“Geselecteerde bedrijven hebben toegezegd de komende drie jaar een ongekende investering te doen in aardgasexploratie, wat naar verwachting zal resulteren in de ontdekking van nieuwe aardgasvelden.”
De Israëlische minister van Energie, Israel Katz, kende zondag 29 oktober 2023 12 vergunningen toe voor de exploratie naar aardgas voor de kust in de Middellandse Zee.
Midden in een militair offensief tegen de Gazastrook ontplooien ondernemingen als het Italiaanse Eni, het Britse BP en het Azerbeidzjaanse Socar hun activiteiten op zoek naar gas.
Enkele maanden eerder had de Israëlische premier Benjamin Netanyahu verzekerd dat de uitvoer naar Europa zou worden versneld, zodat er een eind kwam aan de energieafhankelijkheid van Rusland. Uitbreidingsplannen van Israël op het grondgebied van Gaza hebben eveneens te maken met de energiereserves in de Palestijnse zee.
Het gasveld Marine (gele strook onderaan de kaart) is geen ‘disputed area’ zoals Israël beweert maar Palestijns gebied. Map: thecradle.co
“Humanitaire hulp aan Gaza? Geen lichtschakelaar zal eraan gaan, geen kraanwater geven en geen vrachtwagen met brandstof Gaza binnenrijden zolang de ontvoerde Israëliërs niet zijn teruggebracht.”
Deze verklaring van minister Katz bevestigt de Israëlische strategie van willekeurig lijden toebrengen aan de inwoners van de Gazastrook en illustreert de absolute zeggenschap van Israël over de basisvoorzieningen in Palestina, een gebied dat nochtans op ongeveer 35 kilometer voor zijn kust twee aardgasvelden bezit, Marine 1 en 2, die in de jaren 1990 werden ontdekt maar nooit werden geëxploiteerd.
Gaza moet, net als de Westelijke Jordaanoever, zijn energie (gas, olie, elektriciteit) invoeren via Israël. Vóór de huidige oorlog kampte de Gazastrook al voortdurend met stroomonderbrekingen.
Omdat de werking van basisdiensten in gevaar kwam moest er worden gebruikgemaakt van vervuilende dieselgeneratoren. De hoge brandstofprijs duwde de bevolking verder in energiearmoede. Met de maatregelen van Katz is de situatie vandaag nog extremer.
De gasvelden Marine 1 en 2 waren al een van de mislukte doelstellingen van de militaire operatie Gegoten Lood van het Israëlische bezettingsleger in 2008 die het leven kostte aan 14 Israëliërs en 1400 Palestijnen.
Voor Palestina betekenden die gasreserves de kans om een zekere onafhankelijkheid qua energie van Israël te bereiken. Daarom kocht de Palestijnse Autoriteit met behulp van het staatsfonds Palestine Investment Fund in 2015 de exploitatierechten voor de gasvelden Marine, dat eigendom is van Royal Dutch Shell, maar Israël heeft de exploitatie nooit toegestaan.
Nieuwe kansen door de oorlog in Oekraïne
De exploitatie werd al bijna tien jaar geblokkeerd toen het gewapend conflict in Oekraïne een heel andere situatie veroorzaakte: de energieveiligheid van de Europese Unie was in gevaar en de energiediplomatie moest op zoek naar strategische partners buiten de Russische invloedssfeer.
Deze dwingende noodzaak was de aanleiding voor drie evenementen die werden gepromoot door het EastMed Gas Forum, het forum voor regionale aardgasontwikkeling in de oostelijke Middellandse Zee.
Dat bestaat uit acht leden, die samen de vermenging van belangen tussen de regio en Europa belichamen: Cyprus, Egypte, Frankrijk, Griekenland, Israël, Italië, Jordanië en Palestina, en drie geïnteresseerde observatoren: de VS, de EU en de Wereldbank.
Het eerste evenement was een akkoord over de zeegrens tussen Libanon en Israël in oktober 2022. Dit compromis is erg voordelig voor Israël, dat de controle krijgt over het bij de grens gelegen gasveld Karish en 17% van de exploitatiewinsten uit de gasreserves van Sidon-Qana, maar ook Libanon heeft er baat bij gezien zijn broze economische situatie.
Een paar weken later sloot Israël een overeenkomst met Egypte en met de Palestijnse Autoriteit over de exploitatie van de Marine-gasvelden, een verrassende zet, waar intern kritiek op kwam, met name vanuit Hamas.
Op 15 juni 2023 ten slotte tekenden minister Katz, Europees energiecommissaris Kadri Simson en de Egyptische minister van Aardolie en Natuurlijke Hulpbronnen, Tarek El Molla, een protocol van overeenstemming dat in wezen inhoudt dat de uitvoer naar Europa van gas uit Israël en Egypte via Egypte zal verlopen, wat past in het Europese plan om een eind te maken aan de afhankelijkheid van Rusland.
Zee-akkoorden voor een landoffensief
Analisten beschrijven de stappen van de Israëlische regering als een zoektocht naar regionale stabiliteit door middel van energiediplomatie. Deze ogenschijnlijk gematigde actie is een strategie met één belangrijke spil: het Westen.
Het verkrijgen van geostrategische controle over een deel van de gasreserves en exportroutes in het Midden-Oosten beantwoordt aan de behoeften van een Europese Unie die snakt naar stabiele gaspartners.
Anderzijds maakt de ogenschijnlijke toenadering tot territoriale vijanden, zelfs in de wetenschap dat een deel van de winsten uit de gaswinning naar Hezbollah en Hamas zou kunnen gaan, deel uit van een tactiek van ‘zee-akkoorden voor het grondoffensief’.
De aankondiging van de trilaterale overeenkomst tussen Israël, de Palestijnse Autoriteit en Egypte, bijvoorbeeld, waarmee Israël zijn vriendelijke gezicht wilde laten zien aan de internationale gemeenschap, kwam in dezelfde week als een uitbreiding van nederzettingen in de bezette gebieden.
Naar een nieuw Jom Kipoer? Regionale uitbreiding van het conflict
De verklaringen en acties van de Israëlische regering, die een voortdurende schending zijn van het internationaal recht en de meest fundamentele mensenrechten, zetten de internationale scène zo onder druk dat er gevreesd wordt voor een herhaling van de zogenaamde Jom Kipoer-oorlog.
Die gewapende confrontatie van Israël met Egypte en Syrië bracht de Organisatie van Olie-exporterende Landen (OPEC) ertoe een exportembargo in te stellen ten aanzien van de landen die Israël steunden, wat leidde tot een wereldwijde stijging van de olieprijzen en bijgevolg een verhoging van de inflatie.
Tijdens een recente vergadering van EU-vertegenwoordigers om de olie-, diesel- en benzinevoorraden te bespreken, zei de EU-Commissaris voor Energie: “Olie is belangrijk. Een tekort aan diesel kan leiden tot stakingen. We willen niet dat onze vrachtwagens in de rij moeten gaan staan voor diesel.”
En ze voegde eraan toe: “Kan dit een nieuw 1973 zijn?” Inderdaad, de gastermijnprijzen op de Nederlandse TTF-markt (de Europese benchmark) zijn, net voor het aanbreken van een nieuwe winter zonder Russisch gas in Europa, met 40% gestegen, althans op papier. Ook de termijnprijzen voor ruwe olie zijn gestegen, zij het minder sterk, met 7%.
Toch lijkt de situatie van vandaag, vijf decennia later, gevoelig anders: de VS is nu de grootste producent van olie en gas ter wereld, de OPEC-landen zijn minder verenigd, hun belangen vallen meer samen met die van het Westen en de meeste mogelijk getroffen landen hebben meer gediversifieerde voorraden en reserves.
Maar deze realiteit kan veranderen als Israël doorgaat met zijn plan om Palestijns gebied binnen te vallen en als het conflict verder escaleert en zich over de hele regio uitbreidt.
Er moet ook rekening gehouden worden met de rol van Iran, dat dankzij de versoepeling van de sancties een koolwaterstof-exporterende mogendheid is geworden en een sterke controle uitoefent over de zee-engte van de Straat van Hormuz, waar 30% van de internationale oliehandel door passeert en waar al een open geschil met de VS en Israël woedt.
Qatar, wereldwijd de grootste exporteur van vloeibaar gas, is eigenaar van Al Jazeera, een van de weinige mediakanalen die kritisch kijkt naar het Israëlisch-Palestijnse conflict. Onlangs heeft de VS Qatar gemaand om een toontje lager te zingen, omdat het volgens Washington de publieke opinie ophitst.
Turkije is een transitland voor twee van de belangrijkste gas- en oliepijpleidingen naar de EU (de BTC[i] en de zuidelijke gascorridor) enTurks president, Erdoğan, beschuldigde tijdens een massademonstratie in Istanboel Israël van oorlogsmisdaden met medeplichtigheid van het Westen.
Bovendien werd de toenadering tussen Israël en Saoedi-Arabië – bedoeld om Iran te isoleren – volledig bevroren en ook de rol van Egypte is cruciaal voor de gasexportroutes naar Europa.
De EU zet haar zoektocht naar energieonafhankelijkheid verder zonder zich al te veel zorgen te maken over wat haar strategische partners doen. Zoals te verwachten was heeft het onderzoek naar de sabotage van Nord Stream en de gaspijpleiding tussen Finland en Estland niets opgeleverd.
Maar wat echt telt voor de Europese diplomatie en de westerse mogendheden is dat gas goedkoop wordt aangevoerd en dat de oorlogsbuit in handen valt van de stabiele partner van hun voorkeur.
Dat mag gaan ten koste van mensenlevens en van hun nauwelijks meer bestaande morele geloofwaardigheid.
Dit artikel verscheen eerder op CTXT.es, vertaling door Hilde Baccarne
Note:
[i] De BTC-pijplijn loopt van Bakoe over Tiflis naar Ceyhan.
