Op 29 maart komt epidemioloog Richard Wilkinson naar Antwerpen. Op 12 April verzorgt hij een MO*lezing in Brussel. Sinds de publicatie van het boek ‘The Spirit Level – Why Equality is better for Everyone’, is hij samen met co-auteur Kate Pickett, een graag geziene gast in progressieve middens. Met reden!
De conclusie van het boek is tegelijkertijd verfrissend en baanbrekend. Op basis van jarenlang onderzoek stelden de onderzoekers vast dat niet zozeer de hoogte van het gemiddeld inkomen dan wel de mate van ongelijkheid maakt dat Westerse samenlevingen een hogere frequentie van maatschappelijke en gezondheidsproblemen kennen. Anders gesteld, ongelijke samenlevingen produceren meer criminaliteit en moorden, ongewenste tienerzwangerschappen, mentale ziektes (inclusief alcohol- en drugsmisbruik), slechtere onderwijsresultaten, een lagere levensverwachting, obesitas en een lagere sociale mobiliteit. Daarbij ondermijnt ongelijkheid het vertrouwen tussen de burgers. Positief gesteld, gelijkheid is beter voor iedereen. Ook voor de rijken in de samenleving.
De inzichten uit het boek bieden een opportuniteit aan linkse, progressieve en bij uitbreiding alle politieke en sociale krachten die solidariteit voorstaan. Links is lang geobsedeerd geweest door oplossingen; radicale modellen voor een andere wereld. Geconfronteerd met de realiteit van socialistische experimenten in de 20ste eeuw en platgedrukt door TINA – There Is No Alternative – hebben sociaal-democraten (en groenen) gekozen voor een ‘derde weg’. Een neoliberalisme waarvan de scherpe kantjes werden afgevijld. Dit heeft eventjes gewerkt, maar al snel werden in Vlaanderen de Teletubbies met hun gratis verhaal in het verdomhoekje gedrukt. Sociaaldemocratische partijen in de rest van Europa verging hetzelfde lot. Balans voor de samenleving: groeiende kloof tussen arm en rijk.
Vandaag is het bon temps om progressieve krachten – politieke partijen, goedbedoelende academici en welzijnswerkers, te bashen – omdat ze het politiek correcte denken prediken en kut-marokkaantjes willens nillens blijven verdedigen met hun sociaaleconomisch gezwetst. Iets waar een aantal weldenkende intellectuelen vrolijk in mee stapt. Hopen zij misschien dat ze op die manier het tij kunnen keren? Dit terwijl de toon al lang niet meer wordt gezet door ‘Centrum voor Gelijke Kansen – adepten’. Als dit ooit al het geval is geweest.
Links hangt in de touwen, halsreikend op zoek naar een alternatief. De auteurs van ‘The Spirit Level’ pleiten niet voor een bepaald model. Er zijn verschillende wegen naar grotere gelijkheid. Meer dan een alternatief of een oplossing, bieden deze inzichten de progressieve zijde een kans om haar rechtmatige plaats in het politiek debat op te eisen.
Het verhaal is eenvoudig. Gelijkheid is beter voor iedereen. In gelijke samenlevingen vertrouwen we elkaar meer, leven we langer en voelen we ons gewoon beter in ons vel. En er is ook goed nieuws voor de fanaten van de budgettaire broeksriem. Gelijkheid is goedkoper! Zeker als we rekening houden met de astronomische bedragen die overheden uitgeven aan gezondheidszorg en criminaliteitsbestrijding. Daarbovenop spenderen burgers fortuinen aan psychotherapie en beveiliging van de persoonlijke levenssfeer. Een universele sociale zekerheid die herverdelend werkt, lijkt in deze een pak efficiënter. Interessant om te weten: in landen met hogere werkloosheidsuitkeringen verloopt de activering naar de arbeidsmarkt vlotter. Werklozen vinden dus sneller werk. Dit stelt het gangbare verhaal van de werkloosheidsval, met als remedie lagere en tijdelijke uitkeringen – wat uiteraard ongelijkheid in de hand werkt – in vraag.
Als progressieve krachten dit verhaal consequent benadrukken en steeds de link leggen tussen maatschappelijke problemen en ongelijkheid, is het mogelijk om een stuk publieke opinie te heroveren. Zo kan men mee bepalen waarover in de dorpstraat en in de Wetstraat wordt gepraat. Culturele hegemonie heet dit. Een concept dat extreem-rechts in Europa, en de Vlaams-nationalistische en islamofobe rechterzijde in Vlaanderen, heel goed heeft begrepen en toegepast. Met succes bovendien! We breken onze kop over hoofddoekjes of de splitsing van BHV. Ongeacht wat onze mening is. De toon wordt gezet door een rechterzijde die gaat voor méér Vlaanderen, minder solidariteit en minder sociale bescherming voor u en ik. Krampachtig probeert de linkerzijde achter de feiten aan te hollen en doet men zijn best om over heel wat non-issues een mening te formuleren. Het wordt hoog tijd dat we het debat voeren over de kern van de zaak. It’s the inequality, stupid!
Herman De Greve namens de sector Samenlevingsopbouw
