Gisteren de befaamde film KES (1969) gezien. Dat was de tweede keer, de eerste in 1983 toen ik zelf een jonge vogelspotter was, een amateur- ornitholoog en een geschiedenisstudent.
Over een jongetje, Billy, in een eenoudergezin in noord Engeland in de mijnstreek. Die gepest wordt, ook door de leraren in de strenge school waar empathie en respect nog een onbekend begrip was…, die in armoede opgroeit, maar die zich leert beredderen en zijn plan leert trekken, hij is niet dom.
Een mooi, geslaagd hoofdstuk in zijn moeilijke bestaan maakt hij met een jonge roofvogel te vangen en dat dier met behulp van boeken over Valkerij op te leiden.
Hij geniet, ook al is hij maar 12 of 14 jaar oud, van de schoonheid van die wilde vogel. Van de zorgende relatie. Van het buiten zijn in veld en bos. Van de dagelijkse rituelen en bezigheden met de kleine valk.
Zo wint hij ook enige interesse en respect van de klasgenoten en van een leraar.
De arme jongen heeft echter weinig kansen in dat milieu. Wanneer hij wat geld van zijn lompe oudere broer verspeeld, is zijn wraak vreselijk.
Billy raakt zijn vriend uit het dierenrijk kwijt.
Die broer werkt intussen in de koolmijn. Billy is echter nog verre van rijp voor de arbeidsmarkt. Wellicht zal hij het nooit zijn.
Deze kleine parel van KEN LOACH (° 17 juni 1936) biedt een inzicht in vele sferen tegelijk. In deze van jonge scholieren, deze van arme mijnstadjes, deze van het eenoudergezin, deze van een hoogbegaafd kind, deze van de natuurstudie en natuurbeleving, deze van een kind omringd door banale, onintelligente mensen. Een beeldverhaal is de film hoe je kan gevangen zitten in je sociale milieu en hoe je er voor een stukje uit kunt ontsnappen via een passie. Via liefde voor de Schepping en de creaturen. Via toewijding en doordacht handelen.
Een mooie zin spreekt de jongen uit wanneer hij thuis in het schuurtje zijn kleine roofvogel toont aan zijn geboeide leraar:
“Ik heb de indruk dat Kes mij een voorrecht biedt, een cadeau doet, door mij hem te laten bekijken.”
“Schoonheid kan de wereld, de Mens redden”, dat is ook de opvatting van bepaalde groten zoals Fjodor Dostojevski.
Dit verhaal doet denken aan de Britse schrijver Terence White (1996 – 1964) , die ook met vreselijke ouders opgroeide, moeilijk zijn weg vond in de liefde, trauma meedroeg, maar in literatuur en natuur steun en vreugde vond. Ook juist in het africhten van Gos, zijn havik. Hij schreef o a. Arthur, koning voor eens en altijd; dat is een hervertelling van de legende van de ridders van de ronde tafel, en een onderzoek naar het hoe en waarom van WO II.
Verder bevat Kes een voorafspiegeling van het meer recente boek H is for Hawk – H is van Havik, van de Britse Historica en biologe Helen MacDonald. Die intussen een hun is geworden. Zij was/ waren onlangs te gast op het feest van de Filosofie in Leuven. Ook Helen begon aan de verwerking van een groot verdriet door een grote vriendschap met een dier uit te bouwen, ook met een havik.
Deze verhalen, de film en de beide boeken, zijn zo intens en zo trefzeker verteld, dat ook menige hondenvriend of kattenvoeding er zich zal in herkennen.
Toemaatje
Een prachtboek over de betoverende kracht van dieren en planten en met goed geschreven verhalen over hoe gepassioneerde figuren haar geheimen eeuw na eeuw hebben ontsluierd, is het pas verschenen Verhalen van de natuur (recensie in DS Letteren van 25 mei 2024).
Een graphic novel over de mens die zijn verbinding zoekt met de mysterieuze Natuur is IRIS, van de getalenteerde Comès (1942 – 2013), een artiest met wortels in de hoge Ardennen.
