Foto: Anja Vanrobaeys
Opinie -

De Denderstreek: Aalst, proefstation van (extreem-)rechts

Al jaren is de situatie in de Denderstreek verziekt. Na de gemeenteraadsverkiezingen zette het Vlaams Belang sterke cijfers neer in dit oud linkse bolwerk. Waar staan we nu, een jaar later? Hebben politici de boodschap begrepen? Krabbelt links overeind? Wordt de Denderstreek de proeftuin van radicaal rechts beleid?

woensdag 6 november 2019 01:04
Spread the love

Al jaren is de situatie in de Denderstreek verziekt. Na de gemeenteraadsverkiezingen, waarbij het Vlaams Belang sterke cijfers neerzette in dit oud linkse bolwerk, publiceerde ik daar een analyse rond die vlotjes overgenomen werd door Apache en De Wereld Morgen. Even na de parlementsverkiezingen werd duidelijk dat de nieuwe uiterst rechtse golf zich niet beperkte tot onze streek maar in gans Vlaanderen uitdijde, wat mij verleidde tot de titelNu woont U ook in de marginale driehoek. Waar staan we nu, een jaar later? Hebben politici de boodschap begrepen? Krabbelt links overeind? Wordt de Denderstreek de proeftuin van radicaal rechts beleid?

De politieke meerderheden die na de verkiezingen gevormd werden waren deels centrumrechts: Open-Vld + CD&V in Geraardsbergen. N-VA, Open-Vld + CD&V in Aalst, N-VA + CD&V in Zottegem. In Ninove hield de coalitie Sp.a, Groen, Open-Vld en CD&V de partij ForzaNinove van de macht en in Denderleeuw gebeurde hetzelfde door CD&V en Lijst van de Burgemeester.

De meeste Dendersteden hebben het financieel niet breed. Dat heeft deels te maken met jarenlange structurele onderfinanciering vanuit het Vlaams Gewest en eigen financiële keuzes waarbij dikwijls geïnvesteerd werd in prestigeprojecten. Het tekort dat daardoor ontstaat mag over het algemeen door de bevolking en de sociale sector opgehoest worden.

In de vorige teksten verzamelde ik cijfers die aantoonden dat de armoede in de streek al een tijdje grote proporties aanneemt. Ik herinner even aan de cijfers rond kinderarmoede: 10,1 % van de kinderen groeit op in armoede te Aalst, 9,2 % in Denderleeuw, in Geraardsbergen 21,2 % en in Ninove 13,4 %. Heel wat informatie vind je daarrond in de stadsmonitor. Samen met isolement en afbraak van de dienstverlening zorgt dit voor een gele-hesjes-gevoel. Dit heeft een politiek rechts effect als resultaat door het aangewakkerde nationalistische verdelingsdiscours en de afwezigheid van links op het terrein.

Aalst: proefstation …

Na de verkiezingen nam de gemeenteraad van Geraardsbergen het besluit om Den dok (het open zwembad) te sluiten. Het trefpunt voor jong en oud in het midden van de stad ging dicht omdat de stad geen 250.000 euro aan renovatiekosten wou uitgeven. Tegelijkertijd besloot men wel te investeren in een kenniscentrum en een nieuwe sporthal. De tegenstand was groot. Er ontstond een actiecomité ‘Den Dok Blijft’ dat tot op vandaag acties voert en de kwestie levendig houdt.

In het Aalst van hardline N-VA-ers D’Haese en Van Overmeire (ex-VB) besloot de gemeenteraad in mei om de bestaande sociale organisaties niet automatisch verder te ondersteunen, maar een open call te lanceren waarbij organisaties zich kandidaat konden stellen om een buurthuis open te houden, huiswerkbegeleiding te voorzien etc. Een band met de stad hoefde niet te worden aangetoond en expertise was geen vereiste. Een jury van ambtenaren (met daarin alvast een militante N-VA-ster uit Herzele) quoteerde de dossiers en gaf ze een percentage op 100. Net als in Antwerpen wilde de N-VA het sociaal beleid vermarkten. De andere meerderheidspartijen stelden wat kritische vragen, maar stemden uiteindelijk in met de procedure.

Aalsterse organisaties die driemaandelijks geëvalueerd werden als Steunpunt Welzijn, vzw Parol, in ’t Nest en Schulden op School moeten de deuren sluiten omdat ze niets of te weinig krijgen. Een tachtigtal actievoerders kwam zijn bezorgdheid uitten voor en tijdens de gemeenteraad. Mensen worden ontslagen, werkingen zullen dicht gaan. De toegekende subsidies zijn verminderd, waarbij men zich de vraag kan stellen of sommigen met het toegekende bedrag de opdracht wel kunnen uitvoeren.

SP.a, Groen en lijst A leverden knap werk, al waren sommige interventies ook niet vrij van marktdenken. Zo is het blijkbaar bon ton om te benadrukken dat het gaat om mensen die moeten geholpen worden en niet om actoren. Men wil de mensen zelf helpen in plaats van de organisaties. Dat klopt natuurlijk niet: het gaat uiteraard wél om de keuze tussen organisaties/actoren en hun al dan niet kritische visie. Zonder enige organisatie gaan de mensen die het moeilijk hebben zich niet uitspreken of organiseren. Je hebt die verenigingen dus nodig, het gaat wél om hen. Dat zijn de georganiseerde vertegenwoordigers van je eigen inwoners.

Het gaat bovendien om organisaties die dossiers schrijven uit hun hart en anderen die het jargon van de bestaande structuren overnemen door snel wat te bladeren in managementcursussen, thesissen en studies. Bij de CD&V was er wat dissidentie. Het Vlaams Belang vergat zijn nieuw sociaal profiel en zweeg als vermoord maar stemde mee met de meerderheid.

Wie een paar voorbeelden wil zien van steden waarbij organisaties aan kant gezet werden omwille van hun engagement, moet nog eens kijken naar de reportages die in Orange en andere Franse steden gemaakt werden toen het Front National daar de macht had.

Terwijl de gemeenteraadsleden verder hun taartje met koffie verorberden, dropen mensen ontgoocheld af. Buiten barsten mensen in tranen uit, binnen was het stil.

 … voor rechts-nationalistische meerderheden

Enige uren later stemden 9 mensen uit de meerderheid voor Michel Van Brempt (Vlaams Belang) als vertegenwoordiger in de projectvereniging Erfgoed Denderland. Hij verliet woedend de vergadering toen bleek dat Cathy Grysolle van Lijst A uiteindelijk afgevaardigde werd en zetelt voortaan als onafhankelijke. Zijn afscheidsboodschap in Het Laatste Nieuws: “Wij maken afspraken met N-VA om het cordon te breken, maar mijn eigen partijgenoten willen niet voor mij stemmen”.

In Aalst halen N-VA en Vlaams Belang 24 van de 43 zetels en hebben ze nu al een de facto meerderheid, die D’Haese kan gebruiken tegen zijn eigen coalitiepartners. Gezien de CD&V wil proberen om ter gelegenheid van het meerjarenplan een aantal organisaties te redden die uit de boot vallen en de CD&V-achterban ook al bezuinigingen in het jeugdwerk te verwerken krijgt, is de spanning in Aalst te snijden. Het Vlaams Belang heeft al aangekondigd voor een wisselmeerderheid te willen zorgen indien CD&V dwars ligt. En daar gaat een deel van het Vlaams Belang dan weer niet mee akkoord. N-VA en Open-VLD ontnamen de bevoegdheden van CD&V-schepen Uyttersprot ‘omdat die teveel lekt naar de pers’. Het is dus nog totaal onduidelijk of N-VA en Open-Vld samen met (een deel van het) Vlaams Belang hun slag gaan thuis halen.

In Ninove en Denderleeuw zitten potentiële N-VA-/VB-meerderheden met een tekort van 1 zetel. Dat er bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen in 2024 met veel belangstelling zal gekeken worden naar de mate waarin deze Vlaams-nationalistische coalities gerealiseerd zullen worden, is dan ook duidelijk.

