Over de geldtransfers tussen Vlaanderen en Wallonië is heel wat te doen. Maar we moeten een onderscheid maken tussen twee soorten transfers. Er zijn de transfers tussen de gewesten, via wat we de financieringswet noemen. En daarnaast zijn er de transfers verbonden aan de interpersoonlijke solidariteitsmechanismen, transfers dus tussen personen en niet tussen gewesten.

De transfers tussen gewesten

In federale landen vinden transfers plaats tussen gewesten omdat de nationale overheid er geen belang bij heeft dat de sociaaleconomische verschillen te groot worden.

De gewesten die armer zijn dan het federale gemiddelde, ontvangen daarbij bijkomende middelen. Ook België heeft zo’n mechanisme. Het maakt deel uit van de bijzondere financieringswet. Het zorgt ervoor dat de federale staat, ook al zijn veel bevoegdheden gedecentraliseerd, toch kan garanderen dat alle burgers min of meer van dezelfde openbare dienstverlening kunnen genieten.

In de meeste landen is zo’n mechanisme in voege. Alleen, in België is het bedrag ervoor heel mager. In Zwitserland is het goed voor bijna vijf miljard euro. In België ging het in het jaar 2019 maar om 651 miljoen voor Wallonië en 397 miljoen voor Brussel. In het totaal iets meer dan een miljard. Dat zijn de cijfers van de professoren André Decoster en Willem Sas, dé experts in deze.

In al onze buurlanden vloeit er geld van de rijkere naar de armere regio’s. En dat is maar normaal in een samenleving die pleit voor een minimale solidariteit tussen haar leden. Als we België vergelijken met andere federale landen, dan zijn we het land met veruit de laagste intergewestelijke transfers.

De interpersoonlijke solidariteit, verbonden met de sociale zekerheid en de belastingen

De belastingen en de sociale zekerheid zorgen voor nog andere transfers: van mensen met een groter inkomen naar mensen met een lager inkomen. We spreken dan van interpersoonlijke solidariteit. Het komt neer op een inkomensherverdeling via de belastingen en de sociale zekerheid.

Wie werk heeft en een hoog inkomen, draagt bij tot die solidariteit. Wie ziek is of werkloos, kan ervan genieten. In elk geografisch gebied, in elke stad, provincie of gewest, zijn er betalers en begunstigden. Maar in sommige geografische gebieden, zoals in Vlaanderen, zijn er meer betalers dan begunstigden. Anders gezegd, deze transfers gaan van de rijken naar de armen. Eigenlijk is dat ook waarom de progressiviteit van de belastingen en van de sociale uitkeringen werd voorzien.

De nationalisten zijn de transfers per gewest gaan optellen en vervolgens zijn ze gaan beweren dat Vlaanderen zes miljard euro overdraagt aan Wallonië. Dat heeft geen zin. De verdeelsleutels voor de bevolking hangen niet af van de plaats waar iemand woont.

Iemand die in Antwerpen woont, moet geen geld afdragen aan iemand in Charleroi omdat hij in Antwerpen woont. De woonplaats speelt geen enkele rol in de sociale bijdragen die je betaalt of bij de uitkering die je krijgt.

De enige dingen die meespelen zijn het inkomen dat je verdient of de criteria voor je uitkering. Ook in Antwerpen zijn er mensen die een uitkering krijgen, en ook in Charleroi zijn er die veel belastingen betalen.

Als we even inzoomen, zien we dat Vlaanderen bepaalde subregio’s heeft die meer krijgen dan ze betalen. Dat is het geval voor het arrondissement Oostende in Vlaanderen, net zoals voor het arrondissement Luik in Wallonië. Omgekeerd dragen bepaalde Waalse subregio’s meer bij tot de solidariteit.

Dat geldt voor Waals-Brabant net zo goed als voor Leuven aan Vlaamse zijde. En toch zal niemand de onafhankelijkheid van het ‘rijke’ Waals-Brabant eisen zodat het zich kan losmaken van het ‘arme’ arrondissement Luik. En niemand wil het ‘rijke’ arrondissement Leuven afscheiden van het ‘arme’ arrondissement Oostende.

Daarbij komt dat de transfers stilaan de andere richting uitgaan. De vergrijzing van de bevolking gaat sneller in Vlaanderen, Wallonië en vooral Brussel hebben een jongere bevolking. Vlaanderen ontvangt dus financiële middelen om de pensioenen te betalen, maar ook de gezondheidszorg.

De nationalisten gebruiken het verhaal van de transfers om de aandacht af te leiden van de echte transfers, die van een heel andere aard zijn. De regering-Michel, waarin de partij van Bart De Wever de grootste was, was kampioen in de transfers naar de rijken.

In vier jaar tijd, van 2014 tot 2018, is zij erin geslaagd om meer dan 9 miljard euro af te nemen van de werknemers – een transfer van meer dan 2.000 euro per werknemer per jaar – en rechtstreeks te doen verdwijnen in de zakken van de grote aandeelhouders.

Een eerlijker fiscaliteit met een miljonairstaks kan aan dat soort transfers verhelpen. Eén procent van de Belgische bevolking bezit een kwart van alle rijkdom. Een vermogensbelasting voor de multimiljonairs, de twee procent rijkste mensen van het land, kan deze onrechtvaardige transfer verminderen.

© epo.be en David Pestieau. Dit uittreksel mag enkel worden overgenomen met toestemming van uitgeverij epo.be en David Pestieau.

David Pestieau. We Are One – Manifest voor de eenheid van België. EPO, Antwerpen, 2021, 176 pp. ISBN 978 9462 6733 73