©womanlifefreedom.art
Interview -

“Zan, Zendegi, Azadi”: de stem van Vrouw, Leven, Vrijheid – één eeuw lang revolutionair

Mahoor (33j), doctor-burgerlijk ingenieur in materiaalkunde, kwam 10 jaar geleden als student in België aan en behaalde zijn diploma’s aan de KU Leuven. De revolutie die 10 weken geleden met de slagzin ”Vrouw, Leven, Vrijheid” in de straten van Iran begon, betekende een keerpunt in het leven van Mahoor. Vanuit zijn passie voor muziek en zang, heeft hij besloten om op 28 november een avond te organiseren waarop een selectie van Iraanse verzetsliederen samen met de land- en lotgenoten gezongen kunnen worden. Mohsen Karbasi begeleidt het met piano.

vrijdag 25 november 2022 07:18
Spread the love

De Vrouw-Leven-Vrijheid-revolutie in Iran was meteen ook de inspiratiebron voor zijn net uitgebracht nummer Burn the demon.

Mahoor, kan je even uitleggen waarom je de zangavond “De stem van Vrouw-Leven-Vrijheid organiseert, terwijl nu op dit moment veel mensen in Iran rouwen om hun dierbaren (*). Is dat wel gepast?

“Wij Iraniërs hebben een traditie om samen te komen en samen te zingen (**), zowel in goede als in slechte tijden. Dat is een manier om onze vreugde zowel als ons verdriet en verlies met elkaar te delen. De laatste weken had ik zoals veel landgenoten geen normaal leven. Ik kon/kan geen slaap vatten en/of eten als ik zie wat er in Iran gebeurt. Hoe onze jonge mensen sterven, hun leven riskeren en toch dapper de straten blijven opgaan om hun rechten op te eisen. Hoe kan ik zoveel moed en opoffering zien en onverschillig blijven?

Vroeger was ik beschaamd om aan mensen hier te vertellen wat voor een brutaal regime in Iran over ons regeert. Hoe kon ik uitleggen dat onze regering ons niet representeert? Veel mensen weten hier zelfs niet waar Iran ligt. Het is haast een huzarenstuk om aan hen uit te leggen hoe het eraan toe gaat in Iran. Maar nu is het anders. Door wat er in Iran gebeurt kan ik veel gemakkelijker aan mensen hier die niets tot weinig over Iran weten, uitleggen: “Kijk, een belangrijk deel van de mensen in Iran is modern en wil vrijheid. Wie op straat komt om te protesteren staat tegenover een wreed regime dat elke vorm van protest bloedig onderdrukt”.

Op zo’n avond kunnen we via zang en muziek het verhaal van het rebelse Iran brengen. Dat kan sommige mensen nieuwsgierig maken om meer over Iran te gaan lezen en hun betrokkenheid te vergroten met wat daar met onze landgenoten gebeurt.

Drie van de veertien liederen gaan over het thuisland/moederland, Iran. Wat houdt dat begrip moederland/thuisland in? Ik ken persoonlijk weinig volkeren die zoveel liefdesliederen voor hun thuisland hebben geschreven en gezongen als Iraniërs. Hebben we allen zoveel admiratie voor onze oude geschiedenis, kunst en cultuur? Vanwaar die obsessie?

Wat thuisland/moederland betekent, dat is een moeilijke vraag. Ieder geeft hieraan een persoonlijke invulling, vermoed ik. Voor mij is dat de plaats wat ik ben geboren, waar ik toebehoor, een plaatsnaam die je hart raakt wanneer je hem hoort. Zoals nu. We horen allen dat het niet goed gaat met ons moederland/thuisland. Dat raakt ons. Het zijn dit gezamenlijke verdriet en betrokkenheid die ons bewegen en dwingen om iets te doen voor onze landgenoten, voor Iran.

Ik heb geen idee waarom Iraniërs, soms zelfs te overdreven met Iran bezig zijn. Ik stel alleen vast dat veel Iraniërs in binnen- en buitenland Iran liefhebben. Liefde voor je thuisland/moederland is mooi. Denk maar andere plekken in de wereld waar de inwoners hun liefde uiten als Sweet home Chicago of Alabama.

