Eén van die machtige lobby’s is de nucleaire lobby, waar economische, financiële, politieke en militaire belangen samenkomen. Achter klimaatretoriek en zogenaamde bevoorradingszekerheid in energie schuilt een erg dure en erg gevaarlijke terugval naar civiele en militaire atoomtechnologie.
Nucleaire voorstanders beweren vaak dat kernenergie geproduceerd wordt aan ‘concurrentiële prijzen’. De realiteit toont echter aan dat deze bewering hoogst controversieel is. Zowel bij grote als kleine nieuwe kerncentrales stijgen de kosten ver uit boven de kosten van hernieuwbare energie.
De Hinckley Point C kerncentrale in aanbouw in Somerset, Engeland. Foto: Hydrock/CC BT-SA 4:0
Dat zal steeds hogere elektriciteitsprijzen veroorzaken, of andere manieren verergeren waarbij de burgers opdraaien voor de kosten.
Kernenergie is niet verenigbaar met sociale rechtvaardigheid. Ze bedreigt de betaalbaarheid van energie voor de gewone mensen. Het verhoogt voor iedereen zowel directe als indirecte energie-uitgaven. Daarnaast zijn er nog zoveel meer redenen waardoor gewone mensen en werknemers benadeeld zullen worden: het is ongezond, onveilig, onverzekerbaar, werkonzeker, houdt arbeidsrisico’s in en last but not least: het is extreem oorlogsgevaarlijk.
Nieuwe kernenergie doet energie-uitgaven stijgen
Terwijl de meeste hernieuwbare energie steeds goedkoper wordt, zien we het omgekeerde bij kernenergie. Het verschil in kosten tussen beide stijgt nog steeds. Recent kondigde de Franse kernenergie-uitbater EDF aan dat de kosten nog drastisch zullen stijgen bij de bouw van twee nieuwe grote kernreactoren in Hinkley Point in Groot-Brittannië.
De kosten kunnen stijgen tot 46 miljard £ (54 miljard €). In hedendaagse prijzen is dit bijna dubbel zoveel als het origineel voorspelde budget van 2015 (18 miljard £). Tegelijk werd de start van de nieuwe reactoren opnieuw met meerdere jaren uitgesteld.
Dat is geen goed nieuws voor de Britse en Franse consumenten en belastingbetalers. Zij zullen last krijgen van deze stijgende kosten en volledig afhangen van hoe en door welk land deze stijgende kosten betaald zullen worden.
Maar het zullen in ieder geval de consumenten of belastingbetalers zijn die de rekening gepresenteerd zullen krijgen. Dat kan op twee manieren gebeuren: door gegarandeerde hogere prijzensystemen, of door staatssteun, die door dezelfde consumenten als belastingbetalers gefinancierd zal worden.
Foto: friendsoftheearth.eu
De Britse consumenten worden reeds geconfronteerd met een prijsgarantie door de Britse overheid ten voordele van EDF. Deze bedraagt 92,5 £ (108 €) per 1000 KWh. De inflatie vanaf 2012 is daarin zelfs nog niet meegerekend, hoewel dit onderdeel was van de deal. De minimumprijs zal dus nog veel hoger liggen.
Met een gecumuleerde inflatie van 48 % tussen 2012 en 2024 moeten we bijna de helft toevoegen aan de hierboven vernoemde cijfers. 92,5 £ wordt op deze manier dus 136,9 £ (160 €). De Britse consumenten zullen volgens sommige schattingen hiervoor 35 jaar lang 30 miljard £ extra moeten ophoesten.
Dat steekt schril af met de prijsevolutie van hernieuwbare energie. Een voorbeeld is het Belgische Ecopower. Gedurende de energiecrisis 2022-2023 bood dit bedrijf veel lagere prijzen dan andere leveranciers, zelfs toen ook bij hen de prijzen omhoog moesten – maar merkelijk minder dan bij de andere leveranciers.
SMRs verergeren de elektriciteitsrekening
Sommige nucleaire geloofsbelijders beweren dat SMRs (Small Modular Reactor) de toekomst zijn, ook wat prijsvorming betreft, maar de uit het leven gegrepen voorbeelden bewijzen iets heel anders.
De enige Westerse SMR die dicht bij realisatie staat is de iPWR van NuScale (NuScale Power Corporation).
Werkt totaal niet, maar toch zwaar gepromoot: Small Modular Reactors. Hier de SMR Kraftwerk Westfalen. Foto: Tim Reckman/CC BY-SA 3:0
Dat bedrijf heeft haar gemeenschappelijk project geschrapt met UAMPS (Utah Associated Municpal Power Systems) in de centraal-westelijke staat Utah in de VS, omwille van grote kostenoverschrijdingen. Mocht het toch voortgezet geworden zijn, dan zouden energieconsumenten meer dan het dubbele moeten betalen vergeleken met hernieuwbare energie.
Er zijn wel enkele werkende SMR’s in staatsgeleide maatschappijen, zoals Rusland en China. De Russische drijvende kerncentrale Akademik Lomonosov produceert elektriciteit aan een kostprijs van ongeveer 200 $ per KWh, vele malen meer dan de prijs van hernieuwbare energie.
China schrapt een grote investering in de ontwikkeling van hun SMR-centrales, omdat ze duurder blijken te zijn dan hun gewone atoomreactoren.
Naast alle andere risico’s en nadelen van SMRs, zouden consumenten ook geconfronteerd worden met hogere directe of indirecte prijzen en uitgaven, als SMRs werkelijk een onderdeel zouden vormen van het energiesysteem.
Verouderende reactoren meer kans op niet-verzekerde schade en kosten
Ook de bestaande en verouderende reactoren bedreigen de elektriciteitsconsumenten. Daar zijn voorbeelden genoeg van in eigen land. In 2015 lagen de scheurtjesreactoren Doel 3 en Tihange 2 lange tijd stil.
In 2018 was er zelfs een dreiging van een black-out, toen zes van de zeven Belgische kernreactoren een periode gelijktijdig stillagen. Gedurende de laatste jaren zijn er ook in Frankrijk ernstige problemen met scheurtjes in het primaire circuit van hun kerncentrales (het onderdeel waar de meest warmte wordt veroorzaakt door de splijting van uranium- of plutoniumatomen).
De elektriciteitsprijzen verhoogden sterk ten gevolge van deze falende reactoren in België en Frankrijk. In Frankrijk worden de enorme kosten voor de herstelling van deze falende reactoren deels direct betaald door de consumenten. Een ander deel wordt door de Franse staat gedekt via subsidies en ondersteuning, maar deze compensaties worden eveneens betaald door de gewone belastingbetalers.
Hoe verouderende reactoren enorme kosten kunnen veroorzaken, was één van de aspecten van de ramp in Fukushima. Heel de wereld kon zien hoe tijdens de ramp drie explosies gebeurden in deze Japanse kerncentrale. Deze drie ontplofte reactoren behoorden tot de vier oudste reactoren op een totaal van zes reactoren op de site.
De kans op een ongeval en de ernst van een ongeval met kerncentrales neemt met de jaren toe. De eerste slachtoffers waren altijd de werknemers arbeiders in de centrale zelf, daarna gevolgd door slachtoffers in de nabije tot verdere omgeving van de verongelukte kerncentrale. En de kosten werden altijd grotendeels door de staat gedragen – lees, door de Japanse belastingbetalers.
Steeds weer uitgestelde, afgewentelde en overgedragen kosten: een giftige en dure erfenis
Verschillende staten nemen een volledige of gedeeltelijke financieel nucleair risico op zich. Dat komt neer op geplafonneerde financiële verplichtingen voor de privé-uitbater (zoals voor het afval in België); of een volledig staatseigenaarschap van het eeuwige afvalprobleem; of ontmanteling van gesloten kernreactoren. Al die kosten zullen elk familiebudget op de een of andere manier met ongekende en onzekere kosten en bijdragen aantasten.
Deze extra kosten kunnen opgenomen worden in (toekomstige) elektriciteitsprijzen of betaald worden via nieuwe heffingen. Het is ook mogelijk dat ter financiering van deze extra kosten bestaande publieke fondsen zullen overgedragen worden. Dat riskeert op zijn beurt de sociale en publieke dienstverlening en uitgaven te ondergraven.
Een andere manier om kosten en risico’s over te dragen gebeurt via de extreem lage verzekeringspremies, zeker bij zware ongevallen. Naast gevaren voor gezondheid en het leven zelf, is er ook het risico om de eigen woning en andere bezittingen te verliezen, want geen enkele verzekering moet de gevolgen van een kernramp dekken.
VC Summer Plant. Foto: DJSlawSlaw/CC BY-SA 3:0
Deze minimale afgesproken verzekeringsbijdragen kunnen onmogelijk alle schade en menselijk lijden dekken bij een zwaar kernongeval. Net wanneer de menselijke noden het hoogst zijn, worden grote nucleaire ondernemingen meestal niet gedwongen om slachtoffers te betalen en te compenseren. Met andere woorden, de winsten zijn privé, de verliezen voor de slachtoffers.
Het is in feite bewonderenswaardig om vast te stellen welke creativiteit nucleaire staten en ondernemingen aan de dag weten te leggen om mensen zelfs reeds op voorhand te doen betalen voor nucleaire investeringen.
De Virgil C Summer Nuclear Generating Station Summer (VC Summer) in de zuidoostelijke staat South Carolina in de VS is een goed voorbeeld van weggeschoven betalingen door klanten, gekoppeld aan fraude door het management.
Klanten moesten miljarden nog voor de centrale stroom begon te leveren op voorhand betalen voor de investeringen in twee nieuwe reactoren. Geen van beide werd ooit afgewerkt, want het project werd stilgelegd. Toch doet de eigenaar van VC Summer er alles aan om de klanten te latenopdraaien voor zijn faliekant mislukte project.
Erger nog, deze gelegaliseerde diefstal in de vorm van bijdragen van klanten voor de gefaalde centrale VC Summer gingen gedurende een hele tijd hand in hand met onwettige daden van sommige van haar managers. Zo werd de CEO van het bedrijf zelfs berecht voor fraude.
Versoepelde regels verhogen risico’s en kosten voor volksgezondheid en ongevallen
Verschillende landen overwegen zelfs om versoepelingen door te voeren in belangrijke reguleringen voor bouw- en uitbatingsvergunningen, veiligheidsregels, verzekeringsverplichtingen, kortere vergunningsperioden,…
Deze elementen geven de schijn dat de nucleaire kosten ogenschijnlijk minder hoog uitvallen. Maar de risico’s en gevolgen ten gevolge van deze dereguleringen zullen cash en non-cash betaald worden, zowel door de werknemers van de betrokken sites als door de omwonenden in een ruime kring rondom de betrokken nucleaire installaties.
Wanneer iets fout loopt, zullen financiële, gezondheids- en andere gevolgen nogmaals afgewenteld worden op nucleaire arbeiders en omwonenden.
Werkzekerheid en volksgezondheid staat op het spel
De realiteit van zware kernongevallen heeft volop bewezen hoe wettelijke laksheid, versoepelde regels en praktijken nucleaire werknemers en omwonenden van een nucleaire site kunnen benadelen en schaden.
De eerste slachtoffers van de kernramp in Tsjernobyl (26 april 1986) waren de operatoren van de site. Zij waren samen met de opgeroepen brandweerlui de eersten die stralingsziekten en -dood ondervonden. Sommige operatoren stierven onmiddellijk.
Het lichaam van één van hen, Valéry Khodemchouk, werd zelfs nooit teruggevonden. Tientallen operatoren en brandweerlieden stierven later in de daaropvolgende weken en maanden, na een pijnlijke lijdensweg. Dat was ook het geval met vele anderen, waarvan sommigen snel stierven, anderen jaren tot decennia later…
De kernramp van Fukushima zaaide dood en bestralingsgevolgen bij vele omwoners, maar ook daar waren het operatoren die eerst stierven. Twee van hen waren na de aardbeving actief in de kelders van het bedrijf. Daar waren de nooddieselgeneratoren geïnstalleerd, die op dat moment noodstroom moesten leveren, omdat na de aardbeving de stroomvoorziening onderbroken was.
Die stroom was van vitaal belang nadat de reactoren in noodstop waren gegaan. Die moest een kernsmelt voorkomen, met behulp van koelpompen die ononderbroken koeling dienden te garanderen om de restwarmte van de reactorkernen af te voeren.
De enorme tsunami overspoelde echter zowel de noodgeneratoren als de twee operatoren in de kelder van de noodgeneratoren. Beide operatoren, Kazuhiko Kokubo, 24 jaar oud, en Yoshiki Terashima, 21 jaar oud, waren de eerste dodelijke slachtoffers van de Fukushima ramp.
Windmolenwieken worden geen massavernietigingswapens, kernafval wel
Oorlog is als een nachtmerrie bij klaarlichte dag, waar gewone mensen als kanonnenvoer de gevechtslinies ingestuurd worden. Het ergste wat er kan gebeuren met nucleaire technologie, is dat een oorlog kan leiden tot extreem ernstige kernrampen.
Atoombommen zijn voor kerncentrales de ergste nachtmerrie, maar zelfs met moderne conventionele wapens is geen enkele kerncentrale veilig. Een doelgerichte conventionele militaire of terreuraanval kan meer radioactief materiaal laten vrijkomen dan in eender welk kernongeval tot nu, Tsjernobyl of Fukushima inbegrepen.
Zie op 07’40’’ (two operatores killed in basements) and 31’00″ (emergency diesel generators drowned in the tsunami):
Telkens met als eerste slachtoffers de werknemers van de getroffen kerncentrale. Maar ook omgekeerd: kernenergie levert op zijn beurt het materiaal om kernbommen te maken. Hoe meer nucleaire installaties er zijn, hoe meer kernmateriaal voor atoombommen geproduceerd kan worden. En die centrales zijn dan bovendien ook zoveel meer nucleaire doelwitten in oorlogstijd…
Kernenergie remt het klimaatbeleid af
Bovendien helpt kernenergie het klimaatbeleid niet, maar remt het die af. Omdat kernenergie duurder is dan wind en zon, vermindert elke investering in kernenergie een veel efficiëntere investering in wind, zon en andere hernieuwbare energievoorzieningen.
Bovendien kan kernenergie tijdens zijn productie geen broeikasgassen helpen vastleggen, iets wat sommige hernieuwbare energiebronnen wél kunnen. Dit betekent dat de kosten van de veel te dure nucleaire energie met slechtere klimaatresultaten afgewenteld zal worden op de gewone mensen, via directe energieprijzen of via indirecte belastingen en heffingen om allerhande subsidies en steun te kunnen financieren.
Sociaal rechtvaardige en duurzame nucleaire transitie
Kerncentrales zijn met andere woorden enorme risico’s voor de duurzame gezondheid en het leven van haar werknemers en omwonenden in een ruime cirkel rond het bedrijf, zeker bij incidenten, (grote) ongevallen, en nog meer oorlog.
Dit alles terwijl er goede alternatieven voorhanden zijn. Daarom is het belangrijk om omschakelingsplannen uit te werken naar een veiliger en duurzamer industrie, in samenwerking met werknemers en vakbonden, milieu- en antinucleaire organisaties, plaatselijke en andere overheden, en wetenschapsinstellingen.
Diabolo Power Plant. Foto: Tracey Adams/CC BY-SA 2:0
Eén voorbeeld hiervan is wat gebeurde in de Diabolo Canyon Power Plant in de federale staat California. Na een periode van ogenschijnlijk tegengestelde belangen, besloten alle betrokken partijen deel te nemen aan een gemeenschappelijk transitieproject.
Het resultaat was dat alle partijen instemden met een geschreven akkoord. De bepalingen van deze overeenkomst voorzien een ordelijke sluiting van de twee kernreactoren in 2025, een portefeuille van nieuwe investeringen in hernieuwbare energiebronnen en energie-efficiëntie diensten, met hulp aan lokale gemeenschappen.
Hoeksteen van het akkoord is de opleiding van het personeel voor zowel bewakings- als ontmantelingstaken, en voor nieuwe jobs verbonden aan dit investeringsprogramma. Zo wordt duurzame economische activiteit verbonden aan intern jobbehoud en heroriëntatie voor de werknemers.
Het is onze taak om dergelijke programma’s en akkoorden te bevorderen en te helpen, eerder dan toe te laten dat lobbyisten van afgedane energievormen deze ontwikkelingen saboteren, zoals ze dat zelfs nu nog proberen voor het akkoord over de ontmanteling van de Diabolo Canyon kerncentrale.
Bronnen:
https://www.officialdata.org/uk/inflation/2012?amount=100
https://www.ft.com/content/1157591c-d514-4520-aa17-158349203abd
https://www.chooseenergy.com/news/article/failed-v-c-summer-nuclear-project-timeline/
https://en.wikipedia.org/wiki/Deaths_due_to_the_Chernobyl_disaster
https://nl.wikipedia.org/wiki/Kernramp_van_Fukushima
https://www.nrc.gov/docs/ML1134/ML11347A454.pdf, p. 17 internet document page numbers (13 of document pages starting at page 5 of internet document)
https://www.nrc.gov/docs/ML1221/ML12219A131.pdf, p. 7 internet document page numbers (1 of document starting at page 7 of internet document)
https://www.bbc.com/news/world-asia-pacific-12949783
https://foe.org/wp-content/uploads/2023/04/JointProposal.pdf
