De komende maanden wordt het alles of niets, zo waarschuwde de Belgische politicoloog en Chinakenner Jonathan Holslag maart dit jaar. “Niet alleen zal er worden geëist om af te zien van langeafstandswapens, Noord-Korea zal zijn kernwapenprogramma ook moeten ontmantelen. Als deze onderhandelingspoging mislukt, zal het gezichtsverlies voor Donald Trump zó groot zijn dat hij geen andere keuze heeft dan eerst de sancties op te drijven en vervolgens aan te vallen.”
Intussen zijn de sancties opgedreven, toonde de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un zich bereid te onderhandelen, legde president Donald Trump een ontmoeting in Singapore met Kim vast, ging buitenlandminister Mike Pompeo naar Pyongyang, legde veiligheidsadviseur John Bolton het Libië-model op tafel en zette vicepresident Mike Pence die boodschap nog eens extra in de verf. Kim liet zijn onderminister van buitenlandse zaken een kritische verklaring afgeven en Trump zegde de top prompt af omwille van “het reusachtige misnoegen en de openlijke vijandschap die in uw laatste uitspraak naar voren komt”, om die opzegging binnen een etmaal weer ongedaan te maken.
Krijgt Trump “koude voeten”? Naar verluidt werd hij steeds beduchter dat de top een afgang zou worden. Opgewonden over een Noord-Koreaanse verklaring dat het land nooit zijn kernwapens zou opgeven belde hij de Zuid-Koreaanse president Moon Jae-in met de vraag waarom die verklaring verschilde van het verslag van diens ontmoeting met Kim in april. Blijkbaar kon Trump niet wachten tot zijn ontmoeting met Moon 3 dagen later. Trump’s entourage ging zich afvragen of de president, die openlijk zijn zinnen had gezet op de Nobelprijs voor de Vrede, te gretig aanstuurde op de ontmoeting met Kim en te weinig dossierkennis in huis had.
In contacten met de media legde Trump het Libië-model van Bolton foutief uit. Dat model gaat niet over de nucleaire ontwapening van Libië in 2003, maar over de totale vernietiging van het land in 2011. Dat model halen we van stal als we geen akkoord met Kim kunnen sluiten, aldus de president. Het is de Noord-Koreanen niet ontgaan dat van de Libië toegezegde compensatie weinig in huis is gekomen en Khadaffi in 2011 ten val en om het leven werd gebracht. Voor Bolton moet Trump Kim duidelijk maken dat van verlichting van sancties maar sprake kan zijn na afstand van het volledige kernwapenarsenaal. Trump had een stappenplan dat de Zuid-Koreanen voorstelden al verworpen “omdat die bij zijn vier voorgangers niet heeft gewerkt”.
Een nuchtere analyse leert dat Kim de meeste troeven in handen heeft. Zijn arsenaal aan kernwapens en raketten staat op punt. Het officiële Amerikaanse standpunt tot dusverre was dat Kim zich in Singapore akkoord moet verklaren met denuclearisering, een eerste overdracht van kernwapens, het sluiten van de productiefaciliteiten en onbeperkte bewegingsvrijheid voor inspecteurs. Dat zijn onrealistische eisen. CIA-analisten zeggen dat Kim zijn kernwapens nooit zal opgeven, wat daar ook tegenover staat. Kim zal hooguit een deel van zijn kernwapens prijsgeven en eventueel zijn kernproeven opschorten, in ruil voor het vertrek van de Amerikaanse troepen uit het schiereiland.
De Noord-Koreanen hebben een olifantengeheugen. Het land onderging in 1952/1953 de intensiefste bombardementen uit de geschiedenis. Toen geen enkel doelwit nog overeind stond moesten ook de dijken worden aangevallen. Een pure oorlogsmisdaad. En de Amerikanen waren daar nog trots op ook: “het water vernietigt de oogst, dát zal ze afmaken.” Dat hebben de Noord-Koreanen allemaal mogen meemaken. Wie denkt dat deze Noord-Koreanen hun nucleaire afschrikking zullen opgeven droomt. Het land hecht na Afghanistan, Irak, Syrië en Libië, en vooral de eenzijdige Amerikaanse uitstap uit de Iran-deal, geen enkele waarde aan een deal met de VS.
Om tal van redenen kan het overleg met Noord-Korea mislukken. Het bestaande arsenaal is een potentieel struikelblok, maar de manier waarop Trump het probleem benadert is dat evenzeer. Die is niet gericht op behoedzame diplomatie rond een probleem dat de wereldvrede in gevaar kan brengen, maar op zijn wereldwijde erkenning als betere dealmaker dan zijn voorgangers. Dat hij daarmee onrecht doet aan zijn voorgangers, belangrijke bondgenoten de das om doet en de geloofwaardigheid van de VS om zeep brengt deert hem blijkbaar niet.
Na zestien maanden presidentschap lijkt Noord-Korea inderdaad Trump’s achilleshiel te worden. Voor drie generaties Koreaanse leiders stond nucleaire afschrikking centraal. Als Trump straks op hangende pootjes uit Singapore terugkomt is er geen sanctie-alternatief. De maximale-druk-coalitie is uiteengevallen. De piepjonge Kim komt over als de meer evenwichtige leider die vertrouwen trachtte op te bouwen door Amerikaanse gevangenen vrij te laten en een nucleaire testsite op te blazen, terwijl Trump wordt gepercipieerd als onstuimig en onbetrouwbaar.
Kim Jong-un en Moon Jae-in hadden recent een tweede ontmoeting, een mooi staaltje alliantie-ontkoppeling. De VS en Zuid-Korea, twee bondgenoten, zouden de koppen bij elkaar moeten steken over Noord-Korea. Maar in werkelijkheid zijn het de twee Korea’s die zich beraden over de onverzoenlijke, onvoorspelbare Amerikanen. Voor de Korea’s is de VS het probleem geworden. Slim manoeuvreren van de Noord-Koreanen, en oliedom handelen van incompetente Amerikaanse leiders.
Ongetwijfeld was Kim’s plan van meet af aan om een wig te drijven tussen tussen de bondgenoten. Door zich volwassen op te stellen en dankzij zijn publieke ontmoetingen met Moon en de Chinese president Xi Jinping heeft hij de andere regionale spelers mee in bad getrokken. Beide hebben nu belang bij een positieve afloop van het proces, terwijl Trump overkomt als glibberige, compromisloze extremistische hardliner. Intussen is de Chinese appetijt in sancties serieus geslonken. Noord-Koreaanse vis is weer volop te vinden langs de Chinese kant van de grens en Noord-Koreaanse arbeiders gaan weer terug naar China.
En van een Amerikaanse oorlog tegen Noord-Korea kan na de toenadering tussen de Korea’s geen sprake meer zijn. Moon Jae-in zal elk initiatief van de VS in die richting wel in de kiem smoren. Of de Trump-Kim top in Singapore nu doorgaat of niet, de kou is uit de lucht op het Koreaans schiereiland. Trump is terug bij af, heeft zijn geloofwaardigheid op het spel gezet en zijn land verleid tot imperial overstretch, een verschijnsel dat grootmachten ten onder doet gaan.
Dit artikel verscheen 27 mei 2018 op Geopolitiek in perspectief, als deel 4 van de reeks “Het chaotische Amerikaanse buitenlands beleid”