voorbeeld van hoe de elite een rechter kan laten wraken door een beroep te doen op hun netwerk.”
“Zowel de media als justitie zijn inderdaad beducht voor het woord klassenjustitie. Ze willen juist vooropstellen dat ze iedereen als gelijken behandelen”
“Zowel de media als justitie zijn inderdaad beducht voor het woord klassenjustitie. Ze horen het niet graag en willen dat zeker zelf ook niet gezegd hebben. Ze willen juist vooropstellen dat ze iedereen als gelijken behandelen.”
Faible avec les forts et fort avec les faibles’
“Het is duidelijk dat er nog steeds ongelijkheid is in onze samenleving. Het is daarom raar dat mensen denken dat ze als gelijken zullen behandeld worden in de rechtbank. Dat is fictie. De startpositie is gewoon niet gelijk.”
“Vrouwe Justitia wordt gesymboliseerd met een blinddoek. Dat is misschien zo op het moment dat een strafrechter naar de pleidooien luistert. Maar alles wat er daarvoor is gebeurd met de beklaagden ziet men niet”
“Vrouwe Justitia wordt gesymboliseerd met een blinddoek. Dat is misschien zo op het moment dat een strafrechter naar de pleidooien luistert. Maar alles wat er daarvoor is gebeurd met de beklaagden ziet men niet. Hoe ze begeleid worden, hoe ze voorbereid zijn. Welke middelen ze ter beschikking hadden om hun zaak zo goed mogelijk voor te stellen. Dat is anders voor iemand uit de lagere klasse of iemand uit de hogere klasse. Er worden vervolgens vonnissen geveld die ervoor zorgen dat die ongelijkheid die er bestaat in de samenleving gewoon bestendigd wordt.”
“Het is dus een fictie te denken dat er geen klassenjustitie zou bestaan. In het Frans zeggen ze ‘faible avec les forts en fort avec les faibles’. Dat wil zeggen dat politie en justitie zich streng opstellen ten opzichte van mensen met een maatschappelijk zwakkere positie. “Straf de armen” zoals ook wel gezegd wordt. Maar men is wel mild voor ‘les forts’, de rijken, voor gelijkaardige feiten. Een winkeldief wordt vaak strenger gestraft dan iemand die op grote schaal fraudeert en zijn vervolging kan afkopen.”
“In het Frans zeggen ze ‘faible avec les forts en fort avec les faibles’. Dat wil zeggen dat politie en justitie zich streng opstellen ten opzichte van mensen met een maatschappelijk zwakkere positie. Maar mild voor ‘les forts’, de rijken, voor gelijkaardige feiten”
“Een goed voorbeeld is Delhaize. Zo een groot bedrijf gaat naar de rechtbank om een eenzijdig verzoekschrift in te dienen. Dus zonder het weerwoord van de vakbond waar ze mee in conflict zijn. Ze vragen de rechter om stakingspiketten voor hun winkels te verbieden. En ze halen binnen een paar uur hun gelijk van de voorzitter van die rechtbank. Maar als je als burger een zaak wilt starten tegen zo’n groot bedrijf dan zit je met enorm veel drempels. Je moet je advocaat betalen, de gerechtskosten, je zit met heel lange wachttijden. Dit voorbeeld van een eenzijdig verzoekschrift toont aan hoe snel het gerecht kan zijn als het gaat om een bedrijf. Want het lukt niet voor iedereen die zo’n procedure indient. In de meeste gevallen wordt het gewoon afgewezen. En zeggen ze je, ‘volg maar de normale procedure’.” (Zie ook artikel)
Media behandelen Reuzegommers met fluwelen handschoenen
Ook in de media worden de Reuzegommers heel vriendelijk behandeld. Iedereen schoot op Acid die in feite de vinger op de wonde legde. De media zwijgen in alle talen over de namen van de Reuzegommers. Terwijl anderen die zelfs niet eens veroordeeld zijn geweest, met naam en toenaam in het groot en in het breed worden uitgesmeerd.
Mieke Van Laer: “Amir Bachrouri is hier inderdaad een goed voorbeeld van. Hij is voorzitter van de Vlaamse Jeugdraad. Bij hem thuis werd een partij drugs gevonden waar hij zelf niets mee te maken had. Zijn oom bleek dat in huis verstopt te hebben. De media twijfelde er echter geen seconde aan om hem met naam, achternaam en foto bovenaan te zetten. Hij is even jong als de Reuzegommers. Want het argument van de media is: ‘Zij zijn jong en hebben nog een toekomst voor zich’. Maar Amir toch ook. Hij had niets te maken met de drugsaffaire van zijn oom. En het hallucinante is dat zijn foto in de krant stond op dezelfde dag dat ze in de krant in een kadertje uitlegden waarom ze de namen van de Reuzegommers niet gingen noemen.”
