Finland en Zweden zagen hun kandidatuur voor de NAVO reeds weerhouden, en Rusland heeft al bevestigd te zullen ‘reageren’. Litouwen dreigt met een blokkade van de Russische enclave Kaliningrad. Ondertussen veroorzaken de oorlog en de sancties tegen Rusland een spectaculaire stijging van energie- en voedselprijzen. Die holt onze koopkracht uit en dreigt tal van lage-inkomenslanden in een regelrechte hongersnood te storten. De tegensancties van Rusland, dat beetje bij beetje de gaskraan naar Europa dichtdraait, delen ondertussen zware klappen uit aan de energietransitie en de klimaatstrijd.

Hoe kunnen we deze dodelijke spiraal stoppen? Poetin moet zijn brutale oorlog in Oekraïne staken en de soevereiniteit van Oekraïne herstellen, maar westerse sancties en wapenleveringen aan Oekraïne lijken hem daar niet toe te kunnen bewegen. Ook hogere militaire uitgaven zullen dat niet doen: de NAVO-lidstaten geven samen al 17 keer zoveel uit aan defensie dan Rusland. Als alle lidstaten de 2%-norm toepassen, zoals onze regering net heeft aangekondigd voor België, zal de NAVO 18 keer zoveel uitgeven aan defensie als Rusland. Wat zal dat veranderen? Zouden we niet beter luisteren naar iemand als Jeremy Corbyn, voormalig Labour-leider en levenslang vredesactivist, die de uitdaging snedig samenvat: “All wars end with a political solution, all wars end with dialogue, why don’t we cut out the fighting zone and go straight into the talking zone?”

“All wars end with a political solution, all wars end with dialogue, why don’t we cut out the fighting zone and go straight into the talking zone?” (Jeremy Corbyn)

Inderdaad, waarom switchen we niet van een militaire escalatie naar een diplomatieke escalatie, om te komen tot een onderhandelde vrede? Het is niet omdat de VS en de NAVO zeggen (willen?) dat de oorlog nog lang kan duren, dat Europa hierin slaafs moet volgen. Want Europa heeft andere belangen, en een andere realiteit dan de VS. Rusland zal altijd een buurland blijven van de EU, waarmee we dus best goed nabuurschap nastreven. Het is vooral Europa, onze economie en onze werkende bevolking die lijden onder de oorlog én de sancties, terwijl de VS ver van het slagveld liggen en hun wapen- en schaliegasproducenten de Europese contracten binnenrijven. Tenslotte: hoezeer we Poetin ook verwensen, hoezeer zijn repressie in eigen land en zijn brute oorlogsgeweld ons vervult met afschuw, we hebben niet te kiezen wie aan de onderhandelingstafel zit. Vredesonderhandelingen voer je nu eenmaal met je tegenstander, wie die ook is.

Vandaar dat de PVDA in de Kamer een resolutie heeft ingediend die niet alleen de oorlog ondubbelzinnig veroordeelt en de onmiddellijke beëindiging ervan vraagt, maar ook pleit voor een hernieuwde ‘inclusieve veiligheidsarchitectuur’ in het kader van de OVSE, de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa. Dit is de organisatie waarin het westen en het Oostblok tijdens de koude oorlog regels voor veiligheid hebben onderhandeld en vastgelegd, oorspronkelijk in de Slotakte van Helsinki (1975). De filosofie hierachter was die van een ‘ondeelbare veiligheid’ – ik ben maar veilig als iedereen zich veilig voelt. Anders gezegd: de veiligheid van het ene land kan niet ten koste gaan van de veiligheid van een ander. Die aanpak heeft zijn nut bewezen en verhinderd dat de koude oorlog in Europa uitliep op een ‘hete’ oorlog. De NAVO daarentegen, die intussen almaar verder is uitgebreid richting Rusland, hanteert een ander concept van veiligheid, dat militair en exclusief is: gericht op confrontatie met een vijand, die dus per definitie uitgesloten wordt van een gemeenschappelijke veiligheid, en die zich op zijn beurt moet verdedigen.

Steven De Vuyst, kamerlid PVDA

De parlementaire assemblee van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa kwam van 2 tot 6 juli bijeen in Birmingham. Woensdag 22 juni nam ik deel aan een voorbereidende Zoom-meeting, de ‘Helsinki call for action’. Eerste vaststelling: ik was opnieuw de enige aanwezige vanuit de Belgische parlementaire delegatie. Tweede vaststelling: ik hoorde ook milde standpunten, uit verschillende Europese politieke fracties, met nadruk op dialoog, een herinnering aan de Slotakte van Helsinki, en de nood aan een onderhandelde vrede. Zelf bracht ik ook opnieuw de boodschap voor vredesonderhandelingen en een nieuwe conferentie voor een inclusieve veiligheidsarchitectuur in Europa.

Voor het eerst in meer dan 30 jaar bestaat opnieuw een reëel risico op een oorlog tussen kernmachten.

Ook op het vlak van nucleaire ontwapening moeten we nieuwe stappen zetten. Voor het eerst in meer dan 30 jaar bestaat opnieuw een reëel risico op een oorlog tussen kernmachten. Een enquête uitgevoerd door de European Council on Foreign Relations (ECFR) wees een aantal weken geleden nog uit dat almaar meer Europeanen bezorgd zijn over de dreiging van een nucleaire escalatie van de oorlog in Oekraïne. Daarom heb ik 20 en 21 juni deelgenomen in Wenen aan het parlementaire onderdeel van de eerste bijeenkomst van de 62 landen die het VN-Verbodsverdrag op kernwapens ondertekend en al geratificeerd hebben – waaronder Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika, Oostenrijk en Ierland. Maar alle Navo-lidstaten weigeren dit VN-verdrag te onderschrijven. Na de indringende getuigenis van Japanse overlevers van Hiroshima en Nagasaki, en een toespraak van de Nieuw-Zeelandse minister van Ontwapening (yes!), klonk in Wenen nogmaals een dwingende oproep om het Kernwapenverbodsverdrag te ondertekenen en uit te voeren.

Maar met de recentelijke Navo-top in Madrid, die een nieuw strategisch concept heeft goedgekeurd, lijkt de militaire ‘blokkenmentaliteit’, die de VS promoot, zich verder meester te maken van de geesten en het beleid van de Europese regeringsleiders. Premier De Croo heeft in Madrid aangekondigd dat we in 2035 de 2%-norm van de NAVO zullen halen, wat tegen dan jaarlijks 4,8 miljard euro extra aan militaire uitgaven betekent. Nochtans zijn er heel wat sociale en ecologische uitdagingen die dringend bijkomende inspanningen vergen. Moeten die dan maar wachten?

België kent een geschiedenis van multilateralisme, diplomatie en ontspanningspolitiek. Wij willen een constructieve bijdrage doen om terug aansluiting te vinden bij deze traditie, om de vredesgong luider te laten klinken dan de oorlogstrom.

Wij stellen voor dat ons land het roer omgooit en een voortrekkersrol speelt op vlak van ontspanning (‘détente’) en ontwapening in Europa en in de wereld. België kent immers een geschiedenis van multilateralisme, diplomatie en ontspanningspolitiek. Wij willen een constructieve bijdrage doen om terug aansluiting te vinden bij deze traditie, om de vredesgong luider te laten klinken dan de oorlogstrom.

Ons land en de EU hebben er alle belang bij om een omgekeerde spiraal in gang te zetten: een spiraal van de-escalatie, dialoog en onderhandelde vrede die op termijn kan leiden tot demilitarisering, (kern)ontwapening en wederzijdse veiligheidsgaranties. Dat is goedkoper, efficiënter en veiliger. We hebben geen nood aan een nieuwe bewapeningswedloop, maar aan de reanimatie van de ‘geest van Helsinki’. Leggen we er ons bij neer dat Helsinki een zoveelste NAVO-stad wordt, gericht op confrontatie? Of gaan we naar ‘Helsinki’ blijven verwijzen als de stad waar de OVSE haar roots heeft, en die staat voor dialoog, veiligheid, samenwerking en ontwapening?

Steven De Vuyst is kamerlid voor PVDA.