De twee 40 jaar-oude kernreactoren Doel 4 en Tihange 3 worden met 10 jaar verlengd. Engie krijgt een dubbele beloning. Er wordt een gegarandeerde elektriciteitsprijs voorzien.

Bovendien wordt de verantwoordelijkheid voor het kernafval aan de staat overgedragen voor een éénmalig bedrag. Tweemaal kassa voor Engie. Tweemaal betalen voor de gewone mensen. Geen wonder dat het aandeel van Engie na deze aankondiging de hoogte inschoot.

Een deal in het voordeel van Engie

Welke regelingen zijn opgenomen in de deal tussen Engie en de regering? Vooreerst gaat het om de verlenging van de twee minst oude reactoren Doel 4 en Tihange 3. Samen hebben ze een vermogen van 2 GigaWatt.

Minder dus dan de bijkomende capaciteit van offshore windmolens in de Westelijke Elisabethzone van het Belgisch deel van de Noordzee. Daartoe wordt een gemeenschappelijke structuur, een joint venture, opgezet tussen Engie en de Belgische staat. Daarmee wordt het risico van de uitbating van de twee oude reactoren al gehalveerd voor Engie.

Maar daar houdt het niet mee op. Naast de halvering van de uitbatingsrisico’s, krijgt Engie nog twee reuzecadeaus. Ten eerste wordt een prijsniveau gewaarborgd dat alle kosten dekt, plus “een redelijk rendement”, zoals dat in het kapitalistisch jargon mooi omfloerst wordt. Als de marktprijs zakt onder dit gewaarborgd niveau, krijgt Engie bijbetaald.

Protestactie 1 juli plaats in Borssele (NL) tegen de bouw van twee nieuwe grote kernreactoren. De 11 maart beweging was er bij. Foto: 11 maart beweging, Diana Redig

Omgekeerd zal ze een saldo boven dat niveau moeten afstaan. Mooie deal, voor ieder wat zou men zeggen. Maar het punt is dat de consument nooit van lage prijzen zal kunnen genieten, omdat Engie in dat geval bijgepast krijgt. De consument of belastingbetaler draait dus op voor de prijsgarantie ten voordele van Engie.

Erger nog, men verwacht juist dat naarmate stroomproductie uit wind en zon toeneemt, de marktprijzen ook steeds meer zeer laag zullen zijn. Tot ze zelfs negatief worden op de groothandelsmarkt, zoals dit vorig weekend ook gebeurde.

De vervuiler betaalt niet (alles)

Als klap op de vuurpijl mag Engie zich voor een éénmalig bedrag van 15 miljard € ontdoen van alle onzekerheden die gepaard gaan met het radioactief afval. En al lijkt 15 miljard een hoog bedrag, niemand weet wat de uiteindelijke kost zal zijn.

Het risico van kostenoverschrijding wordt volledig bij de staat gelegd – lees: de belastingbetaler en de elektriciteitsconsument. Dan mag Engie in de pers nog beweren dat de staat er misschien geld zal aan overhouden… Als dat zo is, waarom behoudt Engie dat “aantrekkelijk perspectief” dan niet bij zichzelf?

Daar is wel een antwoord op: de schattingen van de Commissie voor Nucleaire Voorzieningen (CNV) cijferen keer op keer de benodigde bedragen voor afval en ontmanteling hoger in. En Engie heeft de laatste verhoging zelfs aangevochten.

Neen, Engie wil van die onzekerheid en de dreiging van uit de pan swingende kosten af. Dat de koers van het Engie-aandeel gestegen is vlak na de bekendmaking van de deal is ook geen toeval.

We hebben die twee kernreactoren niet nodig, integendeel

Sommige politici, en dan nog het meest degenen zij die het verleden willen bestendigen (vooral nationalisten, maar ook liberalen) beweren dat die twee reactoren nodig zouden zijn voor de bevoorradingszekerheid.

De twee betrokken kernreactoren zouden betrouwbare elektriciteit leveren en we zouden zo “onze eigen” energie produceren. Men verwijst daarbij zonder schaamte naar de zorgwekkende toestand van kernenergie in Frankrijk en naar de oorlog in Oekraïne.

