Nu de wereld op 27 december 2021 de tweede Internationale Dag voor Epidemische Paraatheid (IDEP) heeft gevierd, is vooral de onmacht van ‘s werelds rijkste en machtigste landen ten aanzien van de pandemie duidelijk geworden. De zeer overdraagbare Omicron-variant veroorzaakte – vooral in de VS – vertragingen en annuleringen van vluchten omdat vliegtuigbemanningen besmet raakten.

Waarom doen de rijkste landen het zo slecht tegen het virus? De oorzaak is niet alleen dat zij de beschikbare vaccinvoorraden hebben opgebruikt en al tweede en derde doses hebben gegeven terwijl ze het virus elders lieten woekeren en muteren.

De oorzaak is niet dat zij het aan China overlieten 600 miljoen vaccindoses aan Afrika te doneren terwijl de VS ondertussen een nieuwe Koude Oorlog met dat land begon. Die Koude Oorlog verdeelt de wereld en staat een gezamenlijke, wereldwijde inspanning tegen de pandemie in de weg.

De pandemie blijkt echter een verhaal van twee systemen. De rijkste landen ter wereld, aangevoerd door de meest neoliberale en de meest vermarkten onder hen – de VS en het VK – hebben abominabel gepresteerd, terwijl de socialistische landen, aangevoerd door China, veel betere resultaten kunnen voorleggen.

Foto: pxhere.com/Public Domain

Neem slechts één indicator. Op de tweede IDEP-dag, volgens de alom betrouwbare website Our World in Data, bedroeg het bevestigde, cumulatieve aantal COVID-19 sterfgevallen per miljoen inwoners 2.450,20 in de VS en 2171,55 in het VK, terwijl dat cijfer voor Vietnam 320,04 bedroeg en voor China slechts 3,21. Zelfs Cuba, dat afhankelijk is van het toerisme en verwoest wordt door de illegale sancties van de VS, klokte af op 735,23.

Het is een feit dat deze rijke landen het virus niet hebben bestreden, maar prioriteit hebben gegeven aan drie andere zaken. Ten eerste is hun doel niet het stoppen maar het ‘afvlakken’ van de infectiecurve, zodat hun door decennia van neoliberale bezuinigingen uitgemergelde stelsels van volksgezondheid niet worden overspoeld. In plaats dat het gezondheidssysteem in deze landen de burgers redt, wordt de burgers gevraagd het gezondheidssysteem te redden.

Ten tweede hebben zij, onder het motto dat er een evenwicht moet worden gevonden tussen het redden van ‘levens’ en het redden van ‘bestaansmiddelen’ het fortuin van miljardairs en kapitalisten gered, terwijl zij miljoenen van de meest gemarginaliseerde werkende mensen hebben gedwongen zich te blijven blootstellen aan het virus; ziek te worden of zelfs te sterven.

Hun nieuwste slogan is dat mensen moeten leren ‘leven met het virus’. Wat zij bedoelen is dat terwijl de elites veilig thuis en in ultra-schone, exclusieve omgevingen verblijven, een (vaak) vrouwelijke en niet-blanke klasse van ‘essentiële werknemers’ permanent aan het virus wordt blootgesteld.

Tenslotte hebben zij voorrang gegeven aan vaccins boven al het andere. Daardoor profiteert Big Pharma en gaat men in de gezondheidszorg de kwesties uit de weg van het personeelstekort en van de financiering van een gemeenschappelijk test-, opsporings- en isolatiesysteem. Dat zijn nochtans de sleutels tot het efficiënt bestrijden van deze pandemie en van de onvermijdelijke toekomstige pandemieën. De ervaring van China in het bijzonder heeft dat aangetoond, maar die aanpak blijft in het Westen dode letter. De neoliberale omerta, de pijnlijke stilte over het uitbreiden van de gezondheidszorgvoorzieningen is oorverdovend.

Foto: Public Domain

De nieuwe Koude Oorlog heeft het voor het Westen zelfs onmogelijk gemaakt om nog iets van China te leren. Niet alleen worden de aanpak en de successen van China afgedaan als ‘autoritair’. Niet alleen heeft men zorgvuldig vermeden om China te betrekken bij belangrijke studies, belangrijke mainstream nieuwszenders bekritiseren China zelfs voor zijn ‘maximale onderdrukking’ en zijn ‘COVID-Nul-Strategie’.

Volgens The Economist ‘zijn China’s pogingen om het virus uit te roeien in plaats van het slechts te beheersen, zeker erg geldverslindend’. De Financial Times klaagt dat ‘China’s inspanningen om de pandemie onder controle te krijgen deels verantwoordelijk is voor een brede vertraging van de economie.’ Dergelijke klachten gaan volledig voorbij aan het feit dat China veel beter dan het Westen levens én bestaansmiddelen heeft gered.

Vaccins zijn geen wondermiddel tegen het virus en kunnen dat ook niet zijn. Ze verminderen alleen het risico van overdracht en de ziekte- en sterftecijfers. Bovendien blijft een groot deel van de wereld hoe dan ook ongevaccineerd en dus een broeihaard van mutaties.

Tenslotte blijft zelfs in rijke landen de vaccinatiegraad ver onder het niveau dat nodig is om tot groepsimmuniteit te komen. Dat de vaccinatiegraad té laag blijft, ligt vooral aan de achterdocht waarmee regeringen zoveel van hun eigen burgers, vooral dan gemarginaliseerde gemeenschappen, behandelen.

Zij blijven dit doen door wie niet gevaccineerd is te stigmatiseren in plaats van ze de hand te reiken en ermee in dialoog te gaan. Daarom zullen landen als de VS, behoudens een mirakel, geconfronteerd blijven worden met eindeloos herhaalde uitbraakgolven en lockdowns.

Misschien zijn mirakels daardoor de nieuwe hoop geworden. Nu de wereld een tweede pandemiejaar afsluit, heeft Omicron de hoop gewekt dat het de pandemie kan beëindigen door de dominante variant te worden waardoor het coronavirus niet veel meer zou worden dan een gewoon verkoudheidsvirus. Als dat mirakel zich voordoet, moeten alleen nog de meest kwetsbaren beschermd worden.

Het is opmerkelijk dat dit voor het Westen de grootste hoop is geworden om van de pandemie af te raken. Deze hoop berust niet op iets wat de overheid of zelfs de veelgeroemde wetenschappelijke, technologische of innoverende capaciteiten van het kapitalisme hebben gedaan. Deze hoop rekent op de genade van de natuur. Daar verwacht het kapitalisme dus alle heil van.

Of pandemics and priorities werd vertaald door Jan Reyniers.