Het Vlaams Belang zet dankzij zijn van de Belgische staat verkregen partijsubsidies in elk geval alles op alles om in zoveel mogelijk Dendergemeenten te scoren en er de laatste gaten op te vullen. Zo stuurt de partij Dries Van Langenhove en Guy D’Haeseleer (Forza Ninove) op vrijdag 13/12 met een aantal autobussen naar Herzele om de nieuw opgerichte afdeling in deze tot nog toe VB-vrije gemeente te gaan ondersteunen met een eindejaarsmeeting. In 1994 en 2000 legde het Vlaams Blok er een lijst neer maar beet telkens in het zand. Dat zet ook anderen aan om in deze streek hun succes uit te proberen

Antwerpen en Gent

Aalst is natuurlijk geen voorganger in het vermarkten van sociaal werk. In Gent (Sp.a, Groen, CD&V, Open-Vld) protesteerde het SWAN (Sociaal Werk Aktie Netwerk) via o.m. een open brief al tegen het gebruik van aanbestedingen om de bewakingsgroep G4S de verantwoordelijkheid te geven over de opvang van daklozen. “Toen de private sector zich na acties terugtrok, liepen de historische partners opnieuw hand in hand”, zeggen Pascal Debruyne en Hans Grymonprez in 2017 in het tijdschrift Sampol. Dat kregen socialisten en groenen in Aalst natuurlijk lekker op hun doos. In Hasselt (N-VA,  Roodgroen+ en Open Vld) en Mechelen (Vld-Groen-M+) doet men hetzelfde.

Antwerpen maakt zich ondertussen op voor een nieuwe ronde. In Gent lanceerde men een oproep voor kandidaten voor de opvang van ongeveer 180 mensen, maar vindt men niet direct gegadigden. Het CAW (Centrum Algemeen Welzijn), Wijkgezondheidscentrum, Samenlevingsopbouw en anderen lieten weten niet te willen meedoen. Samenlevingsopbouw liet ook Aalst aan zich voorbijgaan omdat men het met de voorwaarden en de manier van werken niet eens is. Door zelf in de val van de privatisering of het aanjagen van concurrentie te stappen, maakt links het voor de mensen die openbaar initiatief en sociaal werk willen verdedigen niet gemakkelijk.

Waarom tegen vermarkting?

Vermarkting vertrekt van het idee dat diensten in een samenleving zo efficiënt en zuinig mogelijk moeten geleverd worden. Dit is een kortetermijnvisie die er dan misschien wel voor zorgt dat diensten geleverd worden, maar tegelijkertijd met zich meebrengt dat de onderliggende structurele problemen niet aangepakt worden. Het beleid zoekt uitvoerders voor zijn eigen visie en kan tegensprekers missen als de pest. Men vergeet daarbij wel eens dat deze denkwijze de kern is van een autoritaire samenleving. In een innovatieve samenleving zorgen de heersende krachten voor tegenspraak als signaalfunctie en veranderende factor naar het beleid toe. In een samenleving waarbij machthebbers niet bezig zijn met de mensen of hun problemen, maar zich hoofdzakelijk richten op het bestendigen van de eigen macht, is elke dwarsligger er 1 teveel.

In 2016 maakten een honderdtal docenten sociaal werk daar een zeer duidelijk opiniestuk over. Zij stelden dat tendering de kwaliteit van het sociaal werk bedreigt, precies omdat dit tot gevolg heeft dat de onderliggende problemen verzwegen worden.

Le bruit des Bottes

De geur naar overdreven gezag en autoritair denken klaagde PS-kopstuk Onkelinx aan in 2014. Dat ze om deze waarschuwing tonnen drek naar het hoofd kreeg, toont al hoe intolerant de leidende klassen in deze samenleving geworden zijn tegenover elke vorm van kritiek. In 2019 zegt de politica “dat het geluid van de laarzen oorverdovend is geworden”.

