Strafrechtexpert Sofie Royer (KU Leuven) verklaarde in een interview met de De Morgen dat ze nooit zal meesurfen op maatschappelijke woede en zich enkel baseert op juridische feiten.[1] Het gevaar hierin bestaat dat de verontwaardiging rond Acid’s rechtszaak wordt weggezet als iets dat louter bijdraagt aan een polariserend discours. Daar moeten we mee oppassen. Zij die makkelijker oproepen tot rust en kalmte, zijn zelden slachtoffer geweest van onrechtvaardigheid in deze samenleving.

Oplopende emoties

De zaak Acid brengt heel wat emoties naar boven. Dat is niet vreemd aangezien deze juridische zaak volgt uit een andere juridische zaak die heel België beroerd heeft. Het is dan ook belangrijk om de link tussen beide te blijven leggen en deze zaken niet los van elkaar te analyseren. Wat Acid heeft gedaan is een direct gevolg van de uitspraak in het Reuzegom-dossier en die voelde voor heel wat mensen onrechtvaardig. Het is zijn recht geweest om dat uit te spreken.

De discussie draait natuurlijk rond de manier waarop hij dat gedaan heeft. Volgens strafrechtexpert Sofie Royer is het viseren van een concrete commerciële zaak en haar uitbaters erger dan haatspraak. Dat is een sterk discussiepunt. Zou je immers niet kunnen redeneren dat er in de loop van geschiedenis al meer leed veroorzaakt werd door een vijandig discours te hanteren tegenover volledige bevolkingsgroepen, dan door het cancelen van enkele individuen? Beide gegevens zijn destructief, maar de verschillen in schaalgrootte zijn minstens opmerkelijk.

De invloed van haatspraak in onze samenleving vandaag de dag is dan ook enorm. Kijk maar naar de manier waarop Theo Francken facebook volschrijft met berichten die oproepen om de leeflonen van erkende vluchtelingen te beperken omdat ‘we veel te gul zijn’. Hij normaliseert met een paar zinnen een extreemrechts gedachtengoed, waarin de rechten van burgers verworpen worden, en laat deze vrij circuleren op het internet.

Het is niet omdat deze haatdragende opmerkingen indirect geformuleerd worden, dat ze geen grootschalige kracht bezitten. Het is ook eerder een ideologische keuze of je Acid’s actie al dan niet erger vindt dan dergelijke vormen van haatspraak. En die ideologie wordt gevormd door je eigen afkomst en referentiepunten. De typische witte (hoge) middenklassers zijn zelden slachtoffer van haatspraak en de structurele effecten – zoals discriminatie – die daaraan verbonden zijn. Ze maken zich wel zorgen over hun economische positie, aangezien die bepalend is voor de plek die ze bekleden op de sociale ladder. Misschien voelen ze zich daarom meer verbonden met de onschuldige Reuzegom-familie?

Wat zit er achter deze emoties?

Bovendien is het van belang om te analyseren wat er achter de woede in deze Acid vs. Reuzegom-zaken schuil gaat. Volgens Sofie Royer is er geen enkele aanwijzing voor klassenjustitie in deze rechtszaak. Ze zegt wel dat er andere problemen zijn zoals “ de minnelijke schikking in fiscale dossiers, bijvoorbeeld, waarbij sommige partijen hun straf kunnen afkopen”. Wat veel experten niet blijken in te zien, is dat de verontwaardiging rond de uitspraak van Acid een grote achterliggende onrechtvaardigheid schetst, die eveneens betrekking heeft op de afkoping in fiscale dossiers. Het draait namelijk om het simpele principe dat geld en middelen wel degelijk een rol spelen in onze maatschappij.

We kunnen absoluut niet redeneren dat het hele justitiesysteem in België corrupt is. Maar heel wat burgers zijn al lang gefrustreerd over hoe de grote portefeuilles in België, en in de wereld, met meer weg komen dan de gewone hardwerkende mens. Die frustraties over sociaaleconomische ongelijkheid worden geprojecteerd op deze rechtszaak. We moeten net naar deze frustraties luisteren, omdat ze de kiem vormen voor het wantrouwen in onze politieke instellingen.

Woede is niet hetzelfde als nodeloos spektakel

Tenslotte is het problematisch om deze maatschappelijke woede simpelweg te framen als een onderdeel van de spektakeldemocratie waarbij het hoofddoel polarisering is. In een spektakeldemocratie legt de politiek van bovenaf de zogenaamde ‘échte problemen’ op via affecten waarmee ze het publiek tracht te verleiden. Haar boodschap ‘moet verontwaardigen, woede creëren, angst aanwakkeren, verbazing opwekken of een lach uitlokken. Welke affecten er bespeeld worden maakt niet uit, als ze maar bespeeld worden.’

Wat volgens Thomas Decreus nodig is, is een breuk bij het volk: ‘een weigering om nog langer publiek te zijn, wat enkel kan door een non-relatie aan te gaan met het spektakel’. Daarom dat ook veel mensen ervoor kiezen nu om niets meer te maken te hebben met Acid’s zaak. Ze zijn bang om mee te gaan in de ophemeling van zijn persona en bij te dragen aan een populistische tendens. Dat is op een manier jammer, want het sluit de ogen voor reële problemen die los staan van wie hij is.

We moeten onszelf blijven afvragen: vonden we buiten het mediaspektakel al andere beelden en zaten die beelden al niet in onszelf? Niet elke frustratie wordt aangestuurd, soms vormen de media ook een uitlaatklep voor wat al leefde tussen mensen. Bovendien wordt niemand er beter van om de boze onlineburger af te schilderen als een ongeleid projectiel die surft op golven van maatschappelijke woede. De geuite verontwaardiging kan net de start zijn voor een echt debat over de ongelijke verdeling van geld en middelen in onze samenleving, alsook de impact daarvan op het justitiesysteem.

[1] ‘Men tilt zwaar aan haatspraak, maar dit vind ik erger’: strafrechtexpert Sofie Royer (KU Leuven) over het Acid-vonnis (demorgen.be)