De toenemende kracht van de opkomende landen uit het Zuiden stelt hen in staat de uitdagingen van de globalisering op te nemen. De neergang van de oude en in crisis verkerende centra (de VS, Europa en Japan) tegenover de onstuitbare groei van de opkomende landen (China en andere), dat is de situatie van vandaag.

Er zijn drie opties: 1. de huidige crisis treft ook de opkomende landen en remt hun ontwikkeling af; 2. de opkomende landen blijven desondanks groeien en sturen aan op een heropleving van het kapitalisme, meer gefocust op Azië en Zuid-Amerika; en 3. de ontwikkeling van de opkomende landen maakt komaf met de globalisering zoals die er vandaag uitziet en genereert een echt policentrische wereld waarin deze landen tijdens hun evolutie naar volksdemocratische alternatieven en krachtig herstel samenwerken en de nieuwe uitdagingen het hoofd bieden.

Volgens de populairste stelling hebben de overwinningen van de anti-imperialistische strijd uit het verleden niet de weg gebaand voor het socialisme, maar voor een nieuwe boom van het kapitalisme. Ik kritiseer deze opvatting in eerste instantie omdat het historisch kapitalistisch model – dat nu als exclusief wordt beschouwd – van bij het begin werd gevestigd op de grondslag van de productie en reproductie van de wereldwijde polarisatie.

Dat kenmerk is zelf het gevolg van de massale verjaging van de boeren van hun land, wat de weg vrijmaakte voor de expansie van het kapitalisme. Dit model kon alleen blijven bestaan dankzij de massale immigratie naar het Amerikaanse continent.

Een reproductie hiervan in de perifere landen is vandaag dan ook onmogelijk. Deze landen hebben immers zelf zowat 80 % van de wereldbevolking, waarvan de helft op het platteland woont. Als deze landen hun achterstand op dezelfde manier zouden willen inhalen, zouden er zo’n vijf of zes Amerikaanse continenten nodig zijn. En zo’n inhaalbeweging is een illusie. Vooruitgang in die richting is een doodlopend straatje.

Daarom beweer ik dat de anti-imperialistische strijd potentieel antikapitalistisch is. Wie niet kan “bijbenen”, moet “iets anders doen”. Uiteraard is de omvorming in de zin van langetermijnvisies over “de ontwikkeling” van opkomende landen geenszins “onvermijdelijk”. Ze is slechts noodzakelijk en mogelijk.

De versnelde groei van de opkomende landen binnen het kapitalistische wereldsysteem en met kapitalistische middelen versterkt de illusie dat ze de achterstand kunnen inhalen. Dezelfde illusie leefde tijdens de eerste golf van “het ontwaken van het Zuiden” in de 20e eeuw, hoewel deze inhaalbeweging veeleer “langs socialistische weg” gebeurde.

Vandaag werpt de imperialistische Triade (de VS, Europa en Japan) alle economische, financiële en militaire wapens in de strijd om haar wereldoverheersing in stand te houden. Opkomende landen die strategieën uitwerken om de Triade haar voordelen te ontfutselen – de controle over de technologie, de exclusieve toegang tot de natuurlijke bronnen wereldwijd en de militaire controle over de planeet – moeten vroeg of laat met de Triade in aanvaring komen.

Dit conflict helpt elke illusie over de mogelijke “vooruitgang van die landen binnen het systeem” de wereld uit en geeft de volksdemocratische krachten de kans om de loop der gebeurtenissen te beïnvloeden en vooruitgang te boeken op de lange weg van de overgang naar het socialisme.

Tot vandaag was de versnelde groei van de opkomende landen het gevolg van kapitalistische maatregelen binnen de kapitalistische globalisering. De landen die in die richting werden gestuurd en gedwongen werden om voorrang te verlenen aan de export, hebben ook behoorlijk wat schade ondervonden van de economische crisis in de oude centra.

Het conflict tussen de centra en de landen in de periferie is een gegeven van de eerste orde in de geschiedenis van de kapitalistische ontwikkeling. Daarom moet de bevrijdingsstrijd van de volkeren van het Zuiden het kapitalisme zelf in vraag stellen. De imperialistische rente gelinkt aan de wereldexpansie van het kapitalisme en die historisch gedomineerd wordt door de Triade, is immers niet alleen een belangrijke winstbron voor het monopoliekapitaal. Ze conditioneert ook de reproductie van de maatschappij in haar geheel.

Het is dan ook geen toeval dat het Zuiden nog altijd “de stormzone” is waar met de regelmaat van een klok opstanden uitbreken, die potentieel zeer effectief kunnen zijn. Het is duidelijk dat de heersende klassen in het zogenoemde “opkomende” Zuiden hebben gekozen voor een strategie die noch passief de overheersing van de oude centra van het wereldsysteem ondergaat, noch er zich tegen verzet: het is een strategie van actieve interventies. Hierop baseren zij hun hoop om de ontwikkeling van hun land te versnellen.

Opkomende landen?

Allerlei mensen gebruiken de term opkomende landen in de meest uiteenlopende context. En meestal zonder de nodige voorzorg om er ook de precieze betekenis van te geven. Ik precisee