“Als je je ‘neutraal’ opstelt tegenover situaties van onderdrukking kies je de kant van de onderdrukker”, aldus Zuid-Afrikaans bisschop Desmond Tutu die in 1984 de Nobelprijs voor de Vrede kreeg.

DeWereldMorgen veroordeelt de recente aanvallen van Hamas tegen Israëlische burgers, maar ziet die niet los van 75 jaar staatsterreur van Israël tegen het Palestijnse volk. Het internationaal erkende recht op gewapend verzet tegen een kolonisator is geen vrijbrief voor aanslagen op burgers. Een onderhandelde vrede kan alleen bereikt worden wanneer 75 jaar verdrijving, 56 jaar bezetting, kolonisatie en apartheid en 16 jaar blokkade van Gaza worden erkend als de oorzaken van dit geweld. DeWereldMorgen onderzoekt deze oorzaken die door de politiek en door mainstreammedia worden verzwegen, onderbelicht of ontkend, om zo een debat te stimuleren dat kan leiden tot onderhandelingen en vrede. (nvdr)

*  *  *

Nederland kent al sinds 2006 een zogenoemd ‘ontmoedigingsbeleid’. Dat heeft tot doel om Neder­landse handel met de illegale Israëlische nederzettingen in bezet Palestina te ‘ontmoedigen’.

Het werd ingevoerd om een algeheel verbod op die handel te voorkomen en moest de indruk wekken dat de Nederlandse overheid er desondanks alles aan doet om het recht na te leven.

Falend beleid

De Israëlische nederzettingen zijn ook volgens de Nederlandse regering illegaal en gelden als voornaamste obstakel voor vrede tussen Israël en Palestina. Wie ermee handelt gedoogt hun illegale bestaan en draagt bij aan hun groei. Daarmee wordt inbreuk gemaakt op het zelfbeschikkingsrecht van de Palestijnen op wier land ze zijn gebouwd.

Al in 2013 bleek uit publicaties van NRC dat het beleid schromelijk faalde. “In de praktijk stimuleert de overheid die samenwerking [tussen Nederlandse bedrijven en Israëlische bedrijven die actief zijn in de nederzettingen] zelfs” schreef NRC destijds.

Het bleef niet bij die ene misstap. In 2017, 2020, 2021 en 2022 gebeurde het opnieuw, steeds met politieke en maatschappelijke ophef tot gevolg. Intussen groeien de Israëlische nederzettingen als kool en worden de Palestijnen in hoog tempo van hun land gedreven.

Disproportionele geheimhouding

Om deze redenen besloten The Rights Forum en de Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) in januari 2023 een verzoek onder de Wet Open Overheid (WOO) in te dienen bij het verantwoordelijke ministerie van Buitenlandse Zaken.

Daarin vroegen wij ambtelijke communicatie, memo’s, factsheets en andere documenten op die inzicht bieden in de uitvoering van het falende beleid.

Slechts negen van de 394 gevraagde documenten werden volledig openbaar gemaakt

Ons WOO-verzoek stuitte op tegenwerking. Pas na procedurele stappen en met grote vertraging ontvingen wij in twee etappes 394 documenten. Daarvan werden er slechts negen volledig openbaar gemaakt, 228 zijn deels onleesbaar gemaakt, 155 zijn volledig onleesbaar gemaakt, twee waren al openbaar. Tegen die disproportionele geheimhouding is door ons bezwaar aangetekend.

Ernstige bevindingen

De vrijgegeven documenten geven een schokkend beeld. Om het falende beleid uit te voeren is een kostenverslindende machinerie opgetuigd rond een cultuur van permanent overleg waarbij talloze ambtenaren, afdelingen, maar ook andere ministeries, diplomaten in Tel Aviv en Ramallah, en de minister zelf zijn betrokken. Onder ambtenaren heersen chaos, misverstanden en onbegrip.

Een ernstige bevinding is dat de regering juridische adviezen blijkt te hebben genegeerd. Daarin wordt gewaarschuwd dat handelsrelaties tussen de Israëlische nederzettingen en Nederlandse bedrijven en instellingen verboden dienen te worden “omdat Nederland anders in strijd handelt met het internationale recht en aansprakelijk is niet alleen ten opzichte van het [Palestijnse] volk in kwestie, maar tevens ten opzichte van de gehele internationale gemeenschap”.

Een ernstige bevinding is dat de regering juridische adviezen blijkt te hebben genegeerd.

Ernstig is ook de bevinding dat het de overheid zelf is die het regeringsbeleid met voeten treedt – beter gezegd: tot een farce maakt. Relaties tussen Nederlandse bedrijven en de nederzettingen blijken meermaals actief tot stand gebracht, waarbij het ontmoedigingsbeleid zelfs willens en wetens werd verzwegen.

Keizer zonder kleren

Uit de documenten blijkt daarnaast dat het beleid door de overheid stapsgewijs is uitgekleed. Zo het in 2006 al iets voorstelde resteert 17 jaar later een keizer zonder kleren. Ambtenaren zijn zich daarvan bewust.

Dat kreeg zelfs staatsrechtelijke consequenties nadat een Tweede Kamer-motie¹ hen met de onuitvoerbaarheid confronteerde. Eén van hen verzuchtte daarop: “Hmmm. En als daarin door een wat slimmere journalist gegraven gaat worden blijkt dan dat wij ervan wisten […].”

De onvermijdelijke conclusie is dat het ontmoedigingsbeleid feitelijk neerkomt op een gedoogbeleid of zelfs een aanmoedigingsbeleid. Het maximaliseren van de handel en relatie met Israël staan in het Nederlandse beleid voorop.

De prijs die ons land daarvoor betaalt – in termen van betrokkenheid bij schendingen van het internationaal recht, imagoschade en belastinggeld – is enorm. Komende dagen zullen we onze bevindingen in een serie artikelen publiceren.

Dit artikel werd overgenomen van The Rights Forum.

The Rights Forum is sinds 2009 een kenniscentrum over de kwestie Palestina-Israël, opgericht op initiatief van voormalig minister-president Dries van Agt (1977-1982) en zet zich in voor een rechtvaardig en duurzaam Nederlands en Europees beleid ten aanzien van de kwestie-Palestina/Israël. De internationale gemeenschap heeft tot dusver nagelaten de noodzakelijke voorwaarden te scheppen voor een rechtvaardige vrede. The Rights Forum stelt zich ten doel daar verandering in te brengen.

De Nederlandse Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) onderzoekt multinationals. Onafhankelijk, feitelijk en kritisch, met een helder doel – een eerlijke en duurzame wereld, waarin publieke belangen zwaarder wegen dan bedrijfsbelangen. Sinds 1973 werkt SOMO aan het hervormen van het economische systeem door de macht van bedrijven in te perken en sociale rechtvaardigheid op te bouwen.

Note: