Laatste avond van SFFFEER, het mini Science Fiction FilmFestival ‘Entropic Empire Revisited’ in Cinema RITS (Dansaertstraat 70) op 18 december om 19u. Thomas Vanhevele introduceert… Children of Men.
Children of Men is een science-fiction film uit 2006 van Alfonso Cuaron. Het boek is gebaseerd op een roman van P.D. James. In de hoofdrollen acteren Clive Owen (als Theo Faron), Julianne Moore (als Julian Taylor), Michael Caine (als Jasper) en Claire-Hope Ashitey (als Kee). De film won verscheidende filmprijzen en werd genomineerd voor drie Oscars.
Breaking News. In de koffiebar waar Theo Faron zijn ontbijt koopt op weg naar zijn werk, wordt op de televisieschermen wereldwijd aangekondigd dat de jongste persoon van de planeet, Baby Diego, op achttienjarige leeftijd werd vermoord door een gefrustreerde handtekeningjager. Enkele seconden nadat Theo de koffiebar heeft verlaten wordt die getroffen door een terroristische bomaanslag. Welkom in het jaar 2027.
Al twee decennia wordt de mensheid getroffen door onvruchtbaarheid. Bovendien werd de wereld in 2008 getroffen door een grieppandemie waaraan de meeste kinderen zijn gestorven. De mens kan zich niet meer voortplanten zodat men langzaam maar onherroepelijk uitsterft. Ook het zoontje van Theo en zijn toenmalige vrouw Julian is gestorven tijdens de grieppandemie. Hun huwelijk is er door gestrand en Theo, die vroeger politiek actief was in allerlei protestbewegingen, is een verbitterde, illusieloze bureaucraat geworden.
Terwijl de hele wereld ten onder gaat aan oorlog en chaos heeft enkel Groot-Brittannië een nog min of meer werkende regering. Het land wordt overspoeld door wanhopige vluchtelingen van over de hele wereld. Groot-Brittannië is echter niet meer het democratisch land dat het ooit was maar is veranderd in een fascistische politiestaat waarbij bomaanslagen en milotair geweld dagelijkse kost zijn geworden. Buiten de steden zijn er bendes die bloeddorstig mensen overvallen.
Op een dag wordt Theo gecontacteerd door de terroristische anti-regeringsbeweging “Fishes”. Zijn ex-vrouw Julian blijkt er de leidster van te zijn. Ze bieden hem geld aan om transitpapieren te regelen voor een vluchteling via zijn neef, die minister is in de Britse regering. Aangezien de transitpapieren impliceren dat er een persoon de vluchteling escorteert moet Theo de vluchteling begeleiden. De vluchteling blijkt een jonge zwarte vrouw te zijn: Kee.
Zonder het te beseffen is Theo misschien een revolutionaire missie begonnen die misschien echt de laatste hoop is voor de planeet. Want Kee blijkt zwanger te zijn. De eindbestemming is een groep die het “Human Project” heet: een underground-beweging die bezig is met de heropbouw van de menselijke samenleving en waar iedereen over spreekt maar waarvan het bestaan absoluut niet zeker is. Op een persoonlijk niveau speelt de ontwikkeling van Theo Faron een belangrijke rol. Van een verschrikkelijk cynische en illusieloze overlever evolueert hij geleidelijk tot iemand die bereid is tot het uiterste te gaan om Kee in veiligheid te brengen.
Deze film schetst een grimmig beeld van de toekomst waarbij de volledige mensheid in wanhoop verzinkt nu ze tot uitsterven gedoemd lijkt. Intrigerend is dat de regisseur op geen enkele manier een verklaring aandraagt voor de reden waarom de wereld zich in zijn deplorabele staat bevindt. Er wordt nooit gepreciseerd waarom de mensen onvruchtbaar zijn geworden. Ook de informatie die je krijgt over de personages is minimaal. Er wordt bijna nergens iets uitgelegd. Je ziet foto’s aan de muur, krantenkoppen en daarmee moet je zelf uit puzzelen wat er precies aan de hand is.
Het verhaal lijkt voor Cuaron eerder een gelegenheid om een aantal thema’s aan te snijden. Het hoofdthema is de hoop die letterlijk belichaamd wordt door de zwangere Kee. Ze lijkt wel een nieuwe versie van de moedermaagd. Net zoals Maria op de vlucht sloeg naar Egypte, zien we nu opnieuw een jonge vrouw, die geholpen wordt door een man die niet de vader van het kind is, op weg naar een veiliger oord voor haar kind. Deze referentie wordt door de film zelf duidelijk in de verf gezet. Wanneer Kee aan Theo onthult dat ze zwanger is zegt ze zelfs lachend dat ze nog maagd is. Zoals Jezus als de verlosser van de mensen wordt beschouwd door de christenen, zo ook zal het kind van Kee de mensheid nieuwe hoop geven. Je kan trouwens de namen van de protagonisten vanuit die optiek bekijken. Met een beetje goede wil betekent Kee , “sleutel”, als de sleutel op de deur van de hoop en Theo komt uit het Grieks en betekent eigenlijk “God”. Het is immers hij die het kind van Kee op aarde brengt bij de geboorte, het beschermt en daardoor de mensheid een nieuwe kans geeft?
