In het Duits-russisch museum te Karlshorst gebeurt jaarlijks een
herdenking van de bevrijding met feestelijke allure. Elk jaar wordt een
thema uitgewerkt, dit jaar Amerika, met ondermeer de vertoning van The Longuest
Day.
Op 8 mei werd in het gebouw in Karlshorst de
onvoorwaardelijke overgave van Duitsland ondertekend, een uiterst
belangrijke plek voor de Europese en de wereldbevolking.
De zaal van de betekening van het einde van wereldoorlog
2 in z’n oorspronkelijke staat.
Voor het museum een T30, een tank die mede voor de
beslissende overwinning gezorgd heeft, en waar op deze dag bloemen worden
neergelegd, ook door die Linke van Lichtenberg, waar het museum gelegen
is.
In het museum een foto van het hijsen van de communistische
vlag, enkele dagen na de bevrijding van Berlijn nog eens overgedaan.
Bij het bezoek aan de Reichtag enkele dagen voordien, samen
met een medewerker van een volksvertegenwoordiger, een foto kunnen nemen
van het ornament waarop de sovjetsoldaat met vlag poseerde.
Ook in het museum een foto van de kelderruimten waar de
sovjetsoldaten grafiti en allerlei inscripties aanbrachten. Deze
inscripties werden alle bewaard in de herbouw van de Rijkstag.
Een van de fundamenten, ornamenten van de bevrijding, met
inscripties van de 9de mei 1945, voor wie ze weet te vinden in de
Reichstag.
De afgevaardigde in de Bundestag van Turkse afkomst, Azize
Tank, onafhankelijke kandidate die zetelt voor die Linke en die onze
gastvrouw was poseert hier met Jozef, een Poolse militair die als
jongeling nog gevochten heeft samen met het Rode Leger. Hij was door de
AFF-VVN Berlijn uitgenodigd voor de ceremonie aan het Pools-Duitse
monument in Friedrichshain en op het Duits-Russische overwinningsfeest op 9
mei.
Dozen met de namen van alle afgevaarigden in
de Bundestag door de jaren heen, hier met de doos van Adolf Hitler,
democratisch verkozen.
De doos van Heinrich Himmler, NSDAP, tot 1933,
laatste jaar van de werking van de Duitse parlementaire democratie, gezien
de eerste daad van de NSDAP erin bestond de parlementaire democratie af te
schaffen.
Bundestag: indrukwekkende koepel,
indrukwekkende herinnering aan de brand in de Reichstag, opgezet door de
Nationaalsocialisten?
De speciale verlichtingsinstallatie die het
licht met spiegels versterkt en doorstuurt naar de zittingszaal van de
Bundestag.
Elke partij heeft bovenin de Reichstag haar
partijlokalen. Hier de conferentiezaal van die Linke met jonge
ondernemers, in wacht op de komst van Gregor Gysi.
Gysi komt toe maar heeft geen tijd om met ons op de foto te staan, omdat
hij al te laat is.
Het Pools Duitse monument in het park van Friedrichshain, voor
een jaarlijkse ceremonie waarop alle ambassades worden uitgenodigd. België
is nog nooit aanwezig geweest.
Jozef en een afgevaardigde van
VVN-BdA Berlijn (Berliner
Verein der Verfolgten des Naziregimes – Bund der Antifascisten),
hun beurt afwachtend om bloemen neer te leggen, samen met een official met
strik.
Jozef en de afgevaardigde van de VVN-BdA
Berlijn leggen een krans neer, nu officieel omdat ze zich voor het eerst
gemeld hebben bij de organisatie.
De bloemen van de VVN-BdA tussen deze van 22 andere landen.
De kransen van Rusland en Ukraine, broederlijk
naast elkaar. Ook Oekraïne is door het Rode Leger bevrijdt met de hulp van Polen en andere
landen van de Sowjetunie.
De enige toespraak was door de Poolse
afgevaardigde, Duits dienstdoend personeel zorgde voor de toevoer van
voldoende gas voor de vlam.
Het vlammend monument.
Jozef, poserend voor de eeuwige beeltenissen van z’n
kameraden strijdend tegen de Duitse nationaalsocialisten en hun legers.
