Op dinsdagavond 7 maart, daags voor de Internationale Vrouwendag, maakten we de Gespreksavond “Vrouwenrechten toen en nu, hier en ginder” mee in Leuven. Curator was hoogleraar Eva Brems (UGent), in een avond ingericht door de Stad Leuven vertegenwoordigd door schepen Lies Corneillie. De sfeer was vriendelijk, beleefd, geleerd en zusterlijk, maar om van een echt succesvol, cutting edge debat te kunnen spreken, ontbrak wel een en ander.
Opgemerkte ervaren éminences grises van de beweging voor vrouwenrechten waren schrijfster Kristien Hemmerechts en activiste Ida Dequeecker. In het publiek een van de eerste vrouwelijke ministers van ons land, Magda Aelvoet . Alle deelnemers van het panel kwamen uit het universitaire milieu; iedereen was vrouw, op ‘Madonna Lenaert’ na, masterstudent drama in Gent. Hij/zij/ die/hun (de twee laatste persoonsvormen neem ik over van het infoblad van het evenement) leerde mij de denkwereld van de transgender (of een onderafdeling van Queer? Ik verontschuldig mij bij voorbaat voor mogelijke “determinatiefouten”) beter begrijpen. “Het is soms moeilijk te weten wie je wil zijn; mijn weg vond ik omdat ik beter wist wie ik niet wilde zijn” (° 1999).
Verder werd het panel bevolkt door Nozizwe Dube, in gewone taal een zwarte vrouw, onderzoekster aan de universiteit van Maastricht en activiste, die opviel met heldere analyses; Naima Charkaoui, diensthoofd beleid bij 11.11.11 (rechts van Kristien); aan haar rechterkant Fleur Pierets, schrijver, kunstenaar en gay vrouw-activist; Samira Azabar, sociologe die doctoreert en de actiegroep Boeh! – “baas over eigen hoofd” steunt met een boek over het (feministische) recht op het dragen van een hoofddoek; dichter (spoken word artist) Yousra Benfiquih is juriste Mensenrechten en droeg drie of vier gedichten voor die mij zoals het hoort, zeer vrouwelijk in de oren klonken.
Ikzelf was op drie jongere mannen na, de enige heer in de goed gevulde zaal met wellicht 220 aanwezigen. Voor mij, zoals voor een grote meerderheid “buiten”, zoals herhaaldelijk werd opgemerkt vanuit het panel, was dit een kennismaking met een andere, nieuwe denkwereld en dito idealen en verzuchtingen. Een deel van dit gedachtegoed is te vinden in mainstram media en op sociale media.
Eva Brems stelde dus een erg homogeen en zeer geleerd panel samen. Gelukkig klonken er soms lichtjes uiteenlopende standpunten, hoewel een soort “sisterhood” eensgezindheid de sfeer sterk bepaalde; ik begreep de opmerking van Kristien Hemmerechts goed, dat dit soort publiek debat in zekere zin zinloos is, een slag in het water, omdat wat hier gebeurt “preaching for the choir, for converted people” inhoudt.
Misschien mag ik mij als mannelijke deelnemer lichtjes het gevoel toestaan gedicrimineerd te zijn geworden, wat seksistisch te zijn behandeld, een beetje slachtoffer kortom 😉 😁
De vrouwen-stromingen van deze tijd zullen wellicht nog niet snel uitdoven, er is nog heel wat “structurele discriminatie”. [“De wereld kan nog veel beter worden met meer vrouwelijke inbreng” stelde Corneillie in haar voorwoord.] Als professor ondervond Eva Brems dit naar eigen zeggen sterk. Mooi vond ik dat Brems en Azabar op hun instellingen opkomen voor betere werkomstandigheden voor het poetsvrouwenpersoneel.
Jammer, en dat vond menig panellid, is dat men er tijdens het gesprek – dat een volle twee uur duurde in een warm aanlopende zaal met steeds meer verbruikte lucht, (veel lessen trekt men hier blijkbaar niet uit Corona of uit de behoeftesignalen van het persoonlijke m/v/x lichaam 😉) – niet in slaagde enigszins de Verwezenlijkingen van het feminisme, die toch niet min zijn, op te lijsten. Zijn vrouwen minder in staat publiekelijk trots te schitteren? In elk geval kunnen mannen dit beter, de meeste mannen staan erop dat elke stap die zij realiseren, volop gezien wordt, dat er voetlichten en lintjes bij te pas komen. De aanwezige vrouwen wilden dit blijkbaar ook wel kunnen. Misschien had een man in het panel deze mooie taak kunnen opnemen?
Geruststellend was het, op bepaald moment te vernemen “Vergis u niet, de vijand (is) niet de man…” 😄 Kristien Hemmerechts formuleerde dit op een originele en mooie manier:
“Ik ken veel mannen waar ik van hou.” Persoonlijk wil ik dit soort instelling graag mogen parafraseren na deze avond mee te maken: “Er zijn veel interessante – en daardoor aantrekkelijke – vrouwen!”
Alles welbeschouwd vind ik een minpuntje dat de panelleden, Hemmerechts en voor een deel ook Dequeecker opvallend uitgezonderd, vaak met vaktechnisch, wetenschappelijk jargon jongleren. Intersectioneel, agency, snowflakes, woke… Dit vind ik des te jammer, omdat ik in de psychologische hypothese geloof die stelt dat mensen die iets niet in gewoon, trefzeker, ‘straightforward’ taalgebruik kunnen uitdrukken, dat doen omdat zij… zich niet zeker van hun zaak voelen. Ook in de voorgedragen poëzie brak dat kwetsbare, dit verwarde, deze onzekerheid, dat heen en weer dwalen, deze, ja, gebrokenheid… op de dichterlijke notenbalken voortdurend door. Een heel klein beetje meelijwekkend, dit, toch. Maar dat kan aan deze luisteraar liggen, die de laatste tijd is verdiept geweest in literaire maar historisch verantwoorde verslagen over D-Day, de militaire invasie van Normandië op 6 juni1944; een meer doelgerichte activiteit waarbij beslistheid en gedrevenheid van absoluut levensbelang is, valt moeilijk te bedenken. Martialiteit en feminisme, het blijven twee verschillende universa. Ik ben dan ook benieuwd welke invloeden de (Russische) oorlog in Oekraïne in de volgende jaren op de vrouwenbeweging zal hebben.
De indruk blijft dat de Feminste nog heel wat dóór te denken heeft. In de beschrijving van de visie van de schrijfster van De Argonauten, Maggie Nelson, lees ik bijvoorbeeld in één zin: “Zij pleit voor radicale individuele vrijheid en de waarde van de zorg voor een gezin.” Waar vindt je twee idealen die elkaar in de praktijk evenzeer in de weg zitten? Of heeft Nelson niet door hoe de immer aanwezige huis-moeders van weleer grote Offers in vrijheid en zelfbepaling hebben gebracht? Heeft zij niet gemerkt hoe jongeren vandaag de gevolgen dragen van de carriéregerichtheid van veel moeders (en hun mannen), en van het recent opvallend tekort schietende crèchesysteem?
NB. Curator van de avond Eva Brems onderstreepte tijdens de gesprekken een paar keer hoe vrouwen beter omgaan met macht, “niet zo hiërarchisch als mannen”. Het viel mij op dat de gespreksleider het echter niet veel beter deed met deze gesprekken. Het panel was erg homogeen, met louter geleerde vrouwen. Een mechanisme om met de zaal in gesprek te treden was niet voorzien. Het is blijkbaar ook voor eminente feministen niet altijd eenvoudig om een betere wereld te maken. Misschien, mogen we besluiten, doen mannen het niet altijd zo slecht.
Eigen foto’s.