Thuisland/moederland hoeft voor mij zelfs geen grenzen te hebben. Ook Afghanistan en Koerdistan zie ik als moederland/thuisland. Het is een soort verbondenheid, een soort gevoel dat te maken heeft met het delen van een gemeenschappelijke geschiedenis, tradities en gebruiken, muziek en liederen, taal en kunst, ervaringen en bezorgdheden. Liefde voor moederland hoef niet noodzakelijk als nationalistisch of chauvinistisch bestempeld te worden.

Bijvoorbeeld het lied Vatan van Iraj Janati Atayi, gezongen door Dariush, is zeer sterk en vat het tijdloze verdriet van Iran en Iraniërs samen. Dat wil ik graag met mijn landgenoten zingen (***). Dariush kan ik moeilijk met een westerse zanger vergelijken maar hij zingt misschien even zwaar, diep en donker als Leonard Cohen.

U koos voor het lied “Ey Iran” (vertaling). Dit historische volkslied geschreven door Hossein Gol-e-Golâb, gecomponeerd door Ruhollâh Xâleqi en voor het eerst voorgedragen door Gholam Hossein Banan is erg populair bij Iraniërs over de generaties heen. Nochtans is dat nooit het officiële volkslied geweest van Iran, niet voor de revolutie noch na de revolutie van 1979. Het is een lied dat enkel Iran prijst. De Iraniërs die dit volkslied zingen, zweren zich op te offeren voor het voortbestaan van Iran. Iran boven alles. Is dat niet wat nationalistisch/chauvinistisch?

Misschien wel, maar je moet dat lied in zijn historische context plaatsen. Dit lied is na WOII tot stand gekomen als reactie op de inval en de aanwezigheid van Anglo-Russische troepen tussen 1941 en 1946 in Iran. Het is een volkslied dat noch de Shah en zijn koninkrijk van voor de Revolutie van 1979 noch Khomeini erna met zijn Islamitische Republiek bejubelt. Het lied brengt alleen een ode aan Iran, aan haar kunst en cultuur, aan haar landschap. Het is eigenlijk een liefdesverklaring aan Iran als moederland.

Ik geef toe dat wij Iraniërs wat overdrijven met onze liefdesbetuigingen t.a.v. Iran en er zoveel liederen voor hebben geschreven en gezongen. Misschien heeft dat te maken met het feit dat wij nog steeds op onze honger zitten. Wij weten dat we als bevolking veel potentieel hebben maar we hebben nooit de kans gehad om dat potentieel optimaal te gebruiken.

De menige liefdesverklaringen t.a.v. Iran zijn misschien een weerspiegeling van de opeenvolgende historische frustraties en mislukte revolutie voor de nog steeds onbereikbare vrijheid. De volkeren die de kans hebben gehad om zich te ontplooien en hun kansen maximaal te gebruiken hebben wellicht niet zoveel gezongen voor hun thuisland omdat ze die behoefte niet hadden.

De meeste liederen die u koos zijn verzetsliederen en/of maatschappelijk kritische teksten die voor de revolutie van 1979 zijn geschreven. Twee ervan zijn kort na de constitutionele revolutie tussen 1905 en 1911. Het lijkt alsof de belangrijke revoluties in de recente geschiedenis van Iran, vanaf de constitutionele revolutie en de revolutie van 1979 tot vandaag voortduren en nooit voltooid  zijn geweest. Is dat een correct beeld?

Het is minstens één eeuw lang dat Iraniërs door verschillende generaties heen proberen zich te bevrijden van onderdrukking en te streven naar een rechtvaardiger samenleving. Maar om een of andere reden doorheen de geschiedenis is dat hen nog niet gelukt. Het lijkt alsof deze liederen die naar de historische revoltes vanaf 1905 t.e.m. 1979  verwijzen, pas gisteren zijn neergeschreven voor wat er vandaag in Iran gebeurt.

