David Verstockt

Pedro Castillo, van leerkracht tot president van Peru

Pedro Castillo is de nieuwe president van Peru. De linkse outsider was tot 11 april 2021 relatief onbekend maar haalde het in een dramatische verkiezingsrace van eeuwige tweede Keiko Fujimori, dochter van veroordeelde dictator Alberto Fujimori. De peperdure, Trumpiaanse verkiezingscampagne van Keiko kon niet op tegen de man met het potlood. De symboliek van Castillo ‘s overwinning is niet te onderschatten; op 28 juli 2021 vierde het land zijn 200ste verjaardag met aan het hoofd een ex-leerkracht uit het arme departement Cajamarca. Het woord ‘historisch’ is op zijn plaats, en wel om meerdere redenen.

dinsdag 3 augustus 2021 15:22
Spread the love

Lima versus de periferie

Peru is Lima, Lima is Peru. Althans, zo voelt het toch aan voor de gegoede klasse uit de miljoenenstad. De voorbije 200 jaar werd het Andesland keer op keer bestuurd door mannen die heel nauwe banden hadden met het establishment uit de grootstad. Pedro Castillo is de eerste president die niet aan die vereiste voldoet. De man is afkomstig uit het platteland van het Noordelijke mijnbouwdepartement Cajamarca. Hij leidde er met zijn gezin een bescheiden leven als leerkracht en syndicalist.

Castillo maakte deel uit van de befaamde Rondas Campesinas, boerenorganisaties die door de afwezigheid van de staat de veiligheid van de gemeenschap organiseerden. “Ik weet wat het is om een school te vegen”, zei de man tijdens het laatste verkiezingsdebat.  ‘Leerkracht’ werd zijn geuzennaam, het potlood zijn logo. Zijn totale gebrek aan connecties met het establishment uit Lima zette hij graag in de kijker; te paard ging hij zijn stem uitbrengen. En die positionering als working class hero leverde hem sympathie en stemmen op. 

Dat een kandidaat uit de ‘Sierra’ plots kans leek te maken op het presidentschap was moeilijk te verteren in Lima. Sociale media vulde zich met racistische leuzes gericht tegen de inheemse en plattelandsbevolking uit de ‘periferie’. Racisme is een oud, koloniaal zeer in het land, maar de verkiezingsrace haalde het slechtste naar boven. Net zoals bij Trump en Bolsonaro werd het ook deel van de campagnestrategie.

Toen Castillo eind april werd opgenomen met ademhalingsproblemen in een ziekenhuis in Lima, liet het campagneteam van Keiko zich ontvallen dat “het teveel aan zuurstof zwaar moet zijn voor iemand die gewoon is aan de zuurstofarme Andes”. Een niet te misverstane boodschap gebaseerd op oude maar hardnekkige denkbeelden dat de Andesbevolking door chronisch zuurstoftekort intellectueel achtergesteld is. “Cholo de mierda”, weerklonk het op sociale media. Wij, de ontwikkelde stedelingen tegen zij, de achterlijke boerenpummels; de presidentiële race was meer dan ooit een identitaire clash in het hyperdiverse Peru.

Het rode gevaar

De verkiezingscampagne bewoog zich niet alleen rond een identitaire breuklijn, ook socio-economisch stonden Castillo en Keiko mijlenver van elkaar. Vakbondsman Castillo werd terecht vergeleken met Boliviaans ex-president Evo Morales. Zijn programma legde onder meer de nadruk op een gedeeltelijke nationalisering van de extractieve sector. “Geen armen meer in een rijk land”, was zijn mantra. De bodemrijkdommen van zijn thuishaven Cajamarca lokten decennialang grote mijnbouwmultinationals, maar de grote winsten vloeiden weg naar Lima en het buitenland.

Daarnaast schuifde hij ook een gematigde landhervorming naar voren met als doel het afremmen van de op export gebaseerde Peruaanse agroindustrie. Ook een radicale gezondheidshervorming staat op de agenda. Een eengemaakt universeel gezondheidssysteem is het doel, de stappen er naar toe zijn vooralsnog vaag. En dé grote maar bange hoop van links was en  is de aangekondigde grondwetshervorming.

De huidige Peruaanse grondwet (1993) is een erfenis van het dictatoriale regime van Alberto Fujimori en daarmee wil Castillo komaf maken. De grondwettelijke vergadering die Castillo wil organiseren, naar het goede voorbeeld van onder meer Bolivia, hangt echter af van de goodwill van het Peruaanse congres en daar knelt het schoentje. Als Castillo binnen het huidige grondwettelijke kader wil blijven, dan heeft hij het congres nodig.

Keiko wond er geen doekjes om. Castillo zou het land naar de afgrond duwen. Hij was de politieke reïncarnatie van de Maoïstische terreurorganisatie Lichtend Pad en zou Peru in een Venezolaanse nachtmerrie storten. Grote billboards in Lima waarschuwden de Limeños voor het communistische gevaar en de Peruaanse mainstream media werd Keiko haar megafoon. De angst-campagne miste haar doel niet.

De gegoede klasse vreesde het ergste en keek naar het buitenland. “Ik ga mijn geld hier weg halen en ik zit op de eerste vlucht als Castillo wint”, schreef een vriend me. Lima stond op de rand van een collectieve angstpsychose en de gemoederen geraakten verhit. Tijdens een ‘pro democratische’ rally tegen Castillo in Lima schreeuwde de extreem-rechtse ex-presidentskandidaat López Aliaga het uit; “Leve de democratie! Dood aan het commnisme! Dood aan Castillo!”. De zogenaamde verdedigers van de democratie deden het land daveren op zijn democratische grondvesten. 

Het fraude recept

Toen tijdens een zeer verdachte terroristische aanslag in de narco-regio Vraem meerdere doden vielen, wees Keiko richting haar geliefde vijand het Lichtend Pad. Intussen bleef de Peruaanse munt aan waarde verliezen en plots leek de Castillo-apocalyps zich waar te maken. De grote voorsprong van Castillo verdween als sneeuw voor de zon en de eindstrijd werd uitgevochten aan de meet. De Peruaanse Sierra stemde massaal voor Castillo, Keiko kon dan weer rekenen op de gegoede, urbane klasse. Het uiteindelijke verschil tussen Castillo en Keiko bedroeg 44.263 stemmen, 0,252%.

Keiko ging net zoals in de VS en Bolivia voor het beproefde ‘fraude’-recept. Een leger luxeadvocaten stelde maar liefst 200.000 stemmen in vraag, niet toevallig stemmen uit de Sierra en andere pro Castillo kiesdistricten.  “Het is overduidelijk dat men (Castillo) de wil van het volk wil boycotten”, het waren de woorden van Trump, maar uit de mond van Keiko. Het fraude narratief verdeelde het Peruaanse volk.

Net zoals in Bolivia ging de gegoede, urbane klasse, blind mee in het verhaal. “De Indianen komen naar Lima om de fraude van Castillo te verdedigen”, klonk het midden juni in Lima. Het kiestribunaal hield stand en onderzocht een maand en een half lang de fraudeclaims. De klachten werden stuk voor stuk onderzocht en naar de prullenmand verwezen. Op 19 juli werd Castillo officieel uitgeroepen tot overwinnaar. “Ik aanvaard de resultaten ook al zijn ze niet legitiem. Daarom roep ik iedereen op om onze democratie te verdedigen”, zei Keiko.

Feest na overwinning van Castillo

Uitdaging voor Castillo niet mals

De uitdaging voor Castillo is niet mals. Peru heeft het hoogste aantal coronadoden per capita, de economie kromp met 11% in 2020, de armoedecijfers stegen dan weer met 10% in hetzelfde jaar. De hoop is groot, gaande van het herstel van de economie, een fiscale, gezondheids- en onderwijshervorming, tot het herschrijven van de grondwet. Maar de man heeft het volledige  economische, politieke en militaire establishment tegen. De media zit aasgierend te wachten op zijn ondergang.

Kan de bescheiden Castillo de verwachtingen inlossen, of toch een deel ervan? Zal progressief Peru hem voldoende steunen wanneer de stoel begint te wankelen, of wordt het een kroniek van een aangekondigde staatsgreep? Eén zaak staat wel reeds vast, Pedro Castillo is helemaal wat het 200 jaar oude Peru nodig heeft.

 

 

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!