Wereld -

Opvolger Erdogan wacht zware taak

Nog een paar dagen en Recep Tayyip Erdo?an is officieel de twaalfde president van de Turkse Republiek. Dat belooft wat, want in tegenstelling tot zijn voorgangers zal hij iedere bevoegdheid grijpen die de grondwet hem toestaat.

woensdag 27 augustus 2014 11:08
Spread the love

Het ideaal van Erdo?an is een presidentieel systeem, waarmee hij
machtiger wordt dan een president van de VS. Dat gaat niet zonder een
grondwetswijziging, waar een tweederde meerderheid in het parlement
voor nodig is die Erdo?ans Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling
(AKP) momenteel niet heeft.

Erdo?an hoopt dat de komende parlementsverkiezingen daar verandering
in gaan brengen. Alleen is de populariteit van de AKP voor een
belangrijk deel gebaseerd op zijn charisma. Nu hij niet meer
verkiesbaar is, staat zijn opvolger voor een zware taak.

Davuto?lu

Die opvolger heet Ahmet Davuto?lu. Als minister van Buitenlandse
Zaken drukte hij zijn stempel op het buitenlandbeleid van Turkije.
Daar dacht hij al over na toen de AKP nog niet eens opgericht was. In het boek Strategische Diepte formuleerde Davuto?lu destijds zijn
opvattingen over een uitbreiding van de Turkse invloedssfeer.

Onder
zijn ministerschap vormden die opvattingen de basis van een beleid
dat neo-Ottomanisme werd gedoopt, al is panislamisme wellicht de
betere term. Met Davuto?lu als Buitenlandminister streefde Turkije naar optimale
betrekkingen met de buurlanden. Davuto?lu kreeg er veel handen mee op
elkaar en de invloed van Turkije groeide snel.

Het feest duurde niet lang, want het zero-conflictsprookje strandde
door de sektarische hardnekkigheid van de AKP in het Syrische
wespennest, waarna Turkije met vrijwel alle landen in de regio conflicten kreeg. Davuto?lu was daar in de eerste plaats
verantwoordelijk voor en werd zo de minst succesvolle minister in
Erdo?ans regering. Zijn naam werd niet genoemd tijdens het
corruptieschandaal, maar daarmee hebben we de pluspunten wel gehad.

Doet er niet toe voor de sultanachtige ambities van Erdo?an. Hij wil een grootvizier op wie
hij kan bouwen. Dat kan hij met Davuto?lu, die bijvoorbeeld al
verklaarde de ‘operatie’ tegen volgelingen van imam Fethullah
Gülen in de Turkse staat voort te zullen zetten. Grote eer voor Davuto?lu natuurlijk. Maar zijn
voorganger laat hem een to do list na om steil van achterover
te slaan. Ik noem drie belangrijke punten.

IS

De gijzeling van het personeel van het Turkse consulaat in
het Irakese Mosul door de Islamitische staat (IS) duurt ondertussen
al meer dan twee maanden, en al ongeveer even lang is in Turkije een
verbod van kracht om hierover te publiceren. Om de gijzelaars niet in
gevaar te brengen, heet het.

Hetzelfde argument wordt genoemd bij de terughoudendheid van de AKP
om de IS als een terroristische organisatie aan te merken. Kan zijn,
maar toen al-Nusra, waaruit de IS voortkwam, op de Amerikaanse lijst
van terroristische organisaties werd geplaatst, protesteerde Ankara
luidkeels. En toen was er geen gijzelingsactie gaande. Ondanks alles
wil de AKP nog steeds niet openlijk erkennen dat ook een soenniet een
terrorist kan zijn. De aanwijzingen over Turkse steun aan jihadisten die vanuit Syrië de
overstap naar Irak maakten, zijn niet meer te tellen en vallen
nauwelijks nog te ontkennen.

Tot overmaat van ramp voor Davuto?lu
sprak The Washington Post onlangs met een commandant van de IS, die
“de indruk wekte dat de IS redenen kent om Turkije erkentelijk te
zijn”: 
“We hadden een aantal strijders – zelfs hooggeplaatste leden van de
IS – die werden behandeld in Turkse ziekenhuizen. Daarnaast kwamen de
strijders die zich in het begin van de oorlog bij ons voegden via
Turkije. Hetzelfde geldt voor materieel en bevoorradingen.”

Dat de IS haar erkentelijkheid uitdrukte met de gijzelingsactie in
Mosul, zal alles te maken hebben met het crisismanagement waar
Davuto?lu toe overging toen het eindelijk tot hem doordrong dat
al-Assad voorlopig aanblijft in Syrië. Door dat nieuwe beleid zou
het voor IS-strijders nu een stuk moeilijker zijn om de
Turks-Syrische grens te passeren. Daar zijn ze bij de IS uiteraard niet
blij mee, met alle gevolgen van dien.

Het is de vraag of Davuto?lu de gijzelaars op korte termijn vrij kan
krijgen. Lukt hem dat, dan zal dat prestige opleveren dat hij goed
kan gebruiken bij de parlementsverkiezingen. De IS zal echter
zeker een tegenprestatie eisen.

Economie

De crisis in Irak is funest voor de Turkse economie. Tot dit jaar was
Irak na Duitsland de belangrijkste exportbestemming voor Turkse
producten. Sinds de IS aan het spoken is in Irak, liep die export
fors terug. Een stevige aderlating op een vervelend moment, want er
steken meer zorgen de kop op over de Turkse economie.

De tijd waarin emerging economies explosief konden groeien, is
om te beginnen vrijwel voorbij. Daarnaast dreigt de stroom geld naar
Turkije uit het buitenland op te drogen omdat investeerders
terughoudend worden door binnenlandse politieke spanningen en
crisissituaties in aangrenzende landen. Kredietbeoordelaars Moody’s en Fitch raken zo negatief gestemd, wat
bij de AKP tot een verontwaardigde reactie leidde. Erdo?an noemde
Moody’s en Fitch al eens dienaren van de ‘interest lobby’, die
het volgens hem ook gedaan had tijdens het Geziparkprotest.

Economieminister Nihat Zeybekci gooide extra olie op het vuur: “Je
moet blind zijn om de intenties van Fitch niet te herkennen,”
twitterde hij. Over Moody’s zei hij: “De regering weet waar deze
instelling voor werkt.”  Volgens Zeybeci is Moody’s verontrust dat “Turkije minder rente
zal betalen en daarmee minder afhankelijk van ‘bepaalde kringen’
wordt”.

Om maar weer eens de samenzweringstoer op te gaan is verre van slim.
Buitenlandse investeerders worden daar niet door gerustgesteld. Maar uiteraard moet iemand er de schuld van krijgen dat
het economische wonder van Turkije een zorgenkindje dreigt te baren.
Want de groei neemt af, de lira devalueert en de inflatie loopt op.
Het tekort op de handelsbalans, sowieso een chronische aandoening van
de Turkse economie, kan alleen met goudexport worden verlaagd.

Daar komt bij dat de ballon van de bouwsector haar maximale omtrek
nadert. Is dat punt eenmaal bereikt, dan gaan zich bepaalde zaken
wreken. Bijvoorbeeld dat de regering naliet om de industrie te
stimuleren in de richting van hoogwaardige, voor export geschikte
producten.

Kortom, aan de Turkse economie gaat Davuto?lu nog een hele kluif
krijgen. Dat weet hij natuurlijk donders goed. Vandaar de verwachting
dat vicepremier en economiedirigent Ali Babacan op zijn positie
blijft in de regering. Eventjes leek het erop dat Babacan vervangen zou worden door Erdo?ans
adviseur, de samenzweringsmalloot Yi?it Bulut. De antiwesterse
fratsen van Bulut, die voor een isolationistische politiek pleit,
joeg buitenlandse financiële markten al snel de stuipen op het lijf.
Babacan is geen favoriet van Erdo?an, maar wel
een van de meest rationele AKP-ministers. Bulut trachtte nog om
Babacan via de Gülenbeweging in diskrediet te brengen, maar die
poging mocht niet baten.

Vredesproces

Last but not least is er het vredesproces met de Koerden. De
stemming daarover is positief, maar vrede is er nog niet. Op 7
augustus jongstleden werden ondanks de wapenstilstand drie PKK-strijders
doodgeschoten. En in de Koerdische hoofdstad Diyarbakir brak
geweld uit toen een monument voor PKK-oprichter Mahsun Korkmaz werd
neergehaald.

Het ligt er maar aan hoe ver Davuto?lu wil gaan. Uitbreiding van
culturele rechten is mooi en de AKP heeft op dat vlak zeker ook al
iets bereikt. Maar doet dat er nog veel toe nu de Koerden in Turkije
gestimuleerd worden door de realistische mogelijkheid van een
onafhankelijk Koerdistan in Noord-Irak? Bovendien kan de PKK, sinds
die in Irak tegen de IS vecht, (meer) steun van de VS verwachten.
Daarmee zijn omstandigheden ontstaan waarin de Koerden heel goed meer
zouden kunnen eisen dan culturele autonomie.

Een AKP-medestander schreef onlangs: “Samen met de Koerden gaan we
er iets moois van maken.” Klinkt aardig, maar veel Koerden zullen
er vooral zelf iets moois van willen maken, zonder wat voor Turk dan
ook. Dat wil zeggen, politieke autonomie, eventueel via
decentralisatie van bestuur. Het is aan Davuto?lu om die stap te
nemen. Doet hij dat, dan schrijft hij geschiedenis.

De IS, economie en het Koerdische vredesproces zijn niet de enige
zware kwesties van het moment. Het snel groeiende probleem van de
Syrische vluchtelingen en het ten dode opgeschreven
EU-toetredingsproces mogen er bijvoorbeeld ook zijn. Veel succes,
meneer Davuto?lu.

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een
politieke biografie van Turkije (2012, uitgeverij EPO, Antwerpen)

take down
the paywall
steun ons nu!