De film onderstreept hoe fragiel de menselijk beschaving eigenlijk is wanneer uitsterving een reële mogelijkheid is geworden. De wereld lijkt hopeloos verloren en de mensen verliezen elke vorm van moraliteit. In Groot-Brittannië is een regime opgestaan dat om zichzelf in stand te houden alle humane grenzen overschrijdt en niet terugdeinst voor het gebruik van publiek en extreem geweld tegenover de vluchtelingen die in het land proberen een veilige haven te vinden.
Het is een wereld van de toekomst maar waarin de technologie ergens in 2008 is blijven stilstaan. Het futurisme van de film vertaalt zich dus niet in hoogtechnologische snufjes maar door achteruitgang – in Londen rijden er riksja’s – en extreme armoede van de bevolking. Het is een wereld waarin alle hoop verloren is. Dit alles leidt tot een samenleving waarin het ieder voor zich is. Solidariteit is volkomen onbestaande. Behalve in de wereld van de terroristen lijkt het op het eerste zicht Maar zelfs dat blijkt een illusie. De sfeer van de film is daardoor zeer apocalyptisch, of erger nog, het lijkt wel of we ons bevinden in een van de negen cirkels van hel van Dante waar de mensen worden gesard voor de rest van hun uitzichtloze bestaan.
Een ander thema dat ruim aanbod komt, is de vluchtelingenproblematiek waar we in onze Westerse samenlevingen mee geconfronteerd worden. De politie maakt in de film overal jacht op illegale vluchtelingen die vanuit de hele wereld toestromen. Wanneer ze worden opgepakt worden ze bijeengedreven in kooien en op transport gezet naar een vluchtelingenkampen – in de film is dat een ontruimd Engels stadje, Bexhill, waardoor de verwijzing naar de Joodse getto’ s (Warschau) tijdens de Tweede Wereldoorlog overduidelijk is. De manier waarop met de vluchtelingen wordt omgegaan, bevat referenties die nog actueler zijn: het doet denken aan de manier waarop vluchtelingen worden aangepakt aan de Amerikaans-Mexicaanse grens of in Ceuta, Mellila of Lampedusa. Of nog, wanneer de vluchtelingen in kooien worden opgesloten of neergeschoten, denk je onwillekeurig aan Abu Graib of Guantanamo.
De film is opgenomen in een bijna documentaire stijl. De regisseur gaat daarbij niet in op de zielenroerselen van de verschillende protagonisten maar laat de beelden spreken. Sommige opnames – en dan vooral een aantal actiescènes – lijken opgenomen met één enkel shot. Ik denk hierbij aan de overval van de auto in het bos of de ontsnapping van Theo aan de terroristen in Bexhill. Hoewel de film niet bepaald baadt in het licht zijn de scènes in Londen bijzonder beklemmend. De beelden zijn bijna in zwart-wit en de totale verloedering van de stad is indrukwekkend in beeld gebracht.
Voor iemand die ijverig speurt naar referenties heeft in de film ogen te kort. In de scène waarin Theo zijn neef Nigel in zijn kantoor ontmoet hangt er Guernica van Picasso aan de muur en staat er de, beschadigde, David van Michelangelo. Wanneer ze uit het raam kijken dan zien ze dat het kantoor van Nigel gevestigd is in het Battersea Power Station, een iconisch gebouw op de zuidelijke oever van de Thames, dat is gebruikt op de elpee-hoes van het Pink Floyd-album “Animals”. Zelfs het roze varken van de hoes hangt er nog!
Daarnaast dient ook de muziek heel vaak als een referentiepunt. Wanneer de Britse Homeland Security de weerloze illegalen bijeendrijft, ontkleedt en neerknalt, speelt “Arbeit macht Frei”, een nummer van The Libertines (naar de spreuk die boven de concentratiekampen van de Nazi’s hing). De verwijzingen naar de Holocaust zijn dan ook overduidelijk. “Fascist pig” is trouwens het codewoord dat zijn vriend Jasper aan Theo geeft om contact te leggen met Syd, een soldaat van Homeland Security.
Om alle referenties, verwijzingen en knipogen te kunnen vatten, zou je film bijna beeld per beeld moeten bekijken. Dit alles maakt het tot een indringende en boeiende film die de kijker met heel wat actuele problemen confronteert. Children of Men bevat beelden die je niet snel vergeet.
Thomas Vanhevele, student film RITS