Dit is ook wat de Vlaamse regeringsverklaring bij veel mensen oproept. Het aan banden leggen van de officiële omroep, de sneren naar onafhankelijke pers toe, de aankondiging dat men adviezen in cultuur niet meer automatisch wil overnemen, het zoeken van partners die het eigen beleid uitvoeren in plaats van het kritisch te bekijken … het ruikt zo erg naar autoritaire regimes. Toen de rechts-nationalistische Hongaar Orban, de Italiaan Berlusconi, de Oostenrijker Haider en anderen zich op deze weg begaven was er nog kritiek vanwege de andere West-Europeseleiders (de Belgen incluis). Nu neigen we in Vlaanderen naar dezelfde richting.

Wie het boek Eigen Volk, hoe het rechts-nationalisme Europa veroverde van Kemal Rijken (freelance journalist voor o.m. De Groene Amsterdammer) doorneemt, herkent daarin de kernpunten van het (succes van) radicaal-rechts nationalisme in gans Europa: het zich toe-eigenen van de discussie rond migranten en islam en dit combineren met het in stand houden van delen van de sociale welvaartstaat door bezuinigingen op te leggen die tegelijkertijd mogelijke kritische partners of objectieve verslaggeving breken.

Geert Wilders (PVV-Nederland) zei volgens Kemal Rijken in 2010 al: “Bezuinigingen moeten plaatsvinden op defensie, maar ook op linkse hobby’s zoals kunstsubsidies, de publieke omroep, EU-afdrachten, het ambtenarenapparaat en ontwikkelingssamen-werking.” Het was CDA-minister Zijlstra die dat plan ook gedeeltelijk uitvoerde en in 2011 200 miljoen van de 900 miljoen cultuursubsidies schrapte. Het duurde tot 2018 voor Van Engelshoven (D66) het roer opnieuw omgooide.

Aalst

Die autoritaire geur, beste lezer, die hangt in Aalst ook. Net als op andere plaatsen in de Denderstreek en de rest van Vlaanderen. En die kan soms nog meer beangstigend zijn dan de feiten zelf. De gemeenteraadszitting in Aalst verliep ijskoud. Voorzitter David Coppens (N-VA) kondigde tot twee keer aan dat hij de zaal zou laten ontruimen als het publiek enige vorm van afkeur of sympathie liet blijken door applaus, gemompel of boegeroep.

De begrafenis van een aantal kritische vzw’s moest in stilte verlopen. De mensen die morgen op straat staan, moeten vandaag zwijgen. Toppunt was dat de aanwezigen dat ook deden, na tussenkomst van oppositieraadsleden (sic!) die in een opwelling van ‘Ordnung muss sein’ de voorzitter gelijk gaven. Elke discussie tussen de raadsleden werd uit de weg gegaan door de formalistische organisatie van de gemeenteraad zelf.

Hoe moet het nu verder?

In een autoritaire staatsvorm is het dikwijls de rechterlijke macht die als enige onafhankelijk blijft en nog enig soelaas brengt. Zo vernietigden de Raad van State en het Grondwettelijk Hof tijdens de vorige legislatuur al talrijke aanpassingen van milieuprocedures die de rechten van burgers of verenigingen beknotten.

Ook in Aalst doet men er goed aan de lopende procedure ten gronde door te lichten op zijn wettelijkheid. Groen-raadslid Andreas Verleysen leek daar op de gemeenteraad al mee bezig en werd door de burgemeester prompt met een gelijkaardige klacht bedreigd. Als een oppositie slim is, verenigt ze zich daar rond in plaats van de eigen promotiekansen voorop te stellen als belangrijkste criterium. Samenwerking is belangrijker dan profilering. Van het middenveld kan worden verwacht dat men in overleg gaat en een gezamenlijk standpunt inneemt.

Meerjarenplanning

Ondertussen is het duidelijk dat de grote discussie over de bestemming van de gemeentelijke financiën in Aalst en elders zich zal afspelen tijdens de meerjarenbegrotingen van de verschillende gemeenteraden eind dit jaar.