De PSG, Partei für Sozial Gleichheit, een van de vele
partijen in de lokale en Europese verkiezingen in Duitsland. Stop de hetze
tegen Rusland, een relevante boodschap.
Ook de propaganda van die Linke is aanwezig in het
straatbeeld, met een sterke slogan.
Op het Feest van de 9de mei van de VNN-BdA in de
Rosengarten in het Treptowpark waren die Linke ook met hun
propagandamateriaal aanwezig, een selfie.
Klassiek recept: toespraken, getuigenissen, muziek, dans en
veel ambiance, vooral met de oude Russische dames. Voor wanneer de
betalingen voor de laatste overlevende Russiche krijgsgevangenen staat op
het spandoek rechts van het podium.
Getuigenis van een overlevende van de bezetting van
Leningrad die 1 miljoen doden eiste. Dank zij m’n ouders heb ik als kind
overleefd. De jongere dames zorgden voor een consquente en nauwkeurige
vertaling van alle gesproken woord. De organisatie, in handen van
oa Kamil, was perfect.
En enkele vlaggen mochten niet ontbreken
Heel wat eetstandjes met bij deze een een opvallende boodschap.
Solidariteit in plaats van Nationalisme. In België is de
teneur solidariteit in plaats van liberalisme. Ten aanzien van het
nationalisme van de
N-VA is dit
‘Duits’ ordewoord puntiger en relevanter: Solidariteit of Nationalisme.
Op weg naar het Russisch Monument staat traditiegetrouw de
DKP, de Duitse Kommunistische Partij, een van de 4 zusterpartijen van de 4
partijencoferentie waartoe naast de PVDA/PTB ook de Luxemburgse en de
Nieuwe Nederlandse KP behoort. Ook al zijn ze waarnemend lid van de
Partij van Europees Links, toch komen ze apart van Die Linke, volwaardig
lid van Europees Links, op. Dat is toch onzinnig zeg ik, in België heeft
de KP van Wallonië-Brussel, die ook volwaarigd lid zijn van Europees
Links, zich zelfs aangesloten bij het kiesplatform van PTB-GO!.
Verder op weg naar het Russsische monument het ene
muziekgroepje na het andere, met Russische bezoekers die zich tot
meezingen laten verleiden.
Aan het indrukwekkende moederbeeld dubbele rijen bloemen.
Op 8 mei om 18h gaat hier altijd de huldiging en herdenking door waarop
verschillende vertegenwoordigingen van ambassades het woord voeren.
Een informatieve en veel bezochte stand over Oekraine met
ondermeer de likwidatie van de joden en de medewerking van Bandera.
Diskussie en duidelijke standpunten: Stoppt die Nazi’s in
der Ukraïne.
Een constante stroom van mensen, heen en terug naar het
Herdenkingsmonument.
Een muziekgroep in traditionele klederdracht en dansende kinderen.
Een van de twee impossante knielende soldaten…
… aan de voet waarvan opeengehoopte bloemen liggen, met
foto’s en kaartjes.
Vooral jonge bezoekers, achterkleinkinderen, als eerbetoon
aan dikwijls vermiste soldaten, die hun leven gaven in de strijd tegen het
Duitse nationaalsocialisme.
27 miljoen Sowjetrussische slachtoffers. Wie
heeft er het besef van? Ze werden met de koude oorlog, onmiddellijk na het
einde van de oorlog voor de 2de maal begraven. Het is daarom een
aangrijpend gegeven zo antwoordde ik een medewerkster van VVN-BdA die me vroeg wat ik voelde bij
deze jaarlijkse toeloop van Russen uit binnen- en buitenland.
Op de terugweg naar het moederbeeld de Russische vlag,
zwaaiend voor enkele mooie beeldjes.
Op terugweg naar de Wannsee met de RE, de regionale trein
in Berlijn, een zich fors uitbouwend netwerk dat verplaatsingen sneller
en comfortabeler maakt. In Berlijn slaagt men er in een aanbod te
realiseren voor alle verplaatsingen, met goede frequentie en comfortabel,
dus zonder wachten en zonder overbezetting maar relatief duur. Hier een
beeld vanuit de RE over de Spree.
Op 8 mei de traditionele viering van het
einde van oorlog in het Huis van de Democratie op Prenzlauer Berg. Het
huis is na de Wende ontstaan voor verenigingen van de DDR, ondermeer de
vredesbeweging die de 8ste mei altijd samenkwam. Deze 8 mei was het zoals
een treffen van oude hippies, politiek gedesinteresseerd, 80% tabakrokend
tegen de sterren op, niet te harden. Hier het optreden van de Singende
Tresen, meestal wel te smaken nu met sigaret in de hand en vodka drinkend
op die Befreiung, zonder enige weerklank te krijgen. Berlijn langs z’n
smalle kant, defaitistisch en betweterig, toch bij deze wat oudere
generatie.
Manja Präkel,
de leading zangeres, met een aansprekelijk lied: Ich bin kein
Teil von Etwas
Ich bin kein Teil von Etwas,
die Bewegung findet ohne mich stat
wie ich schon aussehe, wie ich schön denke,
rede, fühle,
Ich bin kein Teil von etwas
ich bin nur zufällig hier
wie ich schon aussehe, wie ich schon denke,
rede, fühle,
Ich bin kein Teil von Etwas
Met de lijnboot (inbegrepen in het dagticket) van Kladow naar Wannsee
om daar de S-baan te nemen.
Haus der Wannsee-Konferenz, de Villa Marlier, gezien vanuit
de lijnboot op de Wannsee. Op 20 janurai 1941 ging hier de conferentie
door waar hooggeplaatsen in het Duitse Rijk beslisten tot vernietiging van
alle joden in Europa.
Voorbij Potsdam ligt Brandenburg met twee
historische vernietigingsplaatsen. Hierboven de nog altijd in functie
zijnde gevangenis Brandenburg Görden, met een kleine Gedenkstätte.
De guillotine waarmee verzetstrijders en politieke
activitsten uit alle landen van Europa onthoofd werden. Anderen werden opgehangen aan
de haak rechtsboven. In totaal 1.798 slachtoffers.
Onder hen 66 Belgen, waarvan de namen gedocumenteerd
worden in 4 registers. Deze gedenkstätte is enkel op afspraak te bezoeken,
zie Brandenburg a/d Havel.
Gedenkstätte Brandenburg Havel, met eeen recente en goed
uitgewerkte tentoonstelling over de euthanasieprogramma’s van de
nationaalsocialisten.
Prentboek voor het onderwijs waarbij de
vergelijking gemaakt wordt tussen de kosten voor 130 psychiatrische patienten en wat
dus verloren gaat om 17 gezonde arbeidersgezinnen te vestigen. Op deze
manier werden de Duitse geesten rijp gemaakt voor het doden van
psychiatrische patienten, gehandicapten, sociaal onnuttigen,
arbeidsonbekwamen.
Tiergarten 4 in Berlijn, waarnaar het euhanasieprogramma T4
naar vernoemd werd. Honderden artsen, verpleegsters, psychiaters,
bedienden en arbeiders waren betrokken in het programma. Voor elke patiënt
werd een fiche opgemaakt met onderaan een kadertje waarin de arts moest
attesteren of de patient naar de vergassingskamer moest of niet. Na
zogezegde verhuis of door ziekte waren deze patienten overleden, zo werd
aan de familie meegedeeld.
Het betrokken personeel werd beter betaald en kon van de
beste faciliteiten genieten, ondermeer een vakantieverblijf dat enkel voor
hen toegankelijk was, tot groot jolijt.
Tussen januari 1940 en augustus 1941 werden op
6 locaties meer dan 70.000 psychiatrische patienten, te beginnen met
psychisch zieken die misdrijven gepleegd hadden, met koolmonoxide gedood.
Vooral vrouwen met schizofrenie uit instellingen en kinderen zonder
opleidingsmogelijkheden waren de slachtoffers. In Brandenburg Havel werd
de eerste test-vergassing verricht. Enkel de fundamenten van het gebouw
waarin de vergassing gebeurde zijn nog zichtbaar.
