Heb je het ook gemerkt: de seizoenswisseling maakt dat er elke dag meer kenmerken van de herfst opduiken. Op mijn dagelijkse wandelingen in parken merk ik het: er duiken nieuwe gezichten op. Mensen voelen zich aangetrokken in contact te treden met de natuur. Laat mij wat getuigenissen en tips daarbij geven.

Een van de meest laagdrempelige manieren om dat contact te maken is natuurlijk de wandeling. Ik zou mijn rijke zelf niet zijn geworden als ik gedurende meer dan 45 jaar niet dagelijks een wandeling had gemaakt in de tuin van mijn verblijf, of in het park om de hoek of in het bos; ook de halfjaarlijkse trektochten naar natuurgebieden in binnen- en buitenland beschouw ik als een van de activiteiten die mij het meest hebben gevormd. Van de schooluitstappen naar de Hoge Venen tot mijn reis naar Slovenië op de motor waar ik de Julische Alpen in trok en mijn rondreizen in Polen. Waar het gebrek aan industriële ontwikkeling er mooi voor zorgde dat er tot op vandaag veel relatief ongerepte landschappen zijn.

Om deze tijd in september was ik in 2001 voor een paar weken in dat bijzondere land. De Kayak tocht van een week maakte een bijzonder contact met het land en zijn inwoners mogelijk. Daarna reisde ik zelfstandig door naar de streek van Bialowièza aan de grens met het sinistere Belarus – maar wereldbekend omdat daar de bizon nog leeft. Met de mountainbike trok ik er door die oude bossen waar bomen nog vaak honderd jaar mochten worden voor de houthakkers verschenen.

Ook ont-moetingen met doorwinterde natuurvrienden heb ik vaak gezocht en zeer gesmaakt. Mijn vriendschap met Roger – de gewezen houthakker en jachtwachter in het hart van de Ardennen in Rendeux – beschouw ik als een van de mooiste ervaringen die mij te beurt zijn gevallen. Vandaag kan je met behulp van allerlei media trouwens zulke “natuurmensen” ontmoeten en van hen wijze lessen leren zonder dat het face to face gebeurt.

Indianen en inspiratie

Een van de merkwaardigste volkeren op aarde zijn wat mij betreft de inheemse mensen die vanuit eeuwenlang vergaarde expertise dicht bij de natuur staan. Die gezond en sober leven in verwevenheid met de dieren, de planten, het weer en het landschap. De laatste decennia zijn daar goede films en boeken over verschenen. Zoals de Ecologische Western Dances with wolves (zeven Oscars, doorbraak voor Kevin Costner) en de gelauwerde graphic novel Paying the land – Terug[betalen] aan het land – van Joe Sacco. Beiden met als fascinerend hoofdonderwerp de Noord-Amerikaanse indianen.

Vandaag leiden technologie, kapitaal en macht soms tot bevreemdende, aliënerende omstandigheden. Die sommigen depri maken en bij anderen tot soms bizarre vormen van revolte verleiden, zoals velen heeft verbaasd in corona tijd. Een van de mooie lessen en oriënterende waarden die we uit die levenswijze van indianen kunnen onthouden, en die we bij ons kunnen trachten in de praktijk brengen – is het zelf kweken en eigenhandig klaarmaken van vruchten uit de natuur. Uit eigen tuin of boomgaard.

Vandaag had ik bijvoorbeeld een ontbijt met producten uit de supermarkt, maar aangevuld met een vers geplukte appel uit de tuin. Een mooie Cox, een oud en lekker ras. Het slechte stukje heb ik met aandacht weggesneden, zoals Belgen dat in vorige eeuwen massaal deden. Later heb ik enkele rabarberstelen uit de zonnigste hoek van ons tuintje geoogst, op moeders wijze versneden en tot een moesje gekookt op het keukenvuur.

Ligt het goede, ecologisch verantwoorde leven niet ook juist in zulke kleine concrete beslissingen en daden?Het bewust en met toewijding oogsten, verwerken, koken en opeten doet mij in elk geval ferm deugd.

Voor sommige bevoorrechten kan ook jagen (op verstandige, wettelijk correcte en rechtvaardige manier) en vervolgens persoonlijk het verworven wildbraad klaarmaken, tot de mogelijkheden behoren. Ik kom hierop terug.

