Leuven, 14 april ’21

Beste lezer,

Ik hoop dat het u goed gaat.

Ik vroeg mij af of u het hoofdartikel, het interview in De Standaard Weekblad van 3 april hebben gespot? Het gaat om een interview met de acteur, schrijver en dichter Ramsey Nasr (uit Nederland). Het interview is van Jelle Van Riet. Het lijkt mij uitstekend materiaal om  alle tijdgenoten mee te inspireren, te motiveren, en te oriënteren, te enthousiasmeren zelfs.

Het gesprek vond plaats naar aanleiding van het nieuwe boek van Nasr, “De fundamenten”. Ook dit boek lijkt mij absoluut de kost en de moeite van het lezen waard; ik ga het straks halen in Fnac Leuven of bij Peeters, de meest degelijke boekhandel hier. Iets dat je misschien zal aanstaan, is dat de man niet alleen de Natuur weer helemaal boven plaatst, en uitwerkt hoe en waarom de mensen hun nederigheid zijn kwijt geraakt  naar die Grote Natuur, maar dat hij ook enkele van de meest fundamentele menselijke waarden, niet erg verschillend van de Mensenrechten, een set normen en wetten waar vele weldenkende mensen momenteel de nadruk op leggen, weer centraal weet te plaatsen.

Ik heb niet veel tijd, maar ik geef een paar citaten om u te laten proeven en de grote betekenis van Nasr en dit werk te laten aanvoelen.

__________________________________________

“Nasr roept op tot een revolutie. Als in het Latijnse re-volvere: terugrollen naar minder. Naar natuurlijkheid. Naar wat er werkelijk toe doet. Een herijking van geluk. Voor zijn politieke opstand vindt hij inspiratie bij Charles Darwin, Boccaccio Rilke en Van Gogh. “De fundamenten” is een cri de coeur, die toont hoe we door om te kijken vooruit kunnen”.  (…)

“Er zijn geen verhalen bekend van mensen die op hun sterfbed zeggen: “Goh, ik wou dat ik meer geld had verdiend.”

“De wereld is veranderd. Door onze schuld, en ook omdat verandering een natuurlijk gegeven is: metamorphose, pantha rhei. Wie weigert realistisch na te denken over hoe het verder moet met ons allemaal, spreekt als snel over De Anderen: asielzoekers, virologen, politici Joden, kunstenaars – op den duur heb je de hele samenleving wel gecoverd”.

Het gaat niet goed met Nederland, lees ik in uw essay. ’s Lands ‘wankelheid is groot en gevaarlijk’, omdat jullie jullie fundamenten als ‘ornamenten’ zijn gaan beschouwen. (Jelle Van Riet)

Ramsey Nasr: “Meer dan in andere westerse landen zijn wij de basis -een veilig, gezond, openbaar  leven – als volstrekt vanzelfsprekend gaan beschouwen. We zijn winstmodellen gaan toepassen op zorg, onderwijs en cultuur en hebben die, blijkt nu, onmisbare basis weggesnoeid.” (…) Vrijheid “Wij moeten haar opnieuw creëren en waarde geven, willen we haar niet kwijtraken. Vrijheid is niet: altijd alles doen waar je recht op meent te hebben, vrijheid heeft te maken met de mogelijkheid om te doen wat je zou willen.”

“Nog meer achteloosheid: “Oorlog, dood, chaos: dat overkomt ons niet.” Maar het overkwam ons wél. Moeten we omkijken om weer vooruit te kunnen?” (Van Riet)

Nasr: “Je kunt geen enkele crisis de baas als je niet omkijkt. Daarom hou ik zo van België. Belgen hebben een groter geheugen en een groter hang naar tradities dan Nederland, dat verslaafd is aan revoluties. (…) Nederland is de vrucht van de 17^de eeuw, toen wij voor ons eigen gewin in overzeese gebieden volkeren hebben onderdrukt, uitgebuit en uitgemoord. Aan de praktijken met de Vereenigde Oost-Indische Compagnie hebben wij onze glorie, rijkdom en welvaart te danken. (..) Het was een gouden eeuw – voor ons. Wij moeten vooral erkennen dat we zwaar fout waren. En dat dat mechanisme van handeldrijven nog altijd bestaat. De 21^ste eeuw is de eeuw van het geweten.” (Deze laatste quote werd de grote titel van het stuk).

“En 2021 het moment om te gillen?”

Nasr: “Dit is een tijdsgewricht waarin gevaarlijke tendensen te zien zijn, van de opkomst van het populisme en extreemrechts tot de groteske ontkenning van het feit dat we onze wereld in hoog tempo aan het vernietigen zijn. Eigenlijk is het al bijna te laat, dat is toch verschrikkelijk? Wie een stem heeft een bereik, moet zich uitspreken.” (..) Wat mij verbaasd is dat we het gapend aanhoren. De regenwouden, de smeltende ijskappen – het begint stilaan te vervelen. We vallen bijna in slaap van de Apocalyps. In de toekomst zal men zich over ons gegaap verbazen. Als wij nu niet ingrijpen, zijn we medeplichtig.”

“Is covid-19 d gil van de aarde?”

(…) Nasr: Het probleem is dat wij ons willen onttrekken aan dat grotere geheel. Het virus is er omdat het leven zo werkt: als een bepaalde diersoort uitsterft, bijvoorbeeld, neemt een andere de ontstane leemte in. Dat heeft evenwicht. Wij, de menselijke diersoort, hebben een holte, een niche gecreëerd door hoe we omgaan met de wereld, met andere dieren, met natuurlijke grondstoffen. Wij zijn de kraamkamers van de pandemieën.”

“Intussen biedt TUI-fly een vlucht naar Tanger aan vanaf 49, 99 euro en naar Miami vanaf 199 euro.” (Van Riet)

Nasr: “Daarbij de belachelijke vraag-en-aanbodmantra van de vrije markt opdissend: wij voorzien alleen maar in de behoefte. Terwijl zij die behoefte creëren. “ (…) De politiek kijkt dus niet richting de grootindustrie, maar naar de burger [met strenge blik, pogend corrigerend]: “het is jouw verantwoordelijkheid. Dat is schandelijk. Dit systeem steunt de multinationals en vernietigd het milieu en intussen mogen wij in de weer zijn met plastic flesjes en oud papier.”

“De Belgische overheid doet graag een beroep op ons “gezond verstand””.

Nasr: “Je kunt niet verlangen dat de burger denkt: “Dit kan niet goed zijn voor het milieu, ik wil liever duurder vliegen. “ Of “goh, zo’n goedkope lap vlees, hier zullen wel dieren voor mishandeld zijn.”

Het is aan de overheid om sturend op te treden. In dit radicale tijdsgewricht hebben we een overheid nodig die het roer radicaal omgooit. Het is geen kwestie van bijsturen. We moeten gewoon af van de vrije markt en de winstmaximalisatie. Het kapitalisme is geen heilzaam systeem waar iedereen van profiteert. De brandstof voor dat systeem zijn: grondstofexploitatie, ontmijning, overbevissing, dierenmishandeling, enzovoort. Ook toekomstige generaties zullen de dupe worden van het feit dat wij onze consumptie zo goedkoop willen hebben. Over honderd jaar zal massaal gefokt vlees even moreel onhoudbaar zijn gebleken als slavernij.”

“Zo gek veel verbeelding is er niet nodig om te weten dat de wereld die wij nu kennen binnen een eeuw vernietigd zal zijn. Kijk naar de feiten en de cijfers. De overheid moet NU kiezen voor duurzaamheid en leefbaarheid en niet voor het bedrijfsleven. Op het moment dat je er de onvermijdelijkheid van inziet, is de omslag makkelijk te maken. (…) We kunnen beter omarmen dat we het slechter gaan krijgen, zodat we het daarna beter gaan krijgen, dan te blijven doen alsof het business as usual is. Er is trouwens al aangetoond dat als we de omslag nu rigoureus maken, ons dat in 2030 vijftig biljoen dollar oplevert.”

(…) “.. terwijl het leven metamorphose is. Onttakeling. Uit iets komt iets nieuws voort. Er bestaat dus niet zoiets als oneindige groei, groei gaat altijd ten koste van iets anders. We moeten af van onze hoogmoed tegenover de natuur. We hangen gewoon aan dezelfde boom als stinkdieren, kokkels, mossen en bacteriën. We moeten onze sterfelijkheid erkennen en de zinloosheid van ons bestaan omarmen.

“Als kunstenaar lijd je aan een ongeneeslijke vorm van belangrijk zijn, maar dan ga je op reis  naar een poolgebied (Nasr reisde naar Spitsbergen, Groenland en Antarctica, red), en besef je: ik ben niks. En net omdat wij er niet toe doen is het onze plicht om zo weinig mogelijk shit achter te laten voor onze medemensen, mededieren, medewezens. (…) Geluk is evenmin iets waar je recht op hebt. Het is iets waar je even  in kunt gaan staan en deel van uitmaken. Juist in isolement, alleen in een poolgebied bijvoorbeeld, kun je je plots totaal verbonden voelen. (..) Als er niemand bij je is om wat je ziet te relativeren, kan het tot opperste extase leiden. Je treedt buiten jezelf en wordt onderdeel van iets anders.”

(Persoonlijk ben ik in contact getreden met een van de grootste schrijvers en fotografen over het Noordpoolgebied, de fauna ervan en de Inuït, Fred Bruemmer; door de studie van zijn werken en door de vriendschap met de Inuïtpater Kees Verspeek o.m.i. heb ik dit soort besef kunnen ontwikkelen; zonder de reis te moeten maken. Ik publiceerde een interview met Verspeek in het opinieweekblad Tertio. SHS).

Slot:

“… Geluk bestaat bij de gratie van de onvolmaaktheid van het leven. Het is bijna een verplichting om de pijn met elkaar te delen. Doe je dat niet, dan wordt het ondraaglijk voor wie lijdt en uiteindelijk voor ons allemaal. Erbarmen en lotsverbondenheid zijn essentiëler dan ooit. We kunnen ons niet los zien van elkaar. Niet van onze familie, maar evenmin van vluchtelingen. Over tien jaar zijn de rollen misschien omgedraaid en mogen we hopen dat we dan opgevangen worden.”

Voorwaar, geef toe, veel wijsheid en een zeer heldere kijk hebben we hier!