De oorlog dreigt te ontaarden in een nucleair conflict

Alle experts zijn het erover eens. Nooit sinds het einde van de Koude Oorlog stonden we dichter tegen een nucleair conflict als nu. De Doomsday Clock stond voor de Oekraïne-oorlog al op haar dichtste punt voor middernacht ooit. Ondertussen zinspeelde Poetin in zijn speeches op het gebruik van tactische kernwapens, noemde Biden de nucleaire dreiging “een naderend Armageddon” en vroeg Zelensky de NAVO om preventieve aanvallen uit te voeren. Hoe langer de oorlog duurt, hoe groter het gevaar wordt. We moeten absoluut voorkomen dat de onvoorspelbare Russische president zich in het nauw gedreven voelt en fatale beslissingen gaat nemen. Een echte atoomoorlog zou dramatische gevolgen hebben voor het klimaat en de voedselvoorziening. Naast duizenden onmiddellijke slachtoffers leidt een kernoorlog tot een nucleaire winter. Te veel stof, rook en as in de atmosfeer doet het aardoppervlak met 2 tot 5 graden afkoelen met massale misoogsten en wereldwijde hongersnoden tot gevolg. Elke stap in de nucleaire keten, van de ontginning van uranium tot het ‘bergen’ van nucleair afval, brengt bovendien ernstige schade toe aan het milieu. Het is hoog tijd dat alle landen in de wereld het VN-verbodsverdrag op kernwapens ondertekenen en uitvoeren. Waar wacht België nog op?

De oorlog verhoogt de internationale spanningen in de wereld

Gelooft iemand dat België, India, de VS of de EU de klimaatcrisis op eigen houtje kunnen oplossen? Uiteraard niet. Geen enkel land, of een kleine groep landen samen, kunnen op hun eentje de wereldwijde CO²-uitstoot voldoende terugdringen om een klimaatcatastrofe af te wenden. Toch poken onze politieke leiders de spanningen rond de Oekraïne-oorlog verder op. Zo verdwijnt een oplossing voor de klimaatcrisis steeds verder uit het zicht. Ursula Von der Leyen wees onlangs een onderhandelde oplossing voor de oorlog in Oekraïne af. Ze wil het ‘de Russen betaald zetten’. Alexander De Croo beschreef onderhandelen met Rusland dan weer als ‘een gesprek met een lavabo’. De NAVO, met de Verenigde Staten op kop, lijken er vooral op gebrand om Rusland zo veel mogelijk te verzwakken, wat de gevolgen voor de Oekraïense bevolking en de rest van de wereld ook mogen zijn. Ondertussen bereiden ze zich voor op een gelijkaardig scenario tegen China, die andere ‘systemische rivaal’. In plaats van een Nieuwe Koude Oorlog te lanceren, zetten we beter in op constructieve samenwerking en een gemeenschappelijke veiligheidsarchitectuur. Anders zal van de broodnodige klimaatactie weinig in huis komen.

De oorlog jaagt de militaire uitgaven de hoogte in

Onze regeringen geven steeds meer geld uit aan hun legers en wapentuig. In 2021 stegen de militaire uitgaven tot een recordhoogte van 2.100 miljard euro. De wereldwijde investeringen in hernieuwbare energie moesten het dat jaar met 750 miljard dollar stellen. Het toont mooi waar de prioriteiten liggen. De NAVO is verantwoordelijk voor meer dan de helft van de militaire uitgaven in de wereld en de Verenigde Staten is de absolute koploper. Ze geven evenveel geld uit als de 9 volgende landen die de top 10 van militaire uitgaven vervolledigen. De oorlog in Oekraïne jaagt de wereldwijde militaire uitgaven nog verder de hoogte. Overal grijpen regeringen de oorlog aan om gigantische budgetten te investeren in hun legers. Duitsland besliste drie dagen na de Russische invasie om 100 miljard euro vrij te maken voor de uitbreiding van haar militaire capaciteiten. In eigen land besloot de regering De Croo, met de steun van Groen en Vooruit, om tegen 2035 2% van ons BBP – zoals de NAVO vraagt – aan het leger te besteden. Wat een verschil zou een fractie van dat geld maken in de strijd tegen de klimaatcrisis? In plaats van volop in te zetten op klimaatactie, verspillen onze regeringen geld aan een nodeloze wapenwedloop.

De oorlog is een ramp voor de wereldwijde CO² uitstoot

Militaire activiteiten zijn altijd een ramp voor het klimaat. Maar de oorlog in Oekraïne draagt op haar eigen manier bij aan een dramatische toename van de wereldwijde CO²-uitstoot. Denk maar aan de sabotage van Nord Stream 1 en 2. Op een moment dat we absoluut de uitstoot moeten verminderen lekte een gigantische hoeveelheid methaan weg, naar schatting gelijk aan de jaarlijkse uitstoot van een stad als Parijs. Verschillende politici, journalisten en politieke commentatoren hoopten bovendien dat de oorlog in Oekraïne de transitie naar een duurzame energieproductie zou versnellen. Het omgekeerde is waar. Landen als Duitsland, Italië en Bulgarije zitten opnieuw aan het erg vervuilende steenkool. En we importeren nu meer vloeibaar gas uit de Verenigde Staten dan ooit tevoren. Dat wordt geproduceerd door fracking, een extreem vervuilend en duur winningsproces. Een ramp voor het klimaat en voor de werkende klasse. De sancties tegen Rusland helpen uiteraard niet. Rusland blaast nu elke dag 4,3 miljoen kubieke meter gas de lucht in omdat het dat niet meer kan en wil verkopen aan Europa. Zo schieten we onszelf in de voet. Normale werkende mensen lijden onder torenhoge energieprijzen, fossiele brandstofbedrijven beleven hun meest winstgevende periode ooit en ondertussen vernietigen we vlijtig het klimaat. Allemaal op hetzelfde moment. Het is bijna niet te geloven.

De oorlog leidt de aandacht van de media en onze politici af

Eind februari, net na de Russische invasie van Oekraïne, publiceerde het International Panel on Climate Change (IPCC) een tweede rapport in een reeks van drie over de klimaatverandering. Het rapport kreeg bijna geen media-aandacht en verscheen als een voetnoot in de grootste kranten. De belangrijkste publicaties over de klimaatcrisis worden in tijden van oorlog dus gewoonweg genegeerd. Wanneer onze politieke leiders en de media aan oorlogskoorts lijden, verdwijnt de aandacht voor andere maatschappelijke uitdagingen heel snel naar de achtergrond. Dit drijft ons alsmaar verder weg van de oplossingen die we nodig hebben om de klimaatcrisis te stoppen. Als we de klimaatcrisis op de politieke en publieke agenda willen houden, moeten we vermijden dat oorlogen de kranten en journaals blijven vullen. Zonder vrede, geen klimaatrechtvaardigheid!

Dit artikel werd op 11/10 gepubliceerd op de wesite van Intal.

Afbeelding van stuart hampton via Pixabay