Armin Laschet neemt in Duitsland het CDU-voorzitterschap over. Laschet zal het goed kunnen vinden met Macron. Qua internationale betrekkingen staat hij links van het midden. Met Laschet als nieuwe bondskanselier maakt Europa meer kans dan ooit om weltpolitikfähig te worden.
Nadat Annegret Kramp-Karrenbauer, de gedoodverfde opvolger van Merkel, de handdoek in de ring had gegooid, stelden Armin Laschet, Norbert Röttgen en Friedrich Merz zich kandidaat voor het CDU-voorzitterschap. Op 16 januari 2021 won Laschet, de 59-jarige minister-president van de deelstaat Noordrijn-Westfalen (NRW), in de tweede digitale stemronde van Merz. De nieuwe CDU-voorzitter zal het met zusterpartij CSU eens moeten worden over een gezamenlijke kandidaat voor het kanselierschap: hij, of Markus Söder, de CSU-voorzitter en minister-president van Beieren.
Wil Laschet geen eendagsvlieg worden maar de CDU op de lange termijn leiden, dat moet hij de moed hebben het gedachtegoed dat hij etaleerde in de aanloop naar de voorzittersverkiezing concreet voort te zetten. De partij, die Merkel toch wel wat beu was geworden, staat voor grote uitdagingen. De kanselierswissel vindt plaats op een moment waarop Duitsland aankijkt tegen toenemende meningsverschillen met zijn traditionele bondgenoten over buitenlands beleid.
De geopolitieke opvattingen van Laschet
Voor Laschet zijn de trans-Atlantische relaties duidelijk geen prioriteit. Net als Merkel wil hij het Nord Stream 2-project tot een goed einde brengen, en zelfs de banden met het Kremlin aanhalen. In 2013 had Laschet kritiek op de Duitse steun aan de ‘rebellen’ tegen de Syrische regering van Bashar al-Assad. En toen de Britten lobbyden om de vergiftiging van Sergej Skripal te veroordelen, trok hij de verantwoordelijkheid van Rusland in twijfel. Tegelijkertijd stond hij minder negatief ten opzichte van China, en waarschuwde hij voor de economische gevolgen van een confrontatie.
Maar bovenal zocht Laschet in 2020 het gezelschap van de Franse president Macron op. Laschet heeft de Franse president vorig jaar drie maal ontmoet, waaronder een spraakmakende ontvangst op het Elysée. Wint hij de federale verkiezingen, dan zullen de Franse president en de nieuwe bondskanselier het goed met elkaar kunnen vinden. Laschet heeft het belang van Europa helder voor ogen. Voor hem moet Europa weltpolitikfähig worden, in staat zijn tot mondiale politiek.
Laschet heeft het – bij sommigen nogal controversiële – migratiebeleid van Merkel door dik en dun gesteund. Als NRW-premier ervoer hij hoe een aantal burgemeesters in zijn deelstaat hebben aangeboden nieuwe vluchtelingen op te nemen. Voor Laschet was dat een positief, nuttig signaal. “De inzet van deze steden leert op indrukwekkende wijze dat er nog steeds de bereidheid bestaat om mensen in nood te helpen’, aldus Laschet. Maar of hij kritiekloos het pad van Merkel zal volgen, valt te betwijfelen.
Laschet is een door de wol geverfd politicus met een lange staat van dienst: journalist, lid van de Bondsdag, Europarlementariër, NRW-premier en dus vanaf januari 2021 CDU-partijvoorzitter. In de omgang is Laschet een politieke professional met de uitstraling van een wijze staatsman die zich bedreven uitspreekt over zowel de nationale politiek als geopolitieke vraagstukken.1
Markus Söder in Beieren
Markus Söder kon zich vorig jaar door de coronacrisis maar weinig profileren als kandidaat-kanselier. Begin vorig jaar vloog de Beierse politicus naar Moskou voor een ontmoeting met de Russische president Vladimir Poetin. Söders bezoek werd geregeld door zijn voorganger Edmund Stoiber, die uitstekende banden zou hebben met het Kremlin. Het bezoek duidt op verschillende inzichten in het buitenlands beleid. In de Koude Oorlog voerde CSU-zwaargewicht Franz Josef Strauss de francofiele factie aan tegen trans-Atlantisch denkende partijgenoten voor wie goede betrekkingen met de Verenigde Staten een absolute prioriteit waren. Strauss streefde in de 80er jaren al naar Europese autonomie, in coalitie met Frankrijk, dat zelfs haar kernwapenarsenaal zou kunnen delen met de Bondsrepubliek.