Wie geen eigen tuin ter beschikking heeft, kan in soortgelijke zin te werk gaan door bio voedsel te halen zo vaak als de beurs het toelaat en daarmee aandachtig en respectvol aan de slag te gaan. Het belangrijkste blijft natuurlijk dat wij en onze kroost voldoende en goed gevarieerd voedsel ter beschikking hebben. De hype rond het eten van niet bewerkt voedsel is vanuit het standpunt van weinig bemiddelde medemensen een luxe- vraagstuk.

Maar wie wat marge heeft en over wat gevoel beschikt voor de natuur, voor ethiek, voor studie en mystiek kan met zulke levensstijl Betekenis toevoegen aan zijn bestaan. Dat is niet niks in een tijd waarin naar verluidt heel wat tijdgenoten min of meer radeloos naar zingeving zoeken. Vaak bereid zijn veel geld op tafel te leggen voor cursussen en activiteiten die hulp kunnen bieden bij het vinden van vrede en betekenis in het leven.

Groet aan de zon

Een eenvoudige maar wat mij betreft deugddoende praktijk die intussen heel wat mensen kennen en die vanuit de spiritualiteit van het Oosten is overgenomen, is de Groet aan de Zon. Enkele basis-bewegingen van eerbied en verbondenheid die je op elke stille plek kunt uitvoeren en die de ochtend een spirituele kwaliteit geven.

Onze broeders de dieren

Niet toevallig staan er sinds het klimaat-revoltejaar 2019, gestart door G. Thunberg en A. De Wever en gaandeweg duizenden kompanen, overal ter wereld indianen, inheemse jongeren in de frontlinie om te streven naar een beschavingsvorm en een cultuur die met meer aandacht en meer eerbied omgaat met de Natuur, de dieren en de plantensoorten. Kortom met onze Fellow Creatures. Onze broeders de dieren en de bomen. Dit laatste begrip blijft merkwaardig genoeg voor sommige burgers én denkers tot op vandaag een concept dat niet aanspreekt of dat botweg wordt afgewezen.

Via AardeWerk gaat binnenkort in het Leuvense een langlopende cursus van start waarbij wekelijks over de band met de natuur wordt nagedacht. www.aardewerk.be

Overal te lande kan je de wilde fauna en flora beter leren kennen – en vaak tot bewondering ervoor komen, via lidmaatschap en deelname aan excursies geleid door Natuurgidsen met expertise, met name via vzw Natuurpunt. Lokale afdelingen hebben ook vaak Facebook groepen. Een handboek, een gids om vogels, insecten, zwammen, bomen of bloemen en (geneeskrachtige) planten te determineren, dit is op naam te brengen, kan een steunpilaar vormen bij deze expedities in het niet-menselijke universum.

Wie graag leest kan buiten de genoemde graphic novel terecht bij vele werken en studies zoals Heilige Natuur van Karen Armstrong en The Overstory – vertaald als Tot in de hemel – de gelauwerde roman van Richard Powers. In dit laatste werk lees ik telkens opnieuw enkele bladzijden als ik mij wil laten inspireren door de zachte, krachtige, betoverende magie van de bomen en hun universum. Die lectuur heeft een inspirerende en betoverende werking op mij, vergelijkbaar met het stil, eerbiedig en let volle aandacht luisteren naar het fluisteren van de wind in de boomkruinen, of het beluisteren hoe de regendruppels xylofoon spelen op dit dak, of een sessie tree hugging op een eenzame plaats.

Tijdens wandelingen kan de wandelstaf een soort bevriende gezel worden. Ik heb er vaak zelf gemaakt. Bijvoorbeeld van Hazelaar: die brengen vaak kaarsrechte takken voort. Een veldkijker kan ook een vriend worden en een hulpmiddel om een andere wereld te leren kennen en binnen te treden. Voor minder dan honderd euro heb je een compacte kijker zoals de 8×25 met bevredigende contrastweergave en scherpte – bijvoorbeeld het model Shark dat bij Adventure Sports te vinden is.

