Het gemor van de bevolking in heel de EU weerspiegelt de diepe crisis van de kapitalistische maatschappij, ook electoraal. Europees links, nog steeds gedomineerd door de sociaaldemocratie, is eveneens in crisis.

De groeiende ontevredenheid van de bevolking uit zich immers  niet in een overwegend linkse stem, maar in een rechtse, zelfs extreemrechtse keuze. Dat blijkt ook uit de resultaten van de parlementsverkiezingen in Portugal. Toch stemden nog altijd zeshonderdduizend kiezers voor een links beleid.

Deze parlementsverkiezingen waren vervroegd afgekondigd door premier António Costa van de Partido Socialista (PS). Hij zag zich verplicht op 7 november 2023 zijn ontslag in te dienen omdat hij berokken was bij een politieonderzoek naar mogelijke corruptie bij het verlenen van exploitatierechten en contracten voor lithiummijnen en projecten met betrekking tot groene waterstof.

Dit corruptieschandaal doet denken aan het immense corruptieschandaal in het Europees Parlement na Qatargate, waar gesleurd werd met aktetassen vol cash smeergeld. Daarvoor werden sociaaldemocratische Europarlementsleden in voorhechtenis opgesloten.

De sociaaldemocratie is al vier decennia nauw verweven met de implementatie van een neoliberaal economisch beleid. Dit is het perfecte platform voor de doorbraak van een extreemrechtse ideologie, zoals die zich vandaag voordoet in Portugal.

De partij van Costa verloor niet minder dan 40 zetels in het parlement. Daar waar de PS in 2022 nog 117 zetels had veroverd met 41,7 procent van de stemmen, houdt ze er nu nog 77 over met 28,7 procent van de stemmen.

André Ventura, leider van Chega. Foto: Winterfell/GFDL

De centrumrechtse Alianza Democrática (AD) werd de grootste partij met 79 zetels, twee meer dan de PS. De extreemrechtse partij Chega[1] boekte echter het grootste succes. Deze partij sprong van 7,2 procent naar 18,1  procent van de stemmen en behaalde 48 zetels. Chega voerde campagne tegen ‘pedofielen, verkrachters en migratie’.

De AD zegt geen coalitie te willen vormen met de extreemrechtse Chega. Er zijn echter geen andere meerderheden mogelijk op rechts-liberale zijde. Verwacht wordt daarom dat de AD onder druk zal komen te staan om toch met Chega in zee te gaan.

600.000 Portugezen kiezen links

De linkse progressieve krachten in Portugal behaalden onvoldoende stemmen en konden vooralsnog de massale ontevredenheid niet opvangen. Ze namen daarenboven verdeeld over drie partijen en coalitielijsten deel aan deze verkiezingen.

De kartellijst Coligação Democrática Unitária (CDU) verenigde de Partido Comunista Português (PCP) rond lijsttrekker Paulo Raimundo (PCP) met de Partido Ecologista “Os Verdes”. Het Bloque de Esquerda (Links Blok, BE) had Mariana Montágua als lijsttrekker en de ‘basisdemocratische’ Partido Livre (Vrije Partij, LIVRE) schaarde zich achter Rui Tavares.

Kaart: Guibc2005/CC BY-SA 4:0

Deze drie lijsten staan allen officieel voor ecosocialisme, rechten van arbeiders, landarbeiders, bedienden en minderheden, antiracisme, democratie en een socialistisch geïnspireerd sociaaleconomisch beleid.

Samen behaalden ze 11,1 procent van de stemmen, goed voor 13 zetels. De CDU behaalde 4 zetels met 3,3 procent, een verlies van 2 zetels. Het Links Blok bleef met 4,5 procent en 5 zetels status quo en LIVRE behaalde 4 zetels met 3,3 procent, een winst van 3 zetels.

Het totaal aantal stemmen van deze linkse lijsten bedraagt 676.224. In vergelijking met 2022 behaalden deze drie partijen 1 zetel meer dan in 2022. Alhoewel ze met dat cijfer een kleine minderheid zijn, geven deze  676.224 kiezers een duidelijk teken van een keuze voor een totaal ander beleid dan wat de centrumrechtse en centrumlinkse partijen de jongste decennia in Portugal doorduwden.

Het resultaat van de PS, met aanzienlijk verlies van stemmen en mandaten, is volgens de PCP onlosmakelijk verbonden met hun beleidskeuzen van de voorbije jaren. De parlementaire meerderheid en de regering onder leiding van premier António Coasta heeft de voorbije acht jaar onrechtvaardigheid en ontevredenheid veroorzaakt en zo de bevolking gevoelig gemaakt voor de demagogische taal van extreemrechts. Dat is nu gebleken met de spectaculaire vooruitgang van het extreemrechtse Chega.

Over dit succes van extreemrechts zegt de PCP dat het resultaat van Chega gebaseerd is op leugens en op de meest verachtelijke demagogie, die het rechtse beleid van de voorbije regeringen aanvult met reactionaire en haatzaaiende propaganda. Vele kiezers werden zo verleid door Chega met een misleidend discours tegen corruptie en onrecht.

Voor vrede, tegen militarisme, tegen oorlog

In het palet van links is de communistische partij (PCP) traditioneel altijd de best georganiseerde organisatie geweest en gebleven, met duizenden leden en actieve militanten.

Onder het bloedige, corporatistisch fascistische regime van Portugal (1933-1974) stond de partij als clandestiene organisatie voorop in de strijd tegen de dictatuur, in de bevrijdingsoorlog van de Portugese kolonies en tegen de apartheid in Zuid-Afrika.

Tot vandaag lijdt de PCP onder een anticommunistische hetze die haar standpunten vervalst en marginaliseert. Reken daarbij de rol van de massamedia die de reactionaire krachten ruimte geven om alternatieve linkse oplossingen voor het huidig beleid en de rol van het dwingend neoliberaal beleid van de Europese Unie buiten het debat te houden.

Het Centraal Comité van de PCP maakte een uitgebreide evaluatie van deze verkiezingsuitslag, die voor de Portugese linkse en progressieve krachten ondermaats was. Toch stemden nog altijd 200.000 Portugese kiezers voor het UDC-kartel met de PCP.

Volgens de PCP wordt de “nationale situatie van Portugal nog steeds gekenmerkt door grote sociale ongelijkheid, onrechtvaardigheid en onvoldoende economische groei. Lage lonen, pensioenhervormingen en de daaruit voortvloeiende problemen staan in schril contrast met de schandalige accumulatie van winsten door de belangrijkste economische groepen in de industrie en in de financiële sector.”

Tegelijk lopen ongeveer 2 miljoen Portugezen het risico op armoede en sociale uitsluiting. De openbare diensten en de sociale rol van de staat gaan achteruit, zoals de Nationale Gezondheidsdienst. Openbare scholen worden gesloten, de situatie van de veiligheidstroepen en justitie verslechtert, net als bij het centrale en lokale bestuur in zijn geheel.

De PCP pleit voor een beleid dat lonen en pensioenen laat stijgen, dat de openbare diensten verdedigt, het recht op gezondheidszorg en huisvesting waarborgt, de kleine en middelgrote bedrijven, landbouw- en micro bedrijven steunt en het leefmilieu beschermt.

De kwesties van Oorlog en Vrede zijn meer dan ooit brandend actueel. De PCP bevestigt in haar evaluatie in verband hiermee dat “de VS, de NAVO en de EU moeten stoppen met het aanzetten tot en aanwakkeren van de oorlog in Oekraïne en op zoek moeten gaan naar mogelijkheden voor onderhandeling met andere actoren, met name de Russische Federatie. En dit met het oog op het bereiken van een politieke oplossing, door een antwoord te bieden op de problemen van collectieve veiligheid en ontwapening in Europa.

De steun van de EU voor militarisme en oorlog is bijzonder ernstig, vooral de ambitie om een nieuw oorlogszuchtig politiek-militair blok te worden complementair aan de NAVO. Deze ambitie gaat gepaard met een propagandacampagne die tot doel heeft één enkele gedachte op te leggen aan de samenleving, door al degenen te marginaliseren die vrede en dialoog verdedigen en het militarisme en de oorlog afwijzen”.

Noot:

[1] Chega betekent ‘hij komt’. Het is een slogan die staat voor ‘het is genoeg geweest, de verandering komt eraan’.