Maar dan denk ik na, en kijk ik naar vorig jaar 2022 en lees ik weer stigmatiserende uitspraken aan het adres van migranten en personen met een migratieachtergrond in het Brussels Molenbeek. Toen had hij natuurlijk geen excuus want hij was in nuchtere toestand en dus was zijn uitspraak volkomen helder en bij bewustzijn. Welke toestand dronken of nuchter, past dan wel bij zijn ware persoonlijkheid en zijn ware aard en visie op personen met een migratieachtergrond? Wat een dilemma! 

Alhoewel,…dronken of niet dronken, links of rechts, dat maakt de Roma eigenlijk niet uit. Dat hij zich in dronken toestand bevond “zattemansklap” uitkraamde, zoals hij het ook zelf verwoordt, is geen excuus voor deze racistische uitspraken! Aanzetten tot haat, racisme en geweld is bij wet verboden, is ook een strafbaar feit dat op zowel psychisch vlak als fysiek vlak pijnlijke sporen achterlaat. Of je nu een politieker bent of een gewone burger. En dit is wat er gebeurd is. 

Laat ons dus bij de feiten blijven. Ten eerste werden wij Roma door Conner Rousseau met een racistisch stigma gemarkeerd. Hij noemde ons namelijk “bruin gespuis”. Vervolgens adviseerde hij de politie om hun werk naar behoren te doen en gebruik te maken van matrakken op Roma en dit om respect af te dwingen. 

Gebruik van matrakken is hetzelfde als zeggen: “Roma moet je hard genoeg slaan zodat ze eindelijk gehoorzamen en respect tonen!”. Ons niet bij naam of origine noemen, maar markeren als “bruin gespuis” is hetzelfde als zeggen: de parasieten! 

In zijn persconferentie biedt hij zijn excuses aan door te verwijzen naar zijn “zattemansklap”, een uiting van frustratie omtrent overlast. En daarmee is zijn daad dus niet enkel geminimaliseerd maar ook gesimplificeerd. 

Vanuit de Roma gemeenschap willen we dan ook reageren dat we diep verontwaardigd zijn. Want het gaat dan ook over ons en onze kinderen, kortom: een bevolkingsgroep “mensen”, geen parasieten dus. Ons vogelvrij verklaren en aanzetten tot geweld en racisme gaat in tegen onze psychische en fysieke integriteit, onze mensenrechten. 

Het bruin gespuis slaan met matrakken herinnert ons Roma ook aan het Naziregime in de jaren ’30 en ’40 toen Roma slachtoffers waren van racisme, fascisme en geweld. Toen was er geroep: Zigeuners naar de gaskamers! In die jaren was dit een manier van ‘oplossen van het Roma vraagstuk’ zoals ze het toen noemden. Dit is helaas ook de zware rugzak die Roma doorheen hun geschiedenis van achtervolging, stigmatisering, racisme en discriminatie moeten dragen en tot op heden moeten blijven verdragen! Want zoals overal geweten komt in dronkenschap de ware aard van mensen naar boven. 

Vorig jaar 2022 deed u meneer Conner, stigmatiserende uitspraken geadresseerd aan migranten uit Molenbeek. Toen was u volkomen nuchter en helder, en u bood ook geen excuses aan, integendeel, u verdedigde uw uitspraken en stellingen. Dat is natuurlijk ook uw recht. Zo werkt het natuurlijk bij elke mens. Dronken of nuchter, de visie blijft dezelfde in beide omstandigheden. 

Zo heeft u ook tegen vluchtelingen en migranten dit soort uitspraken gedaan: “Sociale zekerheid is nu een winkel waar mensen (sommige vluchtelingen) komen stelen”. (HUMO 25 december 2022). Zo zijn er talrijke uitspraken toen u wel degelijk nuchter was en waarbij u mensen “het profitariaat aan de onderkant” noemde. 

