Klimaatemoties zijn volgens de auteur een groeiende realiteit. Leuvenaar Jan Mertens (58) is al bijna 40 jaar actief in de groene beweging. Hij is ook voorzitter van de denktank Oikos en professioneel aan de slag als adviseur bij de Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling.
Uit internationaal onderzoek blijkt dat 59 procent van de kinderen en jongeren zeer bezorgd is over de toekomst en meer dan 50 procent zich zowel verdrietig, angstig, boos, machteloos, hulpeloos en schuldig voelt. Steeds meer mensen beseffen dat de niche voor leven op deze planeet steeds kleiner wordt. Het probleem van de klimaatopwarming is dusdanig groot dat het verlammend werkt. Uit het recente IPCC-rapport blijkt volgens Mertens echter dat het absoluut zinvol is nog te vechten voor elke tiende graad extra en dat we ook alle oplossingen hebben om dat te kunnen doen. Ook bij Extinction Rebellion heeft het belang van het emotionele begrepen want de actiegroep betrekt psychologen bij haar werking. Echter ook de weerstand tegen afdoende maatregelen is omwille van de vrees voor comfortverlies kop korte termijn volgens de auteur voor een deel emotioneel ingegeven.
Klimaatverdriet is volgens Mertens in wezen iets positief. Hij citeert Joanna Macy “dat we ons in het verdriet een deel van iets groters voelen, voelen waarvoor we vechten en dat we niet alleen zijn. We mogen die emoties niet uit de weg gaan, maar er ook niet in blijven hangen”. De auteur pleit voor actieve hoop en een grondhouding van verzet waarbij iedereen op zijn manier elke dag opnieuw iets onderneemt. “Wat dat is, kan voor iedereen anders zijn. Het is telkens opnieuw zoeken wat het best werkt voor jou”. Als burgers van een mondiale en intergenerationele politieke gemeenschap kunnen we in wezen enkel maar uitkomen bij een soort fundamentele houding van verzet. Dit houdt in dat we zelf ook het alternatief opbouwen bijvoorbeeld in de vorm van energiecoöperaties, initiatieven van circulaire economie, regeneratieve landbouwbedrijven…
Mertens vestigt terecht de aandacht op klimaatemoties. Tijdens een lezing in Leuven gaf hij zelf uiting aan zijn enorme frustratie omdat het beleid ondanks alle evidentie al decennia weigert om afdoende maatregelen te nemen. Hij nam hierbij het Vlaams klimaatbeleid en uitspraken van minister Demir over ‘klimaathysterie’ scherp op de korrel. Wat we missen in dit boek is een strategie over hoe dit beleid kan bijgestuurd worden. Met voorstellen als ‘iedereen doet wat hij kan’ geraken we er niet. Wat denkt Mertens over harde acties zoals de dagenlange bezetting in juli door Code Rood van een site in Wallonië waar Engie een gascentrale wil bouwen? Het boek geeft ook onterecht de indruk dat de grote meerderheid emotioneel wordt van de klimaatopwarming. Ontzettend veel Belgen trekken er zich nog weinig van aan, getuige de lage electorale score van Groen en het geringe belang dat in enquêtes gehecht wordt aan klimaat. Het zou zinvol zijn om uit te spitten hoe dat dat komt.
Lit. Jan Mertens, Het doet ertoe. Over verdriet, hoop en verzet, Uitgeverij Waerbeke, 2023, blz.93.