In in de marge van de Münchner Sicherheitskonferenz had Söder ook een bijeenkomst met de Franse president Emmanuel Macron. Het gesprek wordt opgevolgd door een bezoek aan Parijs van de Beierse staatsminister Florian Herrmann om gezamenlijke projecten op het gebied van klimaat en technologie te identificeren. Met deze stappen gaf Söder inzicht in zijn prioriteiten van het buitenlands beleid. Het follow-up-bezoek aan Parijs door de Beierse staatsminister Florian Herrmann om gezamenlijke projecten op het gebied van klimaat en technologie te identificeren, dat was gepland voor september 2020, is blijkbaar wegens de coronacrisis verschoven naar 2021.
Markus Söder doet het goed in de landelijke peilingen op grond van zijn doortastende houding in de coronacrisis. Waarnemers denken niet dat hij een gooi zal doen naar het kanselierschap. De federale verkiezingen zijn pas in september 2021, wanneer het hoogtepunt van de pandemie waarschijnlijk verdrongen is door andere politieke thema’s. Söder nam het partijvoorzitterschap over op een dieptepunt van de CSU. Hij beseft dat het consolideren van de Beierse thuisbasis van de partij zijn hoogste prioriteit moet hebben.
De speculaties over Söders kandidatuur komen overwegend van buiten Beieren, waar men niet beseft dat zijn werk thuis er nog niet opzit. Pas als hij zijn partij haar oude glorie heeft teruggegeven in de vorm van harde verkiezingsresultaten in plaats van peilingen kan hij zijn belofte om in Beieren te blijven in heroverweging nemen. De CSU en haar voorzitter zijn natuurlijk vereerd dat ze geschikt worden geacht voor het kanselierschap. Maar voor de pas 53 jaar oude Markus Söder is er nog tijd genoeg om zijn kans af te wachten.2
Röttgen en Merz
De verslagen CDU-voorzitterskandidaten Norbert Röttgen en Friedrich Merz zijn pleitbezorgers van westerse strategische integratie. Met Trump en brexit was die houding niet gemakkelijk te verkopen. In een uitzonderlijk politiek gebaar naar Groot-Brittannië begin 2020 stelde Röttgen in een opiniestuk samen met Tom Tugendhat, de voorzitter van de commissie buitenlandse zaken van het Britse Lagerhuis, een Brits-Duits vriendschapsverdrag voor. Röttgen sprak zich ook uit tegen Nord Stream 2 en de softe Duitse houding ten opzichte van China. En hij liet zich minder negatief uit over Turkije.
Parijs zou niet gelukkig zijn geweest als Merz de opvolger van Merkel werd. Merz gaat minder ver dan Röttgen, maar roept wel op tot een tweejarig moratorium op Nord Stream 2. Hij is voorstander van meer steun voor Turkije in de vluchtelingencrisis, en geeft Rusland de schuld van de aanslepende crisis in Syrië en vluchtelingenstroom uit dat land. Merz is dan ook een gedreven trans-Atlanticus. Met een verwijzing naar de Europese defensie-uitgaven had voor hem Donald Trump ‘niet in alles ongelijk’.3
1Lilienström, Sven: ‘Wir müssten Europa heute erfinden!’, in The European, 16 september 2018, https://www.theeuropean.de/armin-laschet/14686-interview-mit-nrw-ministerpraesident-armin-laschet
2Berls, Ulrich: ‘3 Gründe, warum Markus Söder nicht nach der Kanzlerkandidatur greifen wird’, in The European, 27 december 2020, https://www.theeuropean.de/ulrich-berls/warum-soeder-nicht-kandidieren-wird
3Strubenhoff, Marius: ‘After Merkel’, in In The Long Run (Cambridge University), 11 November 2020, http://www.inthelongrun.org/articles/article/after-merkel
Dit artikel verscheen eerder op Geopolitiek in context. Het is een ingekorte versie van een paragraaf in het hoofdstuk ‘Het kanselierschap van Merkel’ van mijn nieuwe boek dat later dit jaar zal verschijnen onder de titel ‘De wereld na Trump en Merkel’
