Volgens Our World in Data hadden op 8 april 2021 in de VS alleen al 112 miljoen mensen een eerste inenting gekregen, twaalf keer meer dan het totaal aantal gevaccineerden in het hele Afrikaanse continent, dat vier keer zoveel inwoners telt als de VS. Ook op 8 april deelde de VN-Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) mee dat op dat ogenblik van de 31,6 miljoen vaccins die aan 45 Afrikaanse landen werden geleverd bijna 13 miljoen waren toegediend.

Als we de vaccins niet meetellen die in Marokko – echt wel een buitenbeentje in Afrika – reedfs werden toegediend, hebben de VS op 8 april bijna 35 keer zoveel vaccins ontvangen als Afrika. Geen wonder dat WHO-directeur-generaal Tedros Ghebreyesus deze vaccinverdeling ‘grotesk’ en ‘een moreel failliet met catastrofale gevolgen’ noemde.

Dit reserveren van het gros van de vaccins voor een handvol rijke voormalige koloniale staten zouden we niet ‘vaccinnationalisme’ moeten noemen, maar wat het werkelijk is: ‘vaccinapartheid’ op wereldschaal.

Hoeveel van de in de rijke landen geproduceerde COVVID19-vaccins zijn naar de rest van de wereld gegaan? Het onbarmhartige antwoord is dat de rijke landen hun voorraden bijna uitsluitend voor zichzelf gehouden hebben.

De vaccins van Moderna werden voornamelijk ingezet om de bevolking van de VS in te enten. Daarnaast werden er geleverd aan enkele Europese landen en aan Canada.

Pfizer heeft aan de VS vaccins geleverd uit zijn fabrieken in de VS en aan Europa en Groot-Brittannië uit zijn Europese fabrieken. De producent leverde eveneens vaccins aan Israël en de Golfstaten en (met tegenzin) aan delen van Latijns-Amerika, maar dit alles is bij elkaar slechts een fractie van de totale productie.

Er is tussen de rijke landen onderling wat gekibbel geweest over vaccinleveringen (met bijvoorbeeld een botsing tussen de EU en pharmabedrijf AstraZeneca en Groot-Brittannië). Hadden ze daardoor misschien geen tijd om aan de rest van de wereld te denken?

Een vergelijking van het aantal dosissen dat door de rijke landen werd gemaakt met het aantal dat in diezelfde landen werd toegediend illustreert duidelijk de grote mate van vaccinapartheid die ze hanteren.

The New York Times maakte eind maart bekend dat ‘de inwoners van rijke en iets minder bemiddelde landen 90 procent hebben gekregen van de bijna 400 miljoen vaccins die er tot op heden zijn geleverd’.

Ondertussen in het Oosten

Waar haalt de rest van de wereld zijn vaccins dan vandaan? Arme en niet heel bemiddelde landen blijken alleen toegang te hebben tot vaccins die in China of India, of in mindere mate in Rusland, vervaardigd worden.

Dit wordt bevestigd door meerdere journalistieke bronnen, die melden dat landen in Latijns-Amerika, Oost-Europa, Afrika en Zuidoost-Azië leveringen krijgen uit China, India of Rusland.

Hoeveel van de vaccins geproduceerd door Sinovac, een biofarmaceutisch bedrijf in Beijing, en Sinopharm, een Chinees staatsbedrijf, werden in China zelf toegediend en hoeveel werden er aan de rest van de wereld bezorgd?

Op basis van cijfers geleverd door het analysebedrijf Airfinity schreef Nikkei Asia op 5 april dat in China 115 miljoen dosissen werden toegediend terwijl een gelijk aantal naar de rest van de wereld is gegaan.

Volgens cijfers die het Indiase ministerie van Buitenlandse Zaken op 15 april op zijn website publiceerde, heeft dat land meer dan 65 miljoen dosissen van het COVVISHIELD-vaccin geëxporteerd naar andere landen, dat in het Serum Institute wordt gemaakt met een licentie van AstraZeneca.

Wegens de recente nieuwe infectiegolf in India is het aantal uitgevoerde dosissen verminderd ten opzichte van het aantal dat aan de eigen bevolking wordt toegediend.

Deutsche Welle meldde op 13 april dat ‘104,5 miljoen mensen in India minstens één prik hebben gekregen’, terwijl het land ‘meer dan 60 miljoen vaccins verstuurd heeft naar 76 andere landen’.

China en India zijn de enige grote landen die bereid zijn vaccins uit te voeren terwijl ze hun eigen bevolking nog aan het vaccineren zijn.

Om de enorme toename van COVID19-gevallen in India in te perken geeft het land op dit moment voorrang aan de eigen bevoorrading en werd de vaccinexport tijdelijk stopgezet. Daardoor is de levering van vaccins aan andere landen in maart en april gevoelig vertraagd, wat een uitwerking zal hebben op het COVAX-programma van de VN, met vooral gevolgen voor Afrika, waar veel landen zwaar afhankelijk zijn van de Access to COVID-19 Tools (ACT) Accelerator van de WHO en de vaccinbevoorrading via COVAX.

Sputnik-V, het vaccin dat werd ontwikkeld door het zeer gewaardeerde Russische Gamaleja-Instituut voor Epidemiologie en Microbiologie, heeft bij klinische testen zijn doeltreffendheid bewezen. Het opschalen van de productie gaat er echter langzaam. Ruslands productiecapaciteit voor vaccins kan niet tippen aan die van de Indiase en Chinese fabrikanten.

Een aantal Indiase en Zuid-Koreaanse bedrijven hebben belangstelling getoond om Sputnik-V te produceren, maar zijn er nog niet mee begonnen. Nog maar één Zuid-Koreaans bedrijf, Hankook Korus Pharm, heeft de productie gestart, terwijl een groot consortium van Zuid-Koreaanse bedrijven een contract heeft getekend voor de vervaardiging van 500 miljoen dosissen.

Vijf Indiase bedrijven – Hetero Biopharma, Gland Pharma, Stelis Biopharma, Virchow Biotech en Panacea Biotec – hebben met het Russian Direct Investment Fund (RDIF) een deal ondertekend om een gezamenlijke productiecapaciteit van 850 miljoen dosissen op poten te zetten.

Hoewel India zijn huidige vaccinproductie zou willen opvoeren om aan de wereldwijde vraag tegemoet te komen, slaagt het daar tot nu toe niet in.

Het Serum Institute of India, de grootste vaccinfabrikant ter wereld, kan tot 100 miljoen dosissen COVISHIELD per maand produceren en met bijkomende investeringen kan die capaciteit nog worden verhoogd. Biologial E kan evenmin zijn productie starten. Dit bedrijf zou 600 miljoen dosissen van het Johnson & Johnson-vaccin – waarvan  maar één prik nodig is – produceren nu dit vaccin door de VS-overheidsdienst Food and Drug Administration (FDA) is goedgekeurd.

Dan rijst de vraag wat deze bedrijven nog  tegenhoudt om uit te breiden en (meer) vaccins te gaan produceren.

Hier schieten met name de media van deze wereld – lees, de toonaangevende westerse media – tekort door het publiek niet te informeren over de flessenhalzen die een wereldwijde schaalvergroting van de productie verhinderen.

Westerse restricties

Los van het probleem over de intellectuele-eigendomsrechten is de belangrijkste hindernis op de weg naar een snelle schaalvergroting van de wereldwijde vaccinproductie het feit dat de rijke landen – de VS, de EU en Groot-Brittannië – de uitvoer tegenhouden, niet alleen van vaccins maar ook van halffabricaten en grondstoffen noodzakelijk voor de productie van vaccins in andere landen.

De VS baseren zich hiervoor op een wet (Defence Production Act) uit 1950, van het begin van de Koreaanse Oorlog, die regelmatig opnieuw uit de kast gehaald wordt.

Volgens een artikel in Mint schreef Prakash Kumar Singh van het Serum Institute in een brief aan handelsminister Anup Wadhawan en buitenlandminister Harsh Vardhan Shringla van India dat door het inroepen van de Defence Production Act de VS het hem bemoeilijkte om ‘noodzakelijke producten zoals voedingsbodems voor celkweek, grondstoffen, tuberingselementen voor eenmalig gebruik en gespecialiseerde chemicaliën’ in te voeren

De restricties van de VS, waarmee het land de vaccinproductie van Moderna en Pfizer bevoordeelt, schaden de productiecapaciteit van COVISHIELD door het Serum Institute evenals de inspanningen van het instituut om een extra miljard dosissen van het NOVAVAX-vaccin te produceren.

Adar Poonawalla, topman van het Serum Institute of India, heeft volgens de Financial Times onlangs tegen een panel van de Wereldbank verklaard: ‘Voor NOVAVAX, waarvan wij een van de belangrijkste producenten zijn, hebben we die zaken uit de VS nodig. Men heeft het voortdurend over gratis toegang tot het vaccin voor de hele wereld, maar als wij deze grondstoffen niet verkrijgen uit de VS wordt dat erg moeilijk te realiseren.’

Ook Mahima Datla, bedrijfsleider van Biological E (dat zich ertoe verbonden heeft in India het Johnson & Johnson-vaccin te vervaardigen), sprak haar bezorgdheid uit over het Amerikaanse embargo op onmisbare halffabricaten en benodigdheden.

In een interview met de Financial Times zei ze dat sommige stoffen die cruciaal zijn voor de aanmaak van vaccins slechts door een beperkt aantal bedrijven gemaakt worden en die vallen onder het VS-embargo. Zolang de toeleveringsketen wereldwijd niet in zijn geheel wordt beschouwd – in plaats van vanuit de eigen-volk-eerst-houding van de VS en de andere rijke landen – zullen we de pandemie niet onder controle krijgen.

De Indiase regering was er aanvankelijlk helemaal voor te vinden was om de covidvaccinleverancier van de Quadrilateral Security Dialogue[1] te worden – zoals blijkt uit The Spirit of the Quad, de gemeenschappelijke verklaring van de leiders van de Quad – maar trekt  zich nu terug uit enig publiek engagement met de Amerikaanse regering.

Van regeringskant in New Delhi is geen reactie gekomen op de smeekbede van India’s grote fabrikanten van generieke geneesmiddelen om steun voor het verwerven van zowel kapitaal als de zo noodzakelijke toeleveringen voor het opdrijven van de productie. In plaats daarvan heeft de Indiase regering haar uitvoer van vaccins naar andere landen vertraagd, wat de crisis internationaal alleen maar verergert.

Anti-Chinese en anti-Russische propaganda

Een ander onderdeel van de verfoeilijke vaccinapartheid is de gemene campagne tegen de Chinese en Russische vaccins.

Dat de VS en zijn bondgenoten hun vaccins niet willen delen met de rest van de wereld is al erg genoeg. Voor de meeste arme en niet zo bemiddelde landen zijn Moderna- en Pfizervaccins niet verkrijgbaar, en zelfs als ze verkrijgbaar waren geweest beschikten die landen niet over de infrastructuur om de ultrakoudeketen te verzekeren die nodig is voor deze mRNA-vaccins.

Een anti-Chinese en anti-Russische campagne door de westerse media betekent dat het Westen er geen probleem mee heeft om de wereldbevolking elk vaccin te ontzeggen, zelfs in het besef dat wij allen daarmee riskeren dat nieuwe varianten opduiken en de dreiging van COVID-19 permanent over de wereld blijft hangen.

Recent nog werd in het licht van de anti-Chinese campagne de uitspraak verdraaid van Gao Fu, hoofd van het Chinese ziektepreventiecentrum, toen die voorstelde om de efficiëntie van de in China geproduceerde vaccins te vergroten door ze met elkaar te mengen. Die uitspraak wordt gepresenteerd als een ‘zeldzame erkenning van zwakte’ en het bewijs van de minderwaardige kwaliteit van Chinese vaccins.

Hoe verklaar je dat vergelijkbare uitspraken van AstraZeneca – over gebruik van Sputnik-V voor de tweede prik na een eerste prik met AstraZeneca – niet over in dezelfde kam geschoren worden?

Met cijfers die een werkzaamheid van 90 procent tonen voor Moderna en Pfizer en meer dan 62 procent voor Oxford-AstraZeneca tegenover slechts ongeveer 50 procent voor het Chinese SINOVAC-vaccin werd echter een valse vergelijking gemaakt.

Klinische testen in Turkije en Indonesië gaven voor SINOVAC werkzaamheidscijfers van respectievelijk 83,5 procent en 65,3 procent. Het lage cijfer van 50,4 procent bij de test in Brazilië kwam doordat zeer milde symptomen daar als ‘positieve gevallen’ geteld werden, wat bij andere vaccintesten niet gebeurde.

Volgens een artikel in Bloomberg blijkt uit gegevens van SINOVAC-testen  in Brazilië dat het vaccin 78 procent bescherming biedt tegen lichte covid en 100 procent tegen gematigde en zware ziekte. In zijn artikel in Science Magazine schreef Esper Kallas van de faculteit geneeskunde van de universiteit van São Paulo: “Als je voor 78 procent kunt voorkomen dat iemand naar de dokter moet en voor 100 procent dat hij in het ziekenhuis moet worden opgenomen, mag je een toost uitbrengen en feestvieren.”

Het goede nieuws is dat SINOVAC ook tegen de meer besmettelijke en gevaarlijke Braziliaanse variant P1 een werkzaamheid van meer dan 50 procent behoudt. Het vaccin van AstraZeneca biedt daarentegen weinig bescherming (10,4 procent) tegen de in Zuid-Afrika dominante variant B.1.351, maar is wel effectiever tegen B.1.1.7, de zogenaamde Britse variant.

Over de regels van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) en de weigering van de rijke landen om de regels voor intellectuele-eigendomsrechten tijdelijk op te heffen, heb ik het al in vorige artikels gehad. Een opheffing zou vaccinproducenten de mogelijkheid geven hun productielijnen snel in te richten voor de productie van deze COVID-19-vaccins.

Winst gaat boven mensenlevens

In de boekhouding van de rijke landen zijn de tientallen miljarden dollars winst die Big Pharma op de vaccinmarkt kan boeken veel belangrijker dan het redden van miljoenen levens.

Dit verklaart ook de kwaadwillige campagne tegen de Chinese en de Russische vaccins. Voor Big Pharma en de rijke landen gaat winst telkens weer boven levens, dat was zo tijdens de aidsepidemie en is het nu weer met de COVID-19-pandemie.

Vaccinapartheid en steun aan Big Pharma is waar het beleid van de rijke landen voor gaat. Het maakt niet uit dat door deze politiek de pandemiesituatie in de wereld wordt bestendigd en dat er nieuwe varianten opduiken die veel landen opnieuw in een economische crisis zullen storten.

Alleen een krachtige beweging voor volksgezondheid en universeel toegankelijke vaccins kan terugslaan tegen het offensief van Big Pharma en de vaccinapartheid van de rijke landen.

Het artikel The West practicing vaccine apartheid at a global level werd geschreven in samenwerking tussen newsclick.in en Globetrotter en gepubliceerd in Asia Times. Prabir Purkayastha is oprichter en hoofdredacteur van het Indiase mediaplatform newsclick.in. Hij is activist voor het belang van de wetenschap als bron van vertrouwen en voor vrije toegang tot en gebruik van software. Vertaling door Hilde Baccarne.

Note:

[1] De Quad is een informele strategische dialoog tussen de VS, Japan, Australië en India.