De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Breendonkgevangenen per gemeente

Breendonkgevangenen per gemeente

maandag 8 september 2014 21:29
Spread the love

Uit welke gemeenten kwamen de Breendonkgevangenen? Jaarlijkse herdenking op 28/09/2014 in het fort van Breendonk van de 3.589 Breendonkgevangenen: tabel Breendonkgevangen naar gemeente
per 10.000 inwoners.
 
14 september, première korte documentaire over de 44 Deurnense politieagenten, als weerstander gedeporteerd.

35
lieten het leven, 22 in Gross-Rosen, 13 in Buchenwald, slechts 9 keerden terug. Nabestaanden nemen erna het publiek mee op wandel in Deurne. Vertoningen om 10, 11, 14, 15 en 16h, inschrijving:

Jan Pandelaers.



21 september, open deurdagen CEGESOMA en Dienst Oorlogsslachtoffers: 11h30 en 14h 30, zie


Geschiedenis en Herinnering
, lees ook de nieuwsbrief CEGESOMA

nr 8 van september 2014.

De beslotenheid van de herdenking in de Dossinkazerne

Tussen de veelheid van herdenkingen en de
bewustzijnsschok om de vele burgerdoden die gevallen zijn onder de niets
ontziende Duitse invasie in 1914 gaan de herdenkingen van de slachtoffers
van het nationaalsocialisme in wo 2 hun gewone gang. Op 7 september was er de Dag van de
Joodse Martelaren georganiseerd door vereniging van Joodse weggevoerden in
de Kazerne Dossin. Behoudens op

Herinneringscentrum
, is deze herdenking nergens
aangekondigd, alsof ze in mineur wil doorgaan, zonder betrokkenheid van de
niet-joodse bevolking, in de beslotenheid van de ‘unieke’ joodse
herinnering. Enkel langs de wegomlegging op de gemeentesite van Mechelen
is er iets van terug te vinden op het internet.
 
Liever geen militair kader in het herdenkingsritueel Breendonk

Zo zal ook de jaarlijkse
herdenking van de slachtoffers van het nationaalsocialisme in
Breendonk op 28/09/2014
plaatsvinden, georganiseerd door het Belgische leger. Het is een militaire
herdenking met ook de ‘vredesmissies’ van het leger prominent in de
aandacht. Wanneer nemen de
weerstandsorganisaties de herinnering in Breendonk terug in handen? Het is
niet omdat Breendonk militair domein is dat de herdenking in militaire
handen moet zijn.
 
Het Gedenkboek Breendonk 1940-1944 omgezet in een exceltabel

Dat doet niets af aan het belangwekkende Gedenkboek De gevangenen van
Breendonk
van 2012 met een oplijsting van de namen van 3.589
gevangenen die men uit allerhande bronnen heeft kunnen samenstellen. Voor 
2.044 werden ook de foto’s toegevoegd.
 
   – Naam
   – Voornamen
   – Geboorteplaats
   – Geboortedatum
   – Woonplaats (op het ogenblik van aanhouding)
   – Reden van aanhouding
   – Datum van aankomst in Breendonk
   – Nummer in Breendonk
   – Datum van vertrek uit Breendonk
   – Lot op het einde van de gevangenschap
   – Plaats op het einde van de gevangenschap
   – Datum op het einde van de gevangenschap
 
Voortgaande op de vermelde woonplaats op het ogenblik van gevangenneming,
vermeld als voorfusiegemeenten, werd door ons een hercodering gedaan naar
na-fusiegemeenten langs de huidige gemeentecode. Ook werd een kolom
toegevoegd met de plaats op het einde van de gevangenschap voluit geschreven. De status
van de gevangen gebeurt langs 6 codes, door met de cursor op de kolomtitel
te staan krijgt men de betekenis van elke code.

Breendonkgevangen volgens status op het ogenblik van laatste info voor
de bevrijding.

Hieronder een eerste overzicht van de Breendonkgevangenen volgens status
op het ogenblik van laatste info, hetzij bij bevrijding, vrijlating door
Duitsers, overlijden, terechtstelling, zelfdoding of vlucht. Over 392
gevangen is geen informatie beschikbaar.

De helft van de Breendonkgevangenen hebben hun leven gelaten in Breendonk
of ander kampen. Dat % ligt ongeveer gelijk per gewest. Uit Brussel werden
relatief gezien, het meesten weerstanders afgevoerd naar Brreendonk.
 

Status op het ogenblik van laatste informatie
Aantal per gewest Vlaams Brussels Waals België
Bevrijd na oorlog 506 249 253 1.008
Vrijgelaten  159 237 154 550
Overleden 660 312 321 1.293
Terechtgesteld 107 105 84 296
Zelfdoding 1 1 1 3
Gevlucht 27 11 9 47
Totaal 1.472 932 833 3.197
Geen informatie       392
Totaal       3.589
% per gewest Vlaams Brussels Waals België
Bevrijd na oorlog 34% 27% 30% 32%
Vrijgelaten  11% 25% 18% 17%
Overleden 45% 33% 39% 40%
Terechtgesteld 7% 11% 10% 9%
Zelfdoding 0% 0% 0% 0%
Gevlucht 2% 1% 1% 1%
Totaal 100% 100% 100% 100%
% tussen gewest Vlaams Brussels Waals België
Bevrijd na oorlog 50% 25% 25% 100%
Vrijgelaten  29% 43% 28% 100%
Overleden 51% 24% 25% 100%
Terechtgesteld 36% 35% 28% 100%
Zelfdoding 33% 33% 33% 100%
Gevlucht 57% 23% 19% 100%
Totaal 46% 29% 26% 100%

 
Aantal Breendonkgevangen per 10.000 inwoners (1942) per gemeente

Door de koppeling aan het aantal inwoners van deze gemeenten situatie 1942, zie
Bevolking België 1831-2014 per gemeente, kon
een index opgemaakt van het aantal gevangenen in Breendonk per 10.000 inwoners
voor elke gemeente, zie tabel Breendonkgevangenen naar gemeente.
 
Deze index zegt niet over de mate en aard van de weerstandsactiviteiten in
een gemeente. Niet alle gevangenen werden door de Gestapo naar Breendonk
verwezen; Van de 65.000 weerstanders die in gevangenissen of kampen
terechtkwamen hebben er volgens de lijst het gedenkboek 3.589 of 5,5% in
Breendonk gevangen gezeten. Van
2.044 hiervan werd nog een foto uit de periode tot 1950 teruggevonden.
 
Met alle beperktheid van de informatie, die niet als steekproef of wat dan
ook kan gelden, geeft de verdeling van Breendonkgevangenen volgens
woonplaats op het ogenblik van de aanhouding, toch een aanduiding van verzetsactiviteit,
voorzover ze een gevangenzetting in Breendonk tot gevolg had.
 
De meest opvallende
vaststelling is dat er vanuit het Brussels gewest de grootste aanwezigheid in
Breendonk, nl  10 per 10.000 tegenover 3 op 10.000 voor het Vlaams en het
Waals gewest. Voor België trof de Breendonkgevangenschap 4 op 10.000
inwoners.
   

België 8.388.219 3.235 4
Vlaams 4.430.510 1528 3
Brussels 937.180 932 10
Waals 3.020.529 833 3
   Antwerpen 1.252.960 510 4
   Vlaams-Brabant 650.074 608 9
   West-Vlaanderen 899.207 12 0,1
   Oost-Vlaanderen 1.197.793 59 0,5
   Limburg 430.476 339 8
   Brussel 937.180 538 6
   Henegouwen 1.302.708 444 3
   Luik 950.370 131 1
   Waals-Brabant 188.483 157 8
   Luxemburg 216.274 17 1
   Namen 362.695 84 2

 

Vlaams gewest

Een andere opvallende vaststelling  is de
praktisch volledige afwezigheid van
West- en Oostvlamingen in Breendonk, en de lage aanwezigheid vanuit de provincie Luik,
Luxemburg en Namen.
 
Maar even opvallend is dat Vlaams-Brabant naast Brussel en Waals Brabant,
de provincie is met relatief het grootste aantal gevangenen in Breendonk,
nl. 9 per 10.000 inwoners, terwijl ook de Limburgs weerstanders met 8 per
10.000 inwoners meer dan andere regio’s naar Breendkonk werden afgevoerd.
 
Maar ook voor Vlaams Brabant is die 9 op 10.000 maar een
gemiddelde. Liefst 6 Vlaams-Brabantse gemeenten staan vooraan in de
lijst van Vlaamse gemeenten gemeenten volgens aantal
Breendonkgevangenen per 10.000 inwoners, met Lubbeek op de eerste
plaats, 71
per 10.000 inwoners. Ook weerstanders uit Herent, Bertem,
Holsbeek,
Leuven, Haacht werden in hoge aantallen naar Breendonk afgevoerd
Dan
volgen 4 Limburgse gemeenten.

Pas op de 12de plaats komt Willebroek als eerste Antwerpse gemeente met 15
Breendonkgevangenen per 10.000 inwoners, met daarna andere gemeenten rond
Puurs en vervolgens Mechelen en Antwerpen met elk 6 inwoners 10.000 die gevangen
waren in Breendonk.

Brussels gewest

Vanuit het Brussels gewest zijn dus in verhouding tot de bevolking het
meeste weerstanders naar Breendonk gevoerd, driemaal meer dan in het
Vlaams of Waals gewest. Vooral uit Schaarbeek en andere gemeenten van de
‘banaan’ vindt men Breendonkgevangenen terug.