“De media twijfelde er echter geen seconde aan om Amir Bachrouri met naam, achternaam en foto bovenaan te zetten. Hij is even jong als de Reuzegommers”
“Ik kan het niet hardmaken, maar wellicht hebben de ouders van de Reuzegommers al hun invloed ingezet om ervoor te zorgen dat de namen van hun zonen niet bekend zouden gemaakt worden. Geen idee hoe ze het gedaan kregen. Het kan zijn via een dreigbrief van hun advocaten aan de redacties. Of via de Rotary club of dergelijke waar ze lid van zijn en waar ze er dan onderling over hebben afgesproken. Het is alleszins zo dat iemand die dergelijke netwerken niet heeft of die geen geld heeft om een advocaat in te zetten voor dat soort brieven, er niet in zal slagen om de naam van zijn zoon of dochter uit de media te houden.”
Vertrouwen in justitie zoek?
“Het is wel duidelijk dat het vertrouwen in justitie is aangetast. De uitspraak wordt niet gedragen door het grote publiek. In het begin werd snel gezegd: ‘We moeten de rechtsstaat respecteren.’ Dat impliceert dat, als je protesteert tegen het vonnis, je de rechtsstaat niet respecteert. Veel juristen reageerden ook met: ‘ je hebt het arrest niet gelezen, je kan er eigenlijk niets over zeggen’. Ze zeggen eigenlijk, ‘jullie zijn niet slim genoeg om hier je mening over te geven’. Ik vind dat een heel foute houding. Dat vergroot net de kloof tussen de samenleving en justitie.”
“Veel juristen reageerden met: ‘ je hebt het arrest niet gelezen, je kan er eigenlijk niets over zeggen’. Ze zeggen eigenlijk, ‘jullie zijn niet slim genoeg om hier je mening over te geven’”
“Juristen klagen vaak op congressen dat er weinig interesse is vanuit de bevolking voor justitie. Nu er wel interesse is, weliswaar in de vorm van kritiek, wordt het niet gewaardeerd. Mensen tonen net hun bezorgdheid, hun belang bij een correcte toepassing van de regels. Ik vind het positief en belangrijk dat mensen zich een mening vormen over justitie. Dat is deel van de democratie.”
“Ik kan me ook gewoon inbeelden dat mensen uit de lagere klassen zich met zo’n uitspraak niet beschermd voelen door de rechtstaat. Ze denken dat het leven van hun kind niet als evenwaardig wordt gezien als het kind van een rijke.”
“Ik kan me ook gewoon inbeelden dat mensen uit de lagere klassen zich met zo’n uitspraak niet beschermd voelen door de rechtstaat.”
Wat moet er veranderen bij justitie?
“Ik geloof effectief dat er dingen moeten veranderen bij justitie. Eén van de problemen is dat er in onze rechtenopleiding heel weinig aandacht is voor de gevolgen van een vonnis op het leven van de gewone werkende mens, asielzoeker, werkloze, etc…Terwijl de impact van een vonnis op hun leven veel groter is dan op dat van mensen uit de hogere klasse. Met hun geld en netwerk geraken die laatsten toch overal.”
“Dat zie je nu ook. De veroordeelde Reuzegommers vinden sowieso snel werk, ook al zouden ze iets op hun strafblad hebben staan. Maar een jonge gast uit een arbeidersmilieu die een winkeldiefstal pleegt of na een vechtpartij slagen en verwondingen op zijn strafblad krijgt, zal hierdoor niet gemakkelijk aan werk geraken. We krijgen in de opleiding allerlei theorieën over de wet en de toepassing ervan, maar voor dit soort zaken is er helemaal geen aandacht. Ze zeggen vaak dat de rechterlijke macht in een ivoren toren zit. Dat klopt volgens mij grotendeels. Velen daar staan niet voldoende stil bij de impact van hun vonnis op het leven van gewone mensen.”
“Ze zeggen vaak dat de rechterlijke macht in een ivoren toren zit. Dat klopt volgens mij grotendeels. Velen daar staan niet voldoende stil bij de impact van hun vonnis op het leven van gewone mensen”
Hoe betrokkenheid van mensen vergroten?