Ik ga ze hier niet allemaal opsommen maar als ik uw uitspraken zo bekijk, dan bent u wel inderdaad graag “tegen” alles en iedereen die aan de onderkant van de maatschappij leeft. Om er maar een paar te noemen. U bent tegen de huisvrouwen: “iedereen die kan werken, moet zijn deel doen. Een huisvrouw rijdt ook op onze wegen” (NB, april 2023). Of,…tegen de bruggepensioneerden: “we sturen ze massaal op pensioen. Dat is onhoudbaar” (HUMO 25 december 2022). En ja, nu ook tegen dat bruin gespuis waarbij u aanzet tot geweld: “Maak maar gebruik van matrakken om respect af te dwingen”. Tegen ons Roma dus. 

Ik probeer als Roma al gans mijn leven te werken binnen onze gemeenschap aan emancipatie en steun bij integratie. Zowel professioneel als vrijwillig. Welke problemen er ook mogen zijn met bepaalde bevolkingsgroepen, voor elk probleem bestaan er sociale menselijke oplossingen. Oplossingen zoals begeleiden en ondersteunen. Met geweld komt je tot geen oplossing, beste Conner. Gebruik van matrakken op Roma? Stevenen we af naar een dictatuur die geleid wordt door fascisten? 

Beste Conner, aanzetten tot racisme en geweld blijft wel een strafbaar feit. Tot op vandaag wist ik niet welke studies u gedaan had. Ben eerlijk gezegd niet echt uw fan, dus zoek ik zulke dingen ook niet snel op. Maar dus, naar aanleiding van vandaag moet ik zeggen dat mijn verontwaardiging nog groter is. U heeft rechten gestudeerd aan UGent? Dan moet u toch wel zeker weten dat aanzetten tot racisme en geweld een strafbaar feit is? Dan moet u zeker ook weten dat racisme en geweld wettelijk verboden is? Dan moet u zeker ook weten dat Roma geen bruin gespuis zijn, maar mensen, en hen zo stigmatiseren en hierdoor aanzetten tot geweld, ingaan tegen hun mensenrechten? 

In mijn boek “De Tandwielmethodiek – aan de slag met Roma”, bespreek ik juist dit soort problemen. Racisme, discriminatie en uitsluiting en de gevolgen en impact op de Roma gemeenschap. Existentiële trauma’s die Roma decennialang dragen en nog steeds het mikpunt zijn van dit soort stigmatisatie en racisme, blijft een alledaagse probleem waarmee de Roma gemeenschap moet omgaan. Ongewenst als bruin gespuis dus! Ik raad Conner aan om mijn boek te lezen en werkelijk te bestuderen als een student die nog veel moet leren over racisme en discriminatie en zijn gevolgen. Een spoedcursus dus.

Zijn excuses voldoende? Absoluut niet. In België zijn er honderden nationaliteiten en toch zijn het steeds Roma die als zondebok dit soort racisme moeten incasseren! Zonder hierbij zelf te ontkennen dat ook andere bevolkingsgroepen, migranten en vluchtelingen, dagelijks geconfronteerd worden met racisme en discriminatie. 

Maar wij Roma weten ook waarom we vaak gebruikt worden als zondebok. De Roma gemeenschap is een heel kleine minderheid in België en daardoor ook een heel gemakkelijke prooi. Heel gemakkelijk en vaak misbruikt als zondebok in de samenleving, vaak omdat men denkt dat voor die kleine minderheid er wel niemand zal opkomen. En deels is dit inderdaad ook de geschiedenis van de Roma gemeenschap in heel de wereld. Een zwijgende cultuur vaak uit angst voor nog meer geweld en repressie. 

Maar laat ons aub nu terug bij de feiten blijven. In een democratie waar mensenrechten door de grondwet worden gewaarborgd, waar racisme en discriminatie bij wet verboden is, horen dit soort uitspraken absoluut niet! En zeker niet van politici. Politici met dit soort visie op migranten en etnische minderheden, zowel tijdens dronken als ook in nuchtere toestand (lees uitspraken Conner in 2022 i.v.m. Molenbeek), zijn een gevaar voor onze democratie en mensenrechten! 

