Op 10 januari 2024 werd zittend president Felix Tshisekedi door het Congolese Hooggerechtshof uitgeroepen als winnaar van de presidentsverkiezingen van 20 december met maar liefst 74% van de stemmen. Daarmee haalde de zittende president een ruime voorsprong op zijn belangrijkste uitdager, Moïse Katumbi die 18% scoorde. Op 20 januari legde Tshisekedi de eed af. Tshisekedis overwinning wordt echter deels overschaduwd door het chaotische electorale proces met grootschalige onregelmatigheden en oppositieleden die zijn winst juridisch betwisten. ​

Nieuwe cijfers van 11.11.11 en Congolese middenveldorganisaties schetsen een chaotisch beeld van de verkiezingsperiode. Hun 450 observatoren verspreid over 6 provincies stelden vast dat slechts 64% van de stembureaus binnen de voorziene tijd open waren. Gebrekkig stemmateriaal en problemen met de identificatie van kiezers zorgden voor aanzienlijke vertragingen. Dit had vervolgens impact op de opkomst van kiezers, met minder dan de helft van de geregistreerde kiezers die hun stem uitbrachten. De stembusgang verliep zo chaotisch dat de verkiezingsperiode moest worden uitgebreid met één, twee en op sommige plaatsen zelfs vijf dagen. ​

Foto: MONUSCO/Alain Wandimoyi, CC BY-SA 2.0 DEED

Vrouwen mikpunt van spot en geweld

Vooral Congolese vrouwen dolven het onderspit tijdens het chaotische verloop van de verkiezingen, zowel kiezers, politica’s als observatoren. In zorgwekkende cijfers noteerden 11.11.11-observatoren dat maar liefst 24% van de vrouwelijke kiezers werd geconfronteerd met een slechte behandeling in de stembureaus. Drie op de tien vrouwelijke kiezers in kwetsbare situatie, waaronder zwangere vrouwen, ouderen of vrouwen met een handicap, kreeg niet de nodige begeleiding tijdens de stemming.

“Er ging een video viraal waarbij een vrouw door een menigte brutaal werd aangevallen en uitgekleed”

“Na uren wachten ging het stembureau waar ik was eindelijk open”, schetst observatrice Tracy Bibo Tansia. ”Politiemensen gaven vervolgens voorrang aan mensen die hen betaalden om naar binnen te mogen. In de chaos duwden en verwondden de agenten een jonge vrouw, die naar het ziekenhuis moest gebracht worden. Er ontstond ook een discussie tussen de politie en de moeder van het slachtoffer.”

Op sommige plaatsen werden vrouwen zelfs het doelwit van geweld. Zo blijkt uit beelden uit Mbuji-Mayi in de provincie Kasai Oriental. Daar ging een video viraal waarbij een vrouw door een menigte brutaal werd aangevallen en uitgekleed. Volgens getuigen omdat zij niet voor de ‘juiste kandidaat’ had gestemd. In dezelfde provincie werd een vrouwelijke technicus door kiezers geslagen omdat zij beschuldigd werd van sabotage toen ze een defecte machine kwam herstellen.

“Congolese vrouwen die aan politiek willen doen zijn vaak het mikpunt van spot of intimidatie”

“Dit geweld tegen vrouwen is zorgwekkend en past binnen een breder probleem van schendingen van rechten van vrouwen in Congo”, schetst 11.11.11-expert Eva Demaré. “Congolese vrouwen die aan politiek willen doen zijn vaak het mikpunt van spot of intimidatie. Soms worden ze omschreven als prostituees, omdat ze zich in een mannenwereld durven te begeven. Hun rol en politieke bestaansrecht wordt niet ernstig genomen.”

Foto: MONUSCO/Alain Wandimoy, CC BY-SA 2.0 DEED

Amper vrouwen verkozen ondanks recorddeelname

Ondanks die tegenstand waren er ook hoopgevende signalen, zoals het hoge aantal vrouwen dat deelnam aan het electorale proces, zowel op politieke lijsten als in het stemhokje. Maar liefst 3.955 vrouwen stelden zich kandidaat op nationaal niveau, oftewel 17% van de verkiesbare plekken, een toename van ruim 50% ten opzichte van de vorige verkiezingen in 2018 (toen was het 11%). ​

“Ik ben blij dat ik veel vrouwen zie in de rijen voor het stembureau. Voor mij voelt dit als een belangrijke stap richting meer gelijkheid.”

Ook vrouwelijke kiezers waren goed vertegenwoordigd volgens waarnemers. “Ik ben blij dat ik vandaag veel vrouwen zie in de rijen voor het stembureau die hun stem willen laten horen en hun burgerlijke plicht uitoefenen”, zegt observatrice Elemimeka Jemima. “Voor mij als vrouw voelt dit aan als een belangrijke stap richting meer gelijkheid.”

De eerste voorlopige resultaten voor het nationale parlement tonen echter aan dat de weg naar gelijke vertegenwoordiging nog ver weg is. Amper 14% van de verkozen die zullen zetelen zijn vrouwen. Een lichte vooruitgang wel met de 10% vrouwelijke parlementairen verkozen tijdens de vorige verkiezingen.

Toch is het belangrijk om de beperkte vooruitgang en zeker de recorddeelname van vrouwen te koesteren volgens 11.11.11-expert Eva Demaré. “We moeten vooral vermijden dat vrouwen ontmoedigd geraken om deel te nemen aan het electorale proces. Zij ondervinden vaak de eerste impact van de langdurige crises en hun politiek engagement is dan ook cruciaal voor het komen tot duurzame oplossingen. Investeringen in betere bescherming en begeleiding is cruciaal, maar ook de invoer van quota zoals verschillende Congolese middenveldorganisaties bepleiten kan een belangrijke hefboom richting meer gelijkheid zijn.”

Steun voor een nieuwe website

We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.

Steun hier