Kerncentrales zijn onbetrouwbaar

Als er echter één zaak duidelijk is, kernenergie is zorgelijk. Dat zeggen de voorstanders trouwens zelf. Ze halen de zorgelijke toestand van de oude kernreactoren in Frankrijk aan als reden… om bestaande oude kernreactoren hier te verlengen. Of hoe men het argument tegen een verlenging, omdraait in een argument ervoor!

De Franse kerncentrales brengen in grote delen van het land de waterbevoorrading in gevaar . Map: sortirdunucleaire.org

Als de problemen met de Franse kernreactoren iets aantonen, dan is het dat kernenergie allesbehalve betrouwbaar is. De oude kernreactoren in Frankrijk liggen om de haverklap onverwachts stil, door ernstige veiligheidsbedreigingen.

Zo moesten zelfs de minst oude reactoren van 1500 MW van Civaux en Chooz onverwachts stilgelegd worden wegens problemen in het primaire circuit (dat ook doorheen de kernreactor zelf loopt).

In België hebben we de sterk op en afgaande productie tussen 2012 en 2021 ervaren, door vele onverwachtse stilstanden. De jaren 2015 en 2018 waren absolute dieptepunten, toen kernenergie ervoor verantwoordelijk was dat we het dichtst ooit bij black-outs stonden.

Ook toen werd door de kernfanatici gepropageerd dat de oplossing ligt bij… het langer openhouden van bestaande, oude kerncentrales.

Bovendien, kernreactoren hebben massa’s koelwater nodig. In Frankrijk moesten soms tientallen kernreactoren stil gelegd of verminderd worden, gewoon omdat de rivieren waar ze naast gebouwd werden onvoldoende water aanvoerden.

Dit blijft een enorm probleem bij elke hittegolf en elke droogteperiode, waarvan er in de nabije toekomst nog veel meer verwacht worden.

Kerncentrales zijn een weerloos oorlogsdoel

Men haalt tevens de oorlog in Oekraïne aan als bijkomend argument om de twee oude kernreactoren te verlengen. Als de oorlog in Oekraïne echter één zaak leert, is dat kerncentrales een levensgroot gevaar zijn in oorlogstijd. Geen enkele kerncentrale kan de meest moderne beton doorborende raketten weerstaan.

Maar ook vernietigingen aan de hoogspanningslijnen of de koel- en noodkoelsystemen kunnen een nucleaire ramp veroorzaken. Deze hogere oorlogsdreiging dient ons er met andere woorden toe te brengen ons er zo snel mogelijk van te ontdoen, in plaats van de oude reactoren te verlengen, of zelfs nieuwe te bouwen.

Overigens, veel ‘eigen’ energie is er aan kernenergie niet. België is 100 % afhankelijk van buitenlands uranium en brandstofstaven. België is bovendien nog meer afhankelijk van Russisch uranium dan van Russisch gas.

Dit land heeft niet veel eigen energiebronnen. Alleen zon, wind en in mindere water en aardwarmte zijn werkelijk ‘eigen’ energiebronnen. Alle andere energievormen worden ingevoerd uit het buitenland.

Kernenergie verhindert klimaatbeleid

Maar er is meer. Kerncentrales verhinderen dat landen die er gebruik van maken doorstoten naar een systeem dat werkt volgens de analyses en aanbevelingen van het VN-Klimaatpanel IPCC. Vooreerst past kernenergie als een tang op een varken wanneer het erom gaat hernieuwbare energie aan te vullen.

De kernenergiefanaten stellen zich graag voor als de natuurlijke bondgenoot van hernieuwbare energie. Maar nog voor hernieuwbare energie ergens echt voet aan de grond kan krijgen, wordt zijn ontwikkeling door hen juist afgeremd.

Zo beklaagt het energiebedrijf EPZ, uitbater van de kerncentrale van Borssele (NL), dat de offshore windparken die in Borssele aan land komen, de werking van de kerncentrales bemoeilijken. In feite geeft het bedrijf hiermee toe dat kernenergie en hernieuwbare energie elkaar tegenwerken.

Kernenergie werkt hernieuwbare energie inderdaad tegen. Kernenergie-uitbaters willen hun installaties maximaal en permanent doen draaien. Daarvoor moeten bij relatief lagere vraag windmolens en zonnepanelen afgezet worden, zelfs al schijnt de zon of waait de wind. Dit maakt deze energievormen dan weer kunstmatig duurder.