Hoe kun je jezelf een linkse socialist en leider van een socialistische partij noemen, jezelf bestempelen als democraat, als je aanzet tot racisme en geweld? Je adviseert de politie hoe ze best het bruin gespuis moeten aanpakken? Het advies is “geweld”. En wij in het veldwerk maar ons best doen om alle bevolkingsgroepen in onze samenleving te leren om geweld te vermijden zowel in opvoeding van hun kinderen, tussen de kinderen en algemeen tussen de bevolkingsgroepen onderling. Hoe kunnen we als professional zelfs verder met ons werk op het terrein als er politici zoals Conner voluit adviezen verkopen om de Roma gemeenschap met geweld aan te pakken?

De laatste 10 jaar komen de Roma geregeld in het nieuws en vaak in negatieve zin. Terwijl er ook positieve praktijken zijn die minder in beeld komen. Zo is er ook een Europees project GEAR (Gender Equality and antidiscrimination for Roma) waar ik samenwerk met vzw Internationaal comité waar we zowel outreached werken met Roma jongeren als ook onze welzijnswerkers vormen omtrent dezelfde thema’s: Gendergelijkheid en discriminatie van Roma. 

We werken met Roma jongeren rond beide thema’s. We maken juist gebruik van hun talenten, vaardigheden en krachten. We vertrekken vanuit empowerment en een visie op een herstellend narratief. Jongeren die we begeleiden zijn zeer bewuste jongeren die ook graag willen emanciperen en binnen ons project graag op een creatieve manier willen werken aan emancipatie en gendergelijkheid. 

Elke dag sta ik versteld van hun creativiteit en hun verrassend bewustzijn. Op 28 november gaan deze jongeren ook hun eerste tentoonstelling presenteren van hun schilderijen. Ze geven hun gevoel en ervaringen een taal door te tekenen en schilderen, en telkens als ik zie wat ze tot expressie brengen, sta ik versteld. 

Dit is voor mij het bewijs, dat er wel mogelijkheden zijn en dat er hoop is om met Roma jongeren te werken. Het vraagt gewoon meer aandacht voor de problemen waarmee de Roma gemeenschap en nog vele andere bevolkingsgroepen te maken hebben. Vaak ook armoede en uitsluiting. 

Met een afgestemde ondersteuning en begeleiding op maat, komen we er wel samen uit – als samenleving – waarin elkaars waardigheid gerespecteerd wordt. En dit zonder gebruik van een matrak om respect af te dwingen. Geloven in hun krachten en talenten is wat ons project doet. Enkel samen komen we ertoe om naast elkaar en met elkaar te leven, in onze zo diverse samenleving. We leren in ons project hoe ze best omgaan met genderongelijkheid en niet enkel binnen hun eigen gemeenschap maar ook daarnaast. 

We spreken over discriminatie met jongeren en uitsluiting. Maar niet enkel over hen, maar ook over andere bevolkingsgroepen. We leren hen respect te hebben voor iedereen. Roma zijn bekend om hun buitengewone talenten op vlak van dans, muziek, zang, theater etc. en dit is hoe we hen ook bereiken. 

Waarom juist kunst? Ook dit is zo gegroeid bij de Roma gemeenschap omwille van hun pijnlijke geschiedenis van racisme en discriminatie decennialang. Ze hebben geleerd om hun pijnlijke ervaringen maar ook de vrolijke ervaringen in een taal te gieten, en dit via kunst. Zo brengen de Roma hun ervaringen tot expressie. En langs de andere kant is dit ook waar ze hun kracht en trots uit putten. Bij deze nodigen we u graag uit op ons evenement van 28 november te Gent in de Centrale. Al wie geïnteresseerd is, is hartelijk welkom. 

En zo zijn er natuurlijk nog vele goede praktijken die wel een positief verhaal brengen over de werking van de Roma gemeenschap. Zo heb je bijvoorbeeld in Gent brugfiguren die al jaren werken met de Roma gemeenschap op vlak van scholen. Buurtstewards van stad Gent die ook regelmatig met de Roma gemeenschap werken, arbeidsbemiddelaars en ook Roma organisaties die mooie praktijken hebben met de Roma gemeenschap, zowel op vlak van begeleiding als op vlak van kunst en cultuur. 

Waarom moeten Roma dan met geweld aangepakt worden? Vanwaar komt de nood bij politicis als Conner Rousseau om deze bevolkingsgroep te stigmatiseren? Waarom geweld in plaats van begeleiding? Investeren in begeleiding op maat. Investeren in het bestrijden van armoede en uitsluiting. Investeren in projecten die wel degelijk aan de slag gaan met de Roma gemeenschap maar niet enkel met hen, maar met het geheel van de samenleving waarin alle bevolkingsgroepen elkaar respecteren. Dit is wat er nodig is. 

Onze Roma jongeren zijn de nieuwe generatie die onze steun verdienen. Ze groeien op in twee culturen. Die van henzelf en die van de bredere samenleving, die hen spijtig genoeg als ongewenst bruin gespuis bestempeld. 

Beste Conner, ik raad je echt aan om mijn boek de Tandwielmethodiek eens te lezen. Want daar kan je lezen over wat het is en betekent om als Roma geboren te worden. Wat het is om als Romakind te botsen tegen racisme, discriminatie en ongewenstheid. Wat het betekent om voortdurend als een bruin gespuis of parasiet bestempeld te worden. Want dit is de dagelijkse realiteit van onze Roma jongeren.

In mijn boek kom je dit te weten, maar niet enkel dit maar ook hoe je de Roma kunt ondersteunen. Want mijn boek is een methodiekboek waarmee ik juist vele praktijkwerkers methodieken aanreik als steun, om de Romagemeenschap te begeleiden. Dit is het verschil tussen U en mij. U adviseert geweld – slaan met de matrak -, terwijl ik adviseer begeleiding op maat met respect voor ieder zijn waardigheid. 

Beste Conner, ik kan het niet genoeg benadrukken dat respect afdwingen met geweld via “een matrak” effectief geweld aandoet en niet enkel bij Roma medemensen, maar ook geweld pleegt op onze democratie en mensenrechten. Welk voorbeeld geeft u aan onze jeugd? Welke voorbeeld geef je aan anderen die al te graag tot racisme aanzetten? Wie is de volgende die maar al te graag tot geweld komt aanzetten en daarna zijn excuus komt aanbieden voor zijn zattemansklap? 

Ik heb persoonlijk veel racisme meegemaakt in mijn land van herkomst, maar helaas ook hier in België. Zoek het maar op beste Conner. Google het jaar 2006 en zoek op ‘Aangevallen Roma in Tienen’. In 2006 werd mijn jongere broer, die toen pas 18 jaar was, aangevallen door een groep racistische jongeren waarbij hij geslagen werd en met vier messteken op straat achtergelaten werd. 

Zulk soort aanzetten tot racisme en geweld door u brengt dit soort gevaar met zich mee in onze samenleving. En, sorry, maar alcohol is geen excuus. Mijn broer is ondertussen 36 jaar, en tot op vandaag draagt hij zowel fysieke als psychische gevolgen met zich mee. Hij is getekend voor heel zijn leven. 

Als er straks Roma jongeren aangevallen en met geweld aangepakt worden zoals mijn broer in 2006, dan is dit het gevolg van dit soort racistische uitspraken die u recentelijk deed. Probeer dan maar aan de slachtoffers excuses aan te bieden wegens overmatig alcoholgebruik. Nogmaals, aanzetten tot geweld en racisme in welke vorm dan ook en in welke toestand, dronken of nuchter, is strafbaar en gaat in tegen democratie en mensenrechten! 

Janette Danyiova is bestuurder bij LEVL. Roma en auteur van boek “De Tandwielmethodiek – aan de slag met Roma”. Uitgeverij Garant 2019.