“Sommigen pleiten ervoor om een volksjury niet alleen bij assisen maar ook in andere rechtszaken in te zetten. In De Standaard schreef Eeckhaut een artikel onder de titel: ‘Het volk mort niet als een volksjury uitspraak doet’. Met die titel was ik het eens, en die toont aan hoe belangrijk betrokkenheid is. Het besluit van dat artikel was weliswaar dat een jury waarschijnlijk tot dezelfde beslissing zou zijn gekomen. Daar heb ik mijn twijfels bij: ik denk eerlijk gezegd niet dat er een gelijkaardige uitspraak zou zijn geweest met een volksjury.”
“Je hebt ook het systeem van de arbeidsrechtbank, waar je naast een rechter die luistert naar de argumenten van de verschillende partijen, ook een vertegenwoordiger hebt van de werknemers en een vertegenwoordiger van de werkgevers. Zij weten hoe het er echt aan toe gaat op de werkvloer. En kunnen de argumenten van de verschillende partijen ook vanuit de praktijk beoordelen. Terwijl rechters alleen kijken naar de juridische argumenten.”
“In mijn opleiding recht moesten we geen praktijkervaring opdoen bij een OCMW, een sociaal assistent of een middenveldorganisatie. Terwijl als we dat zouden introduceren of meegeven in de rechtenopleidingen, toekomstige rechters zich veel meer bewust zouden worden van het effect van hun vonnis op het leven van mensen.”
“Die ivoren toren openbreken en zorgen dat er meer mensen uit de praktijk de rechters zouden kunnen bijstaan, dat zou volgens mij voor een betere rechtspraak zorgen”
“Mochten rechters zoals in de arbeidsrechtbank bijgestaan worden door mensen uit de praktijk, zoals bijvoorbeeld een sociaal assistent, dan konden ze samen bekijken welke strafmaat het best geschikt is om iemand te straffen zonder de persoon helemaal de dieperik in te duwen. Zulke uitspraken zouden veel meer gedragen worden en realistischer zijn. Die ivoren toren openbreken en zorgen dat er meer mensen uit de praktijk de rechters zouden kunnen bijstaan, dat zou volgens mij voor een betere rechtspraak zorgen.”
Recuperatie verontwaardiging om strenger te straffen
“We zien nu dat rechts probeert om de verontwaardiging te recupereren door om meer repressie te roepen en dus om strengere straffen te verantwoorden. Tijdens de Dutroux-affaire gingen er bijvoorbeeld zelfs stemmen op, om de doodstraf terug in te voeren. En hier zie je ook dat politici zowel van rechts als uit het centrum pleiten voor strengere straffen, werkstraffen op het strafblad, etc… We vinden dat niet correct. Het is niet nodig om strengere straffen te voorzien. Als de rechters strengere straffen hadden willen geven aan de Reuzegommers, konden ze dat doen, zoals het parket trouwens had gevraagd.
“Nog strengere straffen invoeren is ook echt geen oplossing. Want al die systemen die ik daarnet heb beschreven, zowel als het gaat over wie de wetten schrijft als bij de politie en het parket tot in de strafrechtbank, die blijven aanwezig. Nog strengere straffen zullen geen impact hebben op de elite die aan belastingontduiking doet of in dit geval iemand de dood injaagt. Het zullen terug de mensen uit de lagere sociale klassen zijn die daarmee zwaarder aangepakt zullen worden.”
“Nog strengere straffen zullen geen impact hebben op de elite die aan belastingontduiking doet of in dit geval iemand de dood injaagt. Het zullen terug de mensen uit de lagere sociale klassen zijn die daarmee zwaarder aangepakt zullen worden”
“Kati Verstrepen van de Liga voor Mensenrechten heeft het in een opiniestuk heel treffend omschreven: ‘De gelijkheid die aan iedereen beloofd wordt in de universele verklaring voor de rechten van de mens blijft nog te vaak een utopie.’ Daar ben ik het helemaal mee eens. De ongelijkheid in de samenleving moet inderdaad als prioriteit aangepakt worden.”
“Om de recuperatie waarover ik het net had te vermijden, is het belangrijk dat alle democratische stemmen zich laten horen en eisen dat er een justitie komt die de belangen van de gewone mens centraal zet. Dat is ook de enige manier om een einde te maken aan de klassenjustitie.”, besluit Mieke Van Laer.”
Mieke Van Laer, is advocaat bij Progress Lawyers Network. Een progressief advocatenkantoor dat zich heeft gespecialiseerd in strategisch procederen voor vakbonden, burgeractiecomités en organisaties die maatschappelijke verbetering willen.