In Augustus 1939 werd van
op de kansel het doden van zieken als moord betiteld door bisschop Clemens
von Galen en werd formeel geprotesteerd bij de NSDAP. Hierdoor werd het T4
dodings-programma officieel stilgelegd, maar langs allerhande nieuwe
programma’s voortgezet, met 300.000 slachtoffers in Duitsland en de
bezette gebieden, België inbegrepen, als gevolg.
Na
beëindiging van het T4 programma werd de opgedane ervaring door de T4
medewerkers, artsen en verpleegkundigen, aangewend bij de installatie van
het uitroeingskamp Belzec in maart 1942 en later in Sobibor en Treblinka,
waar op een goed jaar tijd 1,7 miljoen joden werden vergast met de
uitlaatgassen van dieselmotoren, vooral Poolse en Oekraïnse Joden. Hiertoe
was besloten op 20 januari 1942 aan de Wannsee, waarbij het een belangrijk
argument was een einde te stellen aan het psychische lijden van de
Wehrmachtsoldaten bij het tot dan toe met de kogel doden van meer dan 1,6
miljoen joden en communistische functionarissen in Polen en Galicië
(Oekraïne) met medeweten en medewerking van de bevolking.
De buitententoonstelling waar slachtoffers van het
euthanasieprogramma worden gememoreerd.
Herinneringsplaat aan de 8.000 doden door
vergassing in Brandenburg Havel, deel van de 70.000 in het T4 programma
tot eind 1941 en aan de 300.000 met koolmonoxide vergaste en in de kampen
gedode psychiatrische patienten, gehandicapten, arbeids- en sociaal
gehandicapten. In Duitsland is ‘euthanasie’ een onbruikbaar woord gezien
het staat voor een bewuste dodingspolitiek van maatschappelijk kwetsbaren.
Zij spreken van ‘Stervensbegeleiding” of “hulp bij het sterven”. Misschien
ook maar het nationaalsocialistische ‘euthanasie’, ‘zigeuners’ ( ipv Sinti
en Roma), en ‘negers’ (in plaats van zwarten) naar de vuilbak van de
geschiedenis verbannen?
Ingang van het grafmonument in Slonsk, het oude Sonnenburg, als herdenking
aan de duizenden gevangen van het zuchthaus Sonnenburg, aan de honderden
doden wegens ontbering, slechte behandeling en foltering en vooral ook aan
de executie van 819 gevangenen op 30-31 januari 1945, 2 dagen voor de
Russen het kamp bevrijdden.
Minstens 430 Belgen verbleven in Sonnenburg
waarvan er minstens 100 overleden. Bij de 819 geëxecuteerden zijn minstens
19 Belgen. Tot op vandaag is er nog geen enkele diplomatieke aanwezigheid
geweest op de jaarlijkse herdenking eind januari. Evenmin is er ergens een
herinneringsmoment of monument in België dat deze slachtoffers herdenkt.
Enkel voor Paul Hoornaert van het Nationaal Legioen is er een gedenkplaat
aan z’n woning in Luik aangebracht. Voor de graven de Lichtervelde Jean en
z’n twee zonen Gaston en George, alle drie geexecuteerd in Sonnenburg op
30-31/01/1945, Henri de Beco en Pierre d’Alcantara, getrouwd met een nicht van Sissi, die er gevangen zat, de 5
leden van de Zwarte Hand die er zijn overleden en de meer dan honderd
andere Belgen is er nergens een herinnering of herdenkingsplaat te vinden.
evenmin is er, op de joodse weggevoerden na, een centrale database waar
alle gegevens van gedeporteerde en eeventueel overleden belgen worden
verzameld. Wie heeft de politieke wil en moed om hiervoor de nodige
budgetten samen te brengen?
De ingangsdeur van de reeds gedeeltelijk
vernieuwde ruwbouw van het museum in Slonsk, met Europese financiering.
Het laat zich aanzien dat de vernieuwing nog niet gereed zal zijn in
januari 2015, 70 jaar na de bevrijding.
De werf in Slonsk. Hopelijk zal in 2016 ook
een diplomatieke afvaardiging vanuit België aanwezig zijn.
Jan Hertogen