Op Fotojacht kan ook

Veel pret hebben onmiskenbaar de kenners van fauna en flora die er met een geschikt fototoestel op uit trekken en met toewijding en geduld de dieren zwammen en bloemen in beeld brengen. Zoals Paul Van Dyck op Facebook, maar ook op Flickr zijn er in binnen en buitenland mooie voorbeelden te vinden van amateur-natuurfotografen die je onmiddellijk doen wegdromen en je weer krachtig duidelijk maken hoe interessant de natuur wel is.   http://www.flickr.com

Zin-tuigen bieden zin

De wandelschoenen regenbestendige kledij, de rugzak, de staf, het fotoapparaat en de kijker hebben mij ook beslist gemaakt tot wie ik ben. Wie zinvol wil leven zal met grote aandacht kijken en luisteren overal waar hij komt. De Hebreeën, die een groot stuk van de Bijbel schreven meer dan tweeduizend jaar geleden en die leefden in een prachtig natuurgebied, meenden dat de Schepper vooral met het gehoor-zintuig op het spoor te komen is. Zelf heb ik dat herhaaldelijk mogen meemaken. Zoals bij het beluisteren van de bronstroep van de herten – het burlen – diep in de bossen van onze Ardennen en in Oost-Polen in oktober, of toen ik in mijn tentje in het Meerdaalwoud opeens de heldere, doordringende, geheimzinnige roep van de Houtsnip hoorde in de bladstille, donkere nacht.

Word lid – vorm gemeenschap

Wie meent dat onze cultuur bijsturing kan gebruiken, zal altijd baat hebben bij studie, reflectie en het vormen van tegenkrachten. Zoals in lidmaatschap van bezielde organisaties; in het Leuvense start momenteel een afdeling van XR (Extinction Rebellion, dat is gealarmeerd en gemotiveerd door het gevaar dat diersoorten voor altijd zullen uitsterven) en is er de vereniging Vrienden van Heverleebos en Meerdaalwoud.

Ook de Bush Craft beweging verdient vermelding. Daarbij leven liefhebbers samen in tentjes in een bos en gaan samen traditionele technieken van overleven inoefenen. Bush Craft is ooit ontstaan in Australië en nu overal in opgang, met in eigen land het jaarlijkse weekend in Meerdaalwoud, met meer dan zevenhonderd deelnemers en tweehonderd docenten.

Jagers blijven beter bestaan

Het is overigens voor sommigen die een beetje de draad met natuurverbonden tradities kwijt zijn een paradox: hoe kan ik van een dier dat mijn broeder is, iets eisen. Hoe kan ik het wilde zwijn dat mijn broeder is, bejagen en tot voedsel maken? Daarom blijft een gezonde mix van doen en denken, van nadenken en “na-voelen”, van ingeoefende praxis en ook van met open geest studeren en geloven in ontmoeting en gesprek aangewezen. Persoonlijk beoefen ik de jacht niet meer maar een trouwe vriend voorziet mij geregeld van wildbraad dat hij in eigen revier wint. Het is heerlijk voedsel en het doet deugd bij het eten te beseffen dat het ook eerlijk voedsel is. Het is bio-logisch en de betreffende dieren hebben een vrij en paradijselijk leven kunnen leiden in de natuur van de Ardennen. De jagers dragen trouwens ook bij tot de doenbaarheid van landbouw op wettelijk geregeld manier: boeren zijn vragende partij om het wild te beperken en bij wildschade aan de gewassen – iets dat in dit revier nogal eens voorkomt – moet de jager die “tekort schoot” betalen aan de boer.

Voor wie er in kan komen, dat jagen een zinvolle en eerzame bezigheid kan vormen, zoals bij de indianen, is er de Hubertus Vereniging Vlaanderen, HVV, die meer en meer jongerenafdelingen kent.  www.hvv.be

Opgelet, wie wil gaan jagen moet zijn expertise op peil brengen en zijn recht op wapendracht verdienen. Daartoe richt het Instituut voor de Jachtopleiding het IJO, telkens vanaf maart in diverse centra cursussen in, theorie en praktijk. Na die lessen kan je je kans wagen het diploma te krijgen door deelname aan het door de Vlaamse Overheid ingerichte Jachtexamen. Wie de sfeer alvast wil opsnuiven en van het betreffende wereldbeeld wil proeven, kan terecht bij het kanaal Plattelandstv of via Jachtexamen of betreffende groepen op Facebook.

Een werkelijk gecultiveerd mens is voor mij ook iemand die met de Natuur vertrouwd is

Als we de biosfeer en het klimaat enigszins ongeschonden willen houden en ook zo doorgeven aan de jonge generaties, zal de Natuur onvermijdelijk een bekende partner moeten worden voor de mens. Een vertrouwde vriendin.

Joe Sacco. Terug aan het land. Over voorbeeldige maar vervolgde indianen