Het lied “Sar umad zemestoen” of “De winter is gepasseerd” geschreven door  Saaïd Soltanpoor, herinnert me vooral aan mijn vader. Via hem maakte ik voor het eerst kennis met dat lied. Hij was zelf een muzikant en tijdens zijn jonge jaren was hij politiek actief. Dit lied verhaalt van een overwinning na een strenge winter (****).

De drie liederen die ik van Farhad Mehrad voor 28 november koos (Morghe  Sahar geschreven door Malek osh-Sho’arā Bahār, coverd Farhad. Dit lied werd voor eerst door de grootmeester Shajarian gezongen) , kunnen haast niet ontbreken bij de huidige revolutionaire atmosfeer in Iran. Hij behoort tot mijn absolute favorieten. Ik overdrijf niet als ik beweer dat hij één van de meest invloedrijke muzikanten is geweest voor de Perzische pop en rockmuziek. Zowel op het vlak van persoonlijkheid als op muzikaal vlak, was hij een topper. Hij was erg maatschappelijk kritisch en dat weerspiegelde hij via zijn muziek. Hij heeft misschien 30 nummers gemaakt. Maar alle zijn parels op zich. Voor de revolutie, in de jaren 40, was hij één van de weinigen die een brug maakte tussen de westerse muziekstijlen en de Iraanse.

Het is moeilijk te vergelijken maar om de mensen hier een idee te geven, Bob Dylan komt dicht in de beurt qua persoonlijkheid en engagement. Eén van Dylans optredens in Brussel doet me erg aan Farhad denken. Bob Dylan kwam op het podium, sprak zelfs het publiek niet aan, speelde op een donkere plek op podium zijn nummer en hij vertrok weer. Ook Farhad was meer gefocust op zijn artistiek werk dan op zichzelf.

Shahyar Ghanbari, is eerder een tekstschrijver dan een zanger. In de Iraanse muziek is de tekst heel belangrijk en wordt vaak door een specialist geschreven. Een klassiek Iraans lied wordt door minstens drie personen tot stand gebracht. Iemand die de tekst schrijft, iemand die het componeert en de daarbij passende melodie maakt. De zanger samen met de muzikanten presenteren het eindresultaat.  Sommige nummers van Farhad zoals Jomeh, en die van Dariush zoals (*****) of  het politieke meesterwerk Noon-o-Panir dat Darius en Ebi zongen, zijn door Shahyar Ghanbari geschreven. Hij schreef ook voor andere Iraanse zangers.

Het lied “LaLaLaLa..geen slaapliedjes meer” dat door Shahyar zelf wordt gezongen, gaat over de moed van de Koerdische strijders. De Koerden zijn zowel voor als na de revolutie in Iran onderdrukt. Hij vat de dapperheid van de Koerden als volgt: “hij blijft hun breken zolang hij een hoofd heeft”.  Zijn lied “Verboden” kan je een beetje vergelijken met het recent uitgebracht lied “Baraye” van Shervin Hajipour, die ook is gearresteerd na het maken van dit lied maar nu vrij is. In dit lied somt hij alles op wat noodzakelijk is om vrij  te kunnen leven, maar verboden is. Hij kon in mijn lijst niet ontbreken al is het uit dankbaarheid voor zijn maatschappelijke betrokkenheid die hij weerspiegelde in zijn teksten en liederen.

We hebben zo grotendeels de nummers die u koos voor de zangavond “Stem van Vrouw-Leven-Vrijheid” overlopen. Wat is nu de link tussen de gekozen nummers en Vrouw-Leven-Vrijheid? Kort nadat de Koerden voor het eerst deze slagzin scandeerden, werd er onmiddellijk Man-Thuisland-Opbouwen aan gebreid. Het klinkt seksistisch. Alsof het opbouwen van het moederland alleen een mannenzaak is. Bovendien doet dat me ook denken aan sommige blanken die “White life matters” aanhaalden wanneer mensen op straat kwamen met de slogan “Black live matters”. Wat is uw blik hierop?

Dat is een uitdagende vraag. De slagzin Vrouw-Leven-Vrijheid of “Zan, Zendegi, Azadi” is zeer doordacht samengesteld en alle woorden daarin zijn sterk met elkaar verbonden. Dat is niet het geval met Man-Thuisland-Opbouwen of “Mard-Mihan-Abadi”. Hierover is volgens mij niet zo goed nagedacht. Deze slagzin heeft enkel betekenis als die na Vrouw-Leven-Vrijheid gescandeerd wordt.

Sommigen zijn van mening dat men niet mag toelaten om de betekenisvolle slagzin “Vrouw, Leven, Vrijheid” te transformeren door eraan “Man, thuisland, opbouwen” toe te voegen.

“Mard-Mihan-Abadi” is wellicht bedacht omdat het bij “Zan, Zendegi, Azadi” paste,  een zelfde gewicht had qua aantal woorden en daarop rijmde. Veel moeten we erachter niet zoeken. Misschien dacht men vanuit het gelijkheidsprincipe: als we over vrouwen spreken, moeten we ook iets over mannen zeggen. Ik gis maar wat.

Sommigen vinden het juist schoon dat jongens scanderen “Vrouw, Leven, Vrijheid” en de meisjes antwoorden “Man, thuisland, opbouwen”. Volgens deze groep toont dat juist de volwassenheid van deze revolutie aan.

De link tussen thuisland/moederland en Vrouw-Leven-Vrijheid is voor mij het volgende: als ik aan mijn moederland denk, denk ik aan vrijheid want leven zonder vrijheid heeft geen betekenis. Hoe kunnen we van vrijheid spreken als we 50% van de samenleving die door vrouwen vertegenwoordigd wordt, onderdrukken? In mijn ogen is een essentieel onderdeel van vrijheid gelijkheid tussen vrouwen en mannen.

Opvallend is dat u geen enkel nummer koos van de recent uitgebrachte nummers over Leven, Vrouw, Vrijheid en/of bevrijdingsliederen voor vrouwen en/of revolutionaire liederen die de voorbij 10 weken zijn uitgebracht. Is dat geen gemiste kans om op juist zo’n avond de mensen te laten kennismaken met wat nu uit de buik van het revolutionaire Iran komt?

Ik geef toe: het was niet gemakkelijk om de playlist van de aanstaande zangavond samen te stellen. Ik heb vooral voor liederen gekozen waarvan ik denk dat de meeste landgenoten ze kunnen meezingen. De nummers die ik koos zitten in het collectieve geheugen van velen van ons. Het zijn heel sterke nummers die hun oorsprong vinden in de gouden jaren van de Iraanse muziek, de jaren zeventig. Na de revolutie heeft het regime het maken en spelen van muziek verboden en de rijke erfenis van de gouden jaren proberen te vernietigen.

Ik wil hiermee niet zeggen dat werken die in Iran na de revolutie gemaakt zijn minderwaardig zijn. Integendeel. Bijvoorbeeld tot voor kort kende ik de werken van Toomaj Salehi – de ondertitelde nummers “Koop een muizengat” & “Turkamanchay” van de Iraanse rapper die sinds 22 oktober is gevangen is door de regering – niet. Het is niet mijn stijl maar zijn werk is om te aanbidden. Je moet maar durven om in Iran te wonen en zo sterk kritisch te rappen.

Toomaj Salehi (32j) is op 22 oktober 2022 in zijn eigen woning gearresteerd door het regime van Iran. Van weinig berichten die over hem voor handen zijn, blijkt hij onderworpen te zijn aan zware martelingen.