Het optrekken van de subsidies voor steden en gemeenten vanuit de Vlaamse overheid en de extra tegemoetkoming via het Denderfonds, bieden de gelegenheid om heel wat sociale kwesties en noden in de streek opnieuw op de agenda te zetten. Dat zal ook dringend nodig zijn: de eerste geluiden van gemeentebesturen geven aan dat ze eerder zullen kiezen voor bijkomende agenten en ordehandhaving dan voor het optrekken van de sociale dienstverlening.

Debout

De globalisering van de economie heeft veel mensen tegenover mekaar in concurrentie gesteld. De globalisering van de solidariteit daarentegen kende een hoogtepunt bij de eeuwwisseling, ten tijde van de overal verrijzende Sociale Fora. Van Porto Alegre tot deDenderstreek, overal was er een sociaal netwerk dat mensen samenbracht. De individualisering, overdruk op het werk en hopeloosheid kluisteren mensen nu vast aan hun mobieltje en de huiskamer. Terwijl ze zich dood werken zien mensen hun eigen rechten meer en meer afgebroken worden. Het individualisme sloopt het individu en zijn reactievermogen.

Alleen raken we er niet meer uit. Het wordt tijd dat méér mensen de rug rechten om samen hun sociale en ecologische rechten te verdedigen. Niet enkel in het eigen dorp. Als lokale gemeenschappen mekaar niet te hulp schieten, verliezen ze. Die van den Dok in Geraardsbergen moeten beseffen dat de afbraak in Aalst op dezelfde leest geschoeid is, en omgekeerd. Op 24 november betoogt de Aalsterse Jeugd vanaf 15 uur tegen de bezuinigingen. Laat er ons een actie van maken vanuit de ganse Denderstreek.

Er is vernieuwd debat nodig over de aanpak van het verzet. vzw ’t Uilekot maakte een tentoonstelling rond verzet in de Denderstreek en Climaxi, ABVV, ACV, Greenpeace en anderen nodigden alvast mensen uit om de top-down-methodieken aan kant te zetten en op zaterdag 16/1 even naar mekaar te luisteren op een dag rond de link tussen klimaat en sociale rechtvaardigheid. Anderen zullen volgen en een aanzet geven tot de broodnodige vernieuwing van links.

Het economisch terrein moet opnieuw het terrein worden van de bevolking in plaats van de elites. Méér en méér coöperaties nemen het heft in handen, ook in eigen streek. De coöperatie Eco & Fair groepeert vzw Climaxi, ’t Uilekot en Wereldwinkel Herzele in een poging om het idee van eerlijke handel af te stoffen. De coöperatie koos er bewust voor om de bestaande partners te ondersteunen. Dat kunnen ze best gebruiken in een tijd waarin de subsidies van iedereen onzeker worden.

vzw ’t Uilekot zelf stelt het al vijf jaar zonder enige structurele ondersteuning en leeft van zijn café, acties en giften. “Terwijl wij pinten tappen om na 45 jaar werking het hoofd boven water te houden, sponsort Poetinradicaal rechts en geeft België de nationalisten miljoenen aan partijfinanciering om onze rechten af te breken”, zegt men daar aan de toog. In Soignies timmeren bijvoorbeeld de arbeiders van de glazenfabriek Durobor na hun ontslag aan een eigen coöperatie.

Mogen we hopen dat politici en het sociaal middenveld in Aalst, Gent, Antwerpen, Geraardsbergen en de rest van Vlaanderen zelf hun eigen belangen even aan de kant laten staan, om via verzamelde acties de veranderingen af te dwingen die nodig zijn?

Wat in Aalst gebeurt, is niet meer de zaak van Aalst. Het is een model van een toekomstige Vlaamse maatschappij die we liever kwijt dan rijk zijn. Alleen gaan we daar dan ook iets moeten voor doen. Want buiten staan mensen te wenen.

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!