De impact
van gevangenschap in Breendonk is dus regionaal erg verschillend, hetgeen
ook allicht af te lezen is uit de herkomst van de bezoekers. Vooral vanuit
Brussel, het oude Brabant, het huidige Vlaams- en Waals-Brabant en Limburg
is er allicht een sterkere band met Breendonk dan andere provincies.
 
Naar een nationale gegevensverzameling weerstand, gevangenschap,
deportatie

Het niet alleen nuttig zijn voor nabestaanden en onderzoekers maar ook noodzakelijk zijn voor
de
verdere uitbouw van herinnering en herdenking van slachtofferschap onder
het nationaalsocialisme als ook voor de weerstand, gevangenzetting,
gijzelneming en deportatie een centraal documentatiecentrum en
aanspreekpunt zou bestaan dat voor elk slachtoffer de weg van het lijden
reconstrueert. De samenvoeging van deze individuele trajecten zou het met
de moderne informatica mogelijk maken om deze lijdenswegen te
reconstrueren en voor gezamenlijke verwerking en analyse ter
beschikking te tellen. Zoals voor Breendonk op een kleine schaal gebeurde
zou dit al een steentje zijn en de weg wijzen naar een verder wetenschappelijke basis op te bouwen
gedachtenis(erf)goed.
 
In tegenstelling tot de centrale
gegevensverzameling van de joodse slachtoffers van het
nationaalsocialisme, is de gegevensverzameling, centralisering en analyse
van de gevangenen en gedeporteerde verzetstrijders  al of of niet als
NN-gevangene nooit aangevat, heropgenomen of voleindigd. Half 1995 werd
het hoogwaardige wetenschappelijke werk dat toen door Gie van den Berghe
werd verricht bruusk gestopt en van alle middelen ontnomen. Sindsdien werd
elke poging om hier een vervolg aan te breien verhinderd of drooggelegd. Enkel
de dienst oorlogsslachtoffers heeft haar dossier geconserveerd en voor
interne doeleinden gevaloriseerd. De consultatie van individuele dossier
geeft evenwel slechts een beperkte inkijk en laat niet toe, behoudens
onnoemelijk inspanningen van onderzoekers en betrokkenen van de dienst,
enige gegevensverzameling rond een kamp of gevangenis te doen.
 
Wanneer
heeft een politieker de moed om hiervoor, zoals voor de joodse
slachtoffers het geval geweest is, de nodige middelen hiervoor te
reserveren. Of bestaat er een verschil in het soortelijk gewicht van het
lijden? Er zijn in België nochtans evenwel niet-joodse weerstanders die
de dood gevonden hebben in gevangenissen en concentratiekampen. Hun
herinnering en herdenking is evenwel gefragmenteerd en niet (meer)
geïntegreerd in de globale gedachtenis aan het lijden en wedervaren van
alle slachtoffers van het nationaalsocialisme.
 
Wie maakt de middelen vrij om zoals Maxim Steinberg in 1989 al stelde: “Seule
un programme de recherche mobilisant une équipe de chercheurs dotés de
moyens modernes permettra de dresser un tableau correct de la répression:
les sources sont disponibles, non les ressources
“. Steinberg heeft het
dan over de repressie van de Duitse bezetters.
 
Neemt N-VA het voortouw in de herinneringsopbouw?

Misschien dat met Theo Francken als (mogelijk) minister

van migratie, burgemeester van de gemeente met het hoogst aantal
gevangenen per 10.000 inwoners in Breendonk, nl. Lubbeek hier een
doorbraak komt. Als (mogelijk) minister van Migratie zal hij ook gevoelig zijn voor
de grootste emigratiebeweging in de geschiedenis van België, nl tussen
1940 en 1944 zijn maar liefst 535.000 Belgische inwoner al of niet
gedwongen gemigreerd naar Duitsland en andere bezette gebieden waarvan de
meesten evenwel na 1945 teruggekeerd zijn.
 
Niet zo voor de 29.236 in België wonende joden, joodse
weerstanders inbegrepen, die in vernietigings- en concentratiekampen om
het leven gekomen. Ook niet de meer dan 20.000 niet-joodse gijzelaars,
weerstanders en ander burgers die  na executie of verblijf in kampen en
gevangenissen overleden zijn. Ook enkele duizenden dwangarbeiders,
honderden krijgsgevangenen en ook enkele duizenden Oostfrontstrijders
kwamen om, deze laatsten niet na zelf onheil en vernietiging gezaaid te
hebben onder Duits bevel.
 