Ook Mehdi Yerahi, die nog in Iran leeft, heeft op een bepaald moment zijn rug naar het regime gekeerd. Hij is bij mijn weten de enige die over het aangerichte bloedbad in november 2019 door het Iraanse regime een lied heeft gemaakt. Met “Het afscheid na jouw vertrek” legde deze bittere en gewelddadige slachtpartij in de geschiedenis vast. Dit nummer is geschreven door Mona Borzouei. Deze moedige vrouw is naar aanleiding van haar gedicht voor Jina (Mahsa) Amini door het regime gearresteerd. Ook recent heeft hij drie revolutionaire liederen uitgebracht, waarvan twee nummers voor Vrouw, Leven, Vrijheid waarvan één geschreven door Mona Borzouei net voor haar arrestatie. De melodie van dit lied is afkomstig van een Chileens revolutionair lied.

Mona Borzouei (38j) werd op 28 september 2022 gearresteerd omdat ze een kritische gedicht voordroeg naar aanleiding van de doodslag van het regime op 22-jarig Jina (Mahsa) Amini. Er is nog geen nieuws over haar en haar toestand.

Men mag niet vergeten dat kunst geen grenzen kent en vrij rondreist. De belangrijke rol van de kunst in de maatschappelijke bewegingen en de protesten wordt soms onterecht onderschat. De huidige revolutie in Iran brengt het opnieuw onder de aandacht hoe belangrijk de kritische kunst is om het verdriet, verlies, verzet, de strijd, woede en hoop te uiten en te kanaliseren.

*****

 

Notes:

(*) Op dit moment is een bloedbad aan de gang in de Koerdische gebieden in Iran. Het regime zet militairen en zwaar artillerie in om de protesten daar in de Koerdische gebieden aan de banden te leggen.

(**) gekend als Shabneshini, wat betekent ’s avonds samenkomen om samen te zingen, muziek spelen en poëzie voordragen.

(***) Ik ken weinig Iraniërs die dat lied horen en niet emotioneel worden. Het gaat over de menige martelaren die Iran door heen de geschiedenis onder de aarde omhelst. Het gaat over het onrecht dat doorheen de decennia blijft voortduren. Maar ooit zal het ochtend aanbreken en Iran bevrijden van al haar ellende.

(****) Het lied verwijst naar de gebeurtenissen van Siahkal, begin jaren zeventig Een groep gewapende linkse leden van Fadaee Guerrillas voor het Iraans volk vielen een rijkswachtkazerne aan om twee van hun makkers daar te bevrijden.

(*****) Een van de reactie van een niet-Perzisch sprekende luisteraar van het nummer Soghoot van Shahyar Ghanbari gezongen door Dariush: “I am not Iranian, nor do I understand the words Dariush is singing, but I have been addicted to this song since the late 70’s when an Iranian girlfriend I knew in London introduced me to the music of Dariush. I have listened to it so many times across the years, but still, every time I listen to this song it leaves in me a thirst for which I must listen to it at least 3 times at every sitting …. His voice, the orchestral arrangement, and just the mood of the song is very spiritual in the purest way ….. (Ash)”

*****

Info:

MELODIES FOR WOMEN . LIFE . FREEDOM – آوای زن، زندگی، آزادی
https://www.facebook.com/events/1125248348124214

Playlist
https://open.spotify.com/playlist/3NCvclHWKGcHNl2Xrif36D?si=2ed5177d159a4757&fbclid=IwAR15XV4MsUn2u3YhhJpLvdXFgNEz20TsAROhok6G20FNwWWkikrKEYioS3c&nd=1

Bronnen:

Toomaj Salehi: Familie vreest voor leven van rapper ‘gewelddadig gearresteerd’ na aanmoediging van Iraniërs om te protesteren
https://brabantvoorbrabant.nl/toomaj-salehi-familie-vreest-voor-leven-van-rapper-gewelddadig-gearresteerd-na-aanmoediging-van-iraniers-om-te-protesteren/

Iran: Mona Borzouei, gearresteerd voor het voorlezen van een gedicht
https://actualitte.com/article/108153/international/iran-mona-borzouei-arretee-pour-la-lecture-d-un-poeme

Protestkunst Vrouw-Leven-Vrijheid
https://www.instagram.com/womanlifefreedom.art/

Vandaag de man die echt man wilt zijn, moet heel erg vrouw zijn! ©womanlifefreedom.art

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!