Tijdens een event op 27 maart in Leuven waarop de film werd gelanceerd werd onder de aanwezigen een open brief uitgedeeld afkomstig van een 40-tal groeperingen, vooral uit Spanje en Portugal, waarin de nieuwe mijnbouwprojecten in Europa die Jones in de documentaire bepleit werd afgedaan als ‘destructief en hypocriete greenwashing’. Als sabotage-actie hadden deze groepen in de zaal vooraf een 200-tal plaatsen gereserveerd voor plaatsen die leeg zouden blijven. “Deze lege stoelen zijn ingenomen door degenen die rechtstreeks worden getroffen door mijnbouwprojecten in Europa en over de hele wereld”, aldus de open brief.

Om fossiele energie door hernieuwbare te vervangen en de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graad zijn volgens Peter Tom Jones de komende decennia ontzettend veel bijkomende grondstoffen nodig zoals nikkel, kobalt, koper, lithium, mangaan: tegen 2040 42 keer meer lithium, 21 keer meer kobalt,19 keer meer nikkel…. Momenteel is Europa hiervoor afhankelijk van China, wat haar economisch bijzonder kwetsbaar maakt.

Jones wil dat Europa daarom de volledige productieketen in handen neemt van de mijn tot de elektrische auto of windturbine en onder meer werk maakt van nieuwe mijnbouwprojecten. Lithium bijvoorbeeld is breed verspreid in Europa. Zowel in Scandinavische landen als in Portugal, Spanje, Tsjechië, Frankrijk en Duitsland zijn grote voorraden aanwezig. Projecten in Finland en Zweden bewijzen volgens Jones bovendien dat verantwoorde mijnbouw voor cleantechmetalen mogelijk is zonder het uitbuitend en milieuverwoestend karakter van mijninitiatieven elders in de wereld. Voor de winning van nikkel bijvoorbeeld worden in Indonesië momenteel grote stukken regenwoud vernietigd.

De documentaire ligt in de lijn van de Critical Raw Materials Act waartoe de EU zopas besliste. De EU maakte een lijst op van 34 kritieke materialen waarvan tegen 2030 telkens 10 procent in de EU moet worden ontgonnen, 40 procent geraffineerd en 25 procent gerecycleerd.

De ondertekenende groepen en inheemse gemeenschappen uiten in de open brief hun diepe bezorgdheid over de promotie van dit concept van verantwoorde mijnbouw dat ze bestempelen als ‘een agressieve en respectloze greenwashing vanuit de industrie’.

“Het is niets anders dan een cosmetische oplossing om het ware en destructieve gezicht van mijnbouw te verhullen”, aldus de ondertekenaars. “Zo verzwijgt de documentaire dat in Lapland inwoners van Kiruna ’s nachts wakker worden door de explosies van de LKAB en het ijzeren- en zeldzame aardmetalenmijnbouwproject er de eeuwenoude Gabna Sami-rendiergemeenschap bedreigt. Men verzwijgt de cyanidevervuiling van Baia Mare in 2000 in Roemenië en de giftige lekken van de nikkelmijn van Talvivaara in Finland in 2021”.

Het Zweedse bedrijf Boliden dat door Jones wordt aangeprezen dumpte giftig afval in Chili en is verantwoordelijk voor de Donana-ramp in 1998 in Spanje. “Ook geen woord over de corruptieonderzoeken over lithiummijnbouw in Portugal die eind vorig jaar leidde tot de val van de regering”, aldus de open brief waarin gepleit wordt voor een studie over de werkelijke ecologische en andere maatschappelijk kosten van de mijnbouw. Ook elders stuiten dergelijke mijnprojecten op hevig protest. Dat was onder meer het geval in Servië waar de lokale regering begin 2022 om die reden een groot lithiumproject van mijngroep Rio Tinto schrapte.

Ook milieuactivist Nick Meynen, momenteel werkzaam bij Leuven2030, wees tijdens het panelgesprek bij de vertoning van de film in Leuven op zaken waar de documentaire geen aandacht voor heeft. “Wat kijkers moeten weten is dat de regering van Portugal viel vanwege corruptie in een poging om de bevolking een mega waterverbruikende lithiummijn op te dringen, in een gebied met weinig water dat elke zomer door bosbranden worden geteisterd. Wat kijkers ook niet gezien hebben is dat er vandaag de dag al lokale waterconflicten zijn in Frankrijk, waar duizenden mensen met duizenden politieagenten vechten over een zeer oneerlijke verdeling van het resterende water in het gebied. Dit is voor mij een no-brainer. Als je nieuwe lithiummijnen oplegt aan de Franse bevolking die steeds meer te lijden hebben van bosbranden en droogtes, zodat mensen uit Parijs met een Tesla kunnen rijden, verwacht je dan dat ze stil blijven zitten?”, aldus Meynen die ook de link legde tussen mijnbouwprojecten en het westerse consumptiemodel. Hij verwees hiermee naar de zin ‘Europeanen willen Tesla’s’ waarmee de documentaire begint.

Klimaatgoeroe Peter Tom Jones wordt door zijn tegenstanders om die reden momenteel verweten een ‘ecomodernist’ geworden te zijn. In een recent interview in De Standaard liet Jones optekenen dat hij ideologisch nog steeds gewonnen is voor degrowth, “maar helaas beseft dat de gemiddelde Vlaming niet zit te wachten op dit beleid”. “Zelfs als we in het westen minder zouden consumeren dan nog hebben we volgens alle projecties waanzinnig veel nieuwe grondstoffen nodig om onze fossiele energie door hernieuwbare te vervangen”, aldus Jones.

Het Instituut aan de KU Leuven dat Jones leidt doet onderzoek naar manieren om mijnbouw en raffinage efficiënter, duurzamer en circulairder te maken. “Een van de belangrijkste onderzoeksvragen is hoe we in de mijnbouw een circulair watersysteem kunnen bouwen. In het Franse Beauvoir is de bevolking niet tegen de aangekondigde nieuwe lithiummijn op voorwaarde dat men de waterhuishouding op orde krijgt”.

Steun voor een nieuwe website

We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.

Steun hier