Getuigenissen van Breendonkgevangen

Van volgende Breendonk-gevangen werd het getuigenis van na de oorlog
opgenomen in de site getuigen.be: linken in het zwart, Nederlands, in het
paars, Frans
en lichtblauw in het Duits. Aanklikken van de link maakt het getuigenis
open in een ander venster. Langs het menu links in elke tekst kan Breendonk aangeklikt
om naar de passage over Breendonk te gaan, of andere
kampen/gevangenissen die elk van deze personen gevolgd heeft. Merk ook de
twee getuigenissen van Sinti, 2 van de 13 op 360 weggevoerde roma en Sinti,
die hun deportatie overleefden, nl. Modis Jeanne en Taicon Koré-Herman, en
ook 2 Breendonkgevangenen die hun getuigenis getekend en geschilderd hebben,
Ochs Jacques en Wilchar. Ook het belangwekkend getuigenis van Halkin
Leon-E en Victor Trido, deze laatste die al eind 1944 verslag deed van het
gruwelkamp Breendonk en z’n getuigenis opdroeg aan Martial Van Schelle, de
Olympische finalist in de bobslee met vier (5de geëindigd) in 1936 in
Garmisch Partenkirchen, en waar niemand bij de recente Olympische
winterspelen aandacht heeft willen besteden. Ook Fernand Desiron, ontsnapt
uit Buchenwald en terug in België aangekomen, of Regine Krochmal en Robert
Maistriau, allebei niet zo lang geleden overleden. Depelsenaire Betty, die
in Breendonk de ergste martelingen heeft ondergaan, en Stippelmans Pierre
die na Breendonk tot en met Gardelegen de weg van de kampen is gegaan. In
Gardelegen ontsnapte hij op de valreep aan de brand die voor meer dan duizend
gedeporteerden de dood betekende, een dag voor hun bevrijding. En Amery
Jean met z’n beschouwingen over foltering als daad van ontmenselijking.
Ook Jean Dubois, een van de velen die in Güsen bij Mauthausen overleefden,
naast velen die er hun leven lieten. Michel Goldman, gewapende joodse
partizaan. En vele anderen.
  


Amery Jean

Bamps Louis


Depelsenaire Betty


De Coster François


Désiron Ferdinand



Dubois Jean
 


Goldman Michel



Halkin Leon-E.


Jaspers René



Krochmal Regine




Lansvreugt Pierre



Maistriau Robert



Marbaix Edgar


Maufort Emile


Modis Jeanne


Ochs Jacques


Peraer Jef


Rosengarten I.J.


Stippelmans Pierre


Taicon Koré-Herman





Trido Victor Fr


Nl 



Van Daele Karel


Vanmolkot Hendrik



Wilchar


Zimetbaum Mala

 
Op basis van ondermeer deze
bronnen heeft Jos Vander Velpen een
kroniek geschreven, “En wat deed m’n eigen volk“? Voor enkele € te
verkrijgen langs www.eurobuch.com.
 
Een overzicht getuigenissen Breendonk tot 1995

Langs de database van Gie van den Berghe zoals toegankelijk langs


Getuigen – databank Gie van den
Berghe

kunnen langs het inbrengen van
Breendonk in de zoekopdracht alle getuigenissen tot 1995 opgelijst worden. Na 1995 is er
spijtig genoeg geen vervolg gemaakt van deze uiterst belangrijke database.
Voor wanneer worden hiertoe gelden vrijgemaakt?
 
Lijst gevangenissen en kampen waar Breendonkgevangenen overleden of
bevrijd werden

Op basis van de van
de lijst van de Breendonkgevangenen kan een overzicht gemaakt van de plaats van het einde gevangenschap. Zo
wordt Sonnenburg opgegeven voor 11 gevangenen die in Breendonk verbleven,
6 overleden in de loop van hun gevangenschap in Sonnenburg, 5 werden
geëxecuteerd samen met 815 andere gevangen, waaronder nog 21 Belgen, een
dag voor het Rode Leger Sonnenburg bevrijdde. In groepen van 10 werden
alle er nog verblijvende gevangen geëxecuteerd door een SS-kommando van 20
man uit Frankfurt ad Oder. Op onze vraag hoeveel van de 3.589 Breendonkgevangenen in Sonnenburg
verbleven hebben konden de onderzoekers in Breendonk vlug een antwoord geven, nl 29, 18 zijn dus vanuit
Sonnenburg naar andere kampen getransporteerd.

Bij deze 819 slachtoffers zijn dus 5 Breendonkgevangenen nl. Barette Jean, Gigot Jules, Jadin André, Delaide
Gustave en Denayerr Alexandre. Maar ook de drie graven De Lichtervelde,
Jean de vader en z’n twee zonen George en Gaston alsmede Gustave Wauters van
Turnhout, papierhandelaar en transportui van de Stem der Belgen, in Brussel opgepakt op 7/02/1944,
werden er geëxecuteerd, deze laatste 8 kinderen tussen 1 en 11 jaar verweesd
achterlatend.

Voor tabellen en grafieken, zie BuG 235 on-line 

Jan Hertogen, socioloog

take down
the paywall
steun ons nu!