Hernieuwbare energie heeft nood aan een flexibele partner, niet aan basislast, zoals de totaal niet flexibele kernenergie. Wind en zon zijn op- en neergaande energiebronnen.

Om evenwicht tussen vraag en aanbod te hebben, is er dus nood aan allerlei flexibele mechanismen, zoals internationale verbindingen van hoogspanningslijnen (interconnectie), het flexibel maken van de vraag naar elektriciteit (vraagsturing), het opslaan van een teveel aan elektriciteit voor later gebruik, en zeer flexibele andere productie-installaties.

Klimaatneutraal is onvoldoende, klimaatpositief is de boodschap

Het IPCC beveelt al 10 jaar aan om broeikasgassen netto op te nemen (= klimaatpositief) in plaats van ze uit te stoten. Bij elk nieuw rapport kunnen we in de rapporten van het IPCC, het klimaatorgaan van de VN, lezen dat we grote hoeveelheden broeikasgassen netto moeten afvangen, ook in de energiesector.

Hoe recenter de IPCC-rapporten, hoe meer en hoe sneller zelfs mondiaal elk jaar miljarden ton CO2 netto moeten worden afgevangen (en liefst hergebruikt). Alleen bepaalde vormen van hernieuwbare energie kunnen dat, kernenergie kan dat helemaal niet.

Klimaatpositieve hernieuwbare energie

Volgens de 11 maart beweging is er nood aan een beperkt aantal flexibele gascentrales op biomethaan en circulair gas, met afvang en hergebruik van CO2. Zo kan de uitstoot van CO2 zelfs omkeren: in plaats van uitstoot van CO2, kan men CO2 netto afvangen.

Mits een juiste verbrandingstechniek met zuivere zuurstof, kan daardoor zowel de uitstoot van broeikasgassen als van het schadelijke NOx vermeden worden. Zuivere zuurstof ontstaat als tweede product wanneer men groene waterstof produceert door elektrolyse van water. Dit kan met het teveel aan hernieuwbare energie op piekmomenten. Tegelijk is dit een vorm van opslag van hernieuwbare energie.

Daartoe hebben we tevens een ander landbouwsysteem nodig, dat veel “armer” is aan dierlijke eiwitten, en veel meer mikt op grondbesparende plantaardige eiwitten. Zo kan er grond vrijkomen voor zowel herbebossing en uitbreiding van natuurgebieden, als alternatieve teelten voor de productie van materialen (textiel, bouw,…) en energie (biomethaan).

Bij de productie van biomethaan kan het bezinksel van het productieproces circulair terugkeren als meststof naar het land. Het gaat hier trouwens om een combinatie van technologieën die reeds bestaan, en die bij juiste prioriteit snel opgeschaald kunnen worden.

Krachtlijnen voor een toekomstig energiebeleid

De 11 maart-beweging is daarom voorstander van volgende maatregelen:

1. Energietoegankelijkheid als fundamenteel recht voor iedereen
2. Energiebesparingen en energie-efficiëntie
3. Versnelde uitbouw van hernieuwbare energie op land en zee
4. Investering in en omschakeling naar klimaatpositieve groengascentrales (biomethaan, circulair gas,…)
5. Uitbouw van een totaal energiesysteem om dit te omkaderen: interconnectie, vraagsturing, energieopslag,…
6. Sociaal rechtvaardige en participatieve omschakeling van de kernsites naar een combinatie van bovengenoemde inrichtingen
7. Volledige doorvoering van de kernuitstap voor alle reactoren, ten laatste tegen 2025

Bronnen:

IPCC Climate Change 2014 Synthesis Report

IPCC Report Summary for Policy Makers

UN Framework Convention on Climate Change, Paris Agreement article 16§8, IAEA

Kerncentrale Borssele probeert meer windcapaciteit tegen te houden Laka Documentatie- en Onderzoekscentrum Kernenergie, 9 december 2022

Sécheresse et canicule : le nucléaire fait souffrir les cours d’eau Réseau Sortir du Nucléaire

Le nucléaire est un danger pour l’eau Réseau Sortir du Nucléaire

Le nucléaire met notre eau en danger Réseau Sortir du Nucléaire

Analyse nucleair akkoord: Engie en Belgische regering sluiten redelijk faire deal Trends, 29 juni 2023