De wereld zal er totaal anders uitzien.

Als Donald Trump wordt verkozen, worden de internationale relaties van de Verenigde Staten nog louter geregeld op basis van de Amerikaanse economische belangen en de hoogstpersoonlijke ideeën van een grootsprakerige en eigengereide president.

De Verenigde Staten zullen internationaal worden beschouwd als een onberekenbare en onbetrouwbare partner. Wie in de wereld kijkt nog op naar een land waar de president het zo bont maakt? De ambitie van de Verenigde Staten om een baken te zijn van democratische waarden, verliest daarmee iedere geloofwaardigheid.

Een drastische vermindering van de bijdragen van de Verenigde Staten voor de financiering van de UNO-organisaties staat in de sterren geschreven. Meer onzekerheid en onveiligheid in de wereld is het resultaat.

Internationale akkoorden inzake klimaat gaan wat de Verenigde Staten betreft, de vuilbak in.

Twee zeer directe gevolgen voor Europa

De herverkiezing van Donald Trump in 2024 zal, naast het verlies van de geopolitieke rol van het Westen, voor Europa twee zeer directe gevolgen hebben: Europa moet zelf instaan voor zijn defensie, en de economische verhoudingen tussen Europa en de Verenigde Staten komen in een totaal andere situatie.

Het wordt het einde van de lange periode van relatieve vrede die we in Europa kennen als de ‘Pax Americana’ met de Atlantische Alliantie als een van de bouwstenen voor onze welvaart en defensie.

De jongste verklaringen van Donald Trump zijn uiteraard desastreus voor de geloofwaardigheid van de NAVO. Uiteraard wil Donald Trump Europese landen onder druk zetten om meer militair materiaal te kopen bij de Verenigde Staten. Toch is er meer aan de hand. Er zijn voldoende signalen dat Donald Trump effectief van plan is om de Verenigde Staten uit de NAVO terug te trekken.

Defensie-uitgaven kunnen dan wel van belang zijn voor de externe veiligheid, het zijn geen productieve bestedingen. Ze vergroten de welvaart van de bevolking niet. Naarmate defensie-uitgaven toenemen, vermindert dit de beleidsmarge van overheden op andere vlakken. Er rest dus minder marge om onze welvaart en welzijn te financieren.

Verhoging defensie-uitgaven tot 2 procent bbp leidt in Europa tot gemiddeld 0,5 procent bbp welvaartsverlies

Sommigen voeren aan dat een verhoging van de defensiebudgetten tot 2 procent van het bbp niet nodig is. Dat meer moet worden ingezet op diplomatie. Dit is ongetwijfeld zeer terecht. Maar politiek gezien is de evolutie van de defensie-uitgaven tot 2 procent bbp een afspraak. Er zal niet worden aan getornd, zeker niet als de Verenigde Staten de geloofwaardigheid van de NAVO ondergraven.

Zelfs mochten alle Europese partners voldoen aan de 2 procent bbp norm, dan staat Europa voortaan volledig bloot aan permanente politiek-economische chantage. Want vandaag houden we rekening met die 2 procent norm. Maar volgend jaar orakelt Donald Trump misschien dat alle bondgenoten 2,5 procent, 3 procent of 3,5 procent bbp defensie-uitgaven moeten doen.

‘Moet niet iedereen in het bondgenootschap dezelfde financiële inspanning doen als de Verenigde Staten zich getroosten?’, zo zal hij ongetwijfeld opperen. Waarom zou hij zelfs niet aanvoeren dat de Europese landen net meer moeten doen, vermits zij in het verleden te weinig deden? Volgens Donald Trump zijn de Europese landen de Verenigde Staten zelfs geld schuldig!

Het is zonneklaar: Europa moet zich op vlak van defensie volledig anders organiseren dan vandaag het geval is.

De verhoging van de defensiebudgetten in alle EU-landen van de NAVO tot 2 procent van het bbp kwam in 2023 neer op een nog te realiseren financiële inspanning van gemiddeld ongeveer 0,5 procent van het bbp van de EU.

Voor een aantal landen, zoals België, is de verhoging stevig hoger dan dit gemiddelde. België moet rekening houden 0,87 procent bbp of ongeveer 5 miljard € minder beleidsruimte voor andere domeinen. In Nederland stijgt de begroting voor Defensie in 2024 naar € 21,4 miljard € of 1,95 procent van het bbp. Duitsland heeft aangekondigd dat het in 2024 de 2 procent bbp norm zal halen.

Handelsoorlog VS-EU in het verschiet?

De Europese Unie exporteert duidelijk meer goederen naar de Verenigde Staten dan ze invoert. Donald Trump beschouwt dit als een groot probleem. We voeren weliswaar meer diensten in uit de Verenigde Staten, maar voor de nieuwe president volstaat dit niet. Hij wil dat Europa veel meer producten afneemt van de Verenigde Staten en zo de Amerikaanse economie ondersteunt.

Donald Trump heeft er een heuse handelsoorlog met de Europeanen voor over. Hij zal dit doen door handelsbelemmeringen op te werpen voor Europese goederen en diensten, door Amerikaanse ondernemingen te ondersteunen en door bedrijven ertoe aan te zetten hun investeringen in de Verenigde Staten te doen i.p.v. in Europa (of elders in de wereld).

Als de export-import verhouding tussen de EU en de VS hierdoor met bijvoorbeeld 200 miljard $ zou verschuiven in het nadeel van de EU, dan komt dit neer op een welvaartsverlies voor de EU met ongeveer 1,5 procent bbp.

Hoe aanpakken?

De geopolitieke wereld zal er door de verkiezing van Donald Trump totaal anders uitzien.

Het zal allemaal wel zo een vaart niet lopen, lijkt men in Europa te denken. Tot het hard ontwaken is. Want door de verkiezing van Donald Trump moet Europa rekening houden met een verlies in welvaart van vlot 2 procent bbp (0,5 procent voor nog te realiseren defensie-uitgaven om de 2 procent bbp norm te halen en 1,5 procent door handelsconflicten).

Voor de afzonderlijke landen zal de impact variëren naargelang de omvang van de te realiseren inspanning voor defensie en de afhankelijkheid van de handel met de Verenigde Staten. Voor België zal de impact dus groter zijn dan dit Europees gemiddelde. Sommige landen, zoals België, staan er daarenboven slecht voor omwille van het hoog overheidsdeficit (tekort ongeveer 5 procent bbp, tegenover het in 2031 te halen doel van maximum 1,5 procent bbp).

Die harde realiteit komt in sneltreinvaart op ons af. We zijn hier helemaal niet op voorbereid. Maar kan dat wel?

Hoe zal het in die omstandigheden met Europa vergaan?

In ‘Het einde van de Pax Americana’, schetst Luc Hamelinck drie mogelijke scenario’s voor Europa. Het essay nodigt uit om na te denken over de evolutie die we moeten inslaan. Leiderschap wordt daarbij cruciaal.