Wat eveneens frustreert is dat we misschien al naar de film, toneel of opera hadden gekund als de cultuursector niet zo’n speelbal in maatschappelijk opbod was geworden. We hebben geen testevent nodig in de KVS om te weten dat het daar veilig kan. Die tests zijn in het buitenland al gebeurd. De infrastructuur van dat huis laat voorstellingen met beperkte capaciteit toe. De organisatie weet wat een preventieadviseur is en staat niet financieel onder druk. Het personeel geniet de bescherming van degelijke contracten en wordt betrokken in overleg.

Een groen licht voor bijvoorbeeld de stadschouwburgen was mogelijks beleidsmatig bespreekbaar geweest voor het Overlegcomité vorige vrijdag, maar de onderhandelingsmarge geraakte vergrendeld. Dat Cultuurminister Jambon niet voor die mondjesmaatoptie koos maar voor het politieke spektakeleffect van een all-in voor ‘de eventsector’, toch voor de tribune, was geen cadeau. Het was op voorhand toch al duidelijk dat de Federale regering die sprong niet kon maken?

Hellend vlak, kunst en cultuur versus ‘events’

Een eerste grendel is die van de besmettings- en vaccinatiecijfers, data op leven en dood die aangeven dat het helaas te vroeg is om al definitief datums te prikken. 2000 overlijdens op één dag in India zorgt voor paniek. Omgerekend naar België zijn dat er 16, terwijl ons sterftecijfer vorige week gemiddeld op 39 per dag lag. 2,5 maal hoger. Toch vinden velen dat het hier nu wel meevalt. Stop het blussen maar, al staat het huis nog in brand?

Eerder dan de focus te leggen op datums en data – het toegelaten publieksaantal – zouden we beter naar de context kijken: bepaalde organisaties kunnen veiligheid garanderen. Andere minder. Er zijn prima protocollen op papier die we als vakbond voluit mee ondersteunen, ze moeten wel toegepast worden. Wat met werkgevers die het allemaal overdreven vinden en het toezicht aan studenten zonder veel gezag overlaten, voor mocht er controle komen? Wat met festivals die om financiële redenen flexwerkers de vuurlinie insturen die nadien geen verhaal hebben als ze ziek vallen?

Al is het een bittere pil, een eerlijke selectie en rangorde kan veel deblokkeren. We willen ineens alle deuren open en staan er samen tegen te duwen, terwijl we beter zouden trekken om hier en daar iets in beweging te krijgen. ‘De eventsector’ is breed en vaag: een hellend vlak van theaterschouwburg, bioscoop en opera met stilzittend publiek, naar concertzaal en fuiftent tot festivalwei. En zo schuif je vlot door naar terrassen op een zeedijk die tafelspringende burgemeesters ook als een ‘event’ zullen verdedigen. Het is dus niet onbegrijpelijk dat de overheid met zo’n verwachtingen als portier de deur nog even op slot houdt.

Cultuur, geen uitlaatklep voor coronabetogers

Tweede grendel: er trekt zich momenteel een stormloop op gang om de solidariteit van kamp te doen wisselen, van de zorg naar de eventsector en de terrassen. Ook al staan ziekenhuizen onder druk en kunnen enkele weken het verschil maken. Ook het maatschappelijk ongenoegen van coronabetogers en antivaxers zoekt een uitweg. Willen we geloofwaardig terug samen met ons publiek aan de slag, dan houdt de cultuursector die rebellie best op afstand.

De overheid wil ons uiteraard cultureel genot in een veilige context gunnen, maar heeft de taak die chaotische volkswoede géén zuurstof te geven. Als er dan tientallen Waalse cultuurhuizen voor de burgerlijke ongehoorzaamheid gaan, laat je het beleid eigenlijk ook weinig andere keuze dan repressief reageren. Versoepelen is dan een signaal naar alle sectoren om ook de deuren open te gooien, het hek van de dam.

Bovendien is het natuurlijk van cruciaal belang dat deze werkgevers die voor de burgerlijke ongehoorzaamheid gaan wel op voorhand op papier alle verantwoordelijkheid op zich nemen en hun personeel niet verplichten tot deze illegale praktijken waarvoor ze volgens de welzijnswetgeving strafrechtelijk aansprakelijk kunnen zijn. Van culturele lockdown naar gesloten cel.

Politiek theater houdt de deuren dicht

Wat ook blokkeert, is dat cultuur een speelbal in een partijpolitiek spel werd. Vlaams-nationalistische partijen trokken vorige week snel de communautaire kaart, ze moeten federaal toch geen verantwoordelijkheid afleggen als het fout loopt. Jambon nam donderdag de vlucht vooruit met een all-in, zo moest hij zich als cultuurminister mediagewijs niet verantwoorden voor de draak van een nieuw kunstendecreet die zijn partij woensdag doorduwde. Die legt de sleutels van de macht in de handen van de regering, ruilt democratische controle in voor een applausparlement. Als Vlaams Belang in de toekomst mag meebeslissen over de uitvoeringsbesluiten en beheersovereenkomsten, volgt een lockdown op artistieke vrijheid.

De poker van onze Vlaamse cultuurminister dwong de federale partijen tot een tegenzet, cultuur betaalt het verlies. Ook links wil niet meer achterblijven. De bezetting van het theater Odéon in Parijs, dat in mei ’68 een podium voor studentenprotest was, triggerde revolutionaire verwachtingen. Die strijdbaarheid werkt voor vakbonden ook aanstekelijk. Maar de Franse situatie verschilt wel: cultuurwerkers kregen minder steun en volgend jaar zijn het ginder verkiezingen. Wat een wens tot het heropenen van cultuur was, werd een breed agenda van maatschappelijk protest.

Macron reageerde strategisch en stemde intussen al in met een heropening. De belangenbehartigers moeten nu voor een U-bocht gaan, want er zouden ook toch veiligheidsmaatregelen nodig zijn. Als we midden deze gezondheidscrisis voor cultuur willen kiezen, niet vooral voor het brede partijpolitieke oppositiewerk, laten we dan nu eerst voor een all-in op verantwoordelijkheid gaan met een stapsgewijs exitplan.

Coronamoeheid, het nieuwe virus

Dan komen we bij de laatste grendel: er is nood aan meer bescheidenheid inzake de haalbaarheid van veiligheid. zelfs in een streng bewaakte omgeving als een gevangenis – dubbele lockdown – geraakt personeel dodelijk besmet. Coronaproof activiteiten organiseren met honderden feestende mensen samen, dat is echt geen sinecure. Suppoosten en baliepersoneel in de musea slagen er nu nog in alles onder controle te houden. Hoewel gevaccineerden de bijwerking hebben spontaan te versoepelen, blijven ze wel besmettelijk terwijl het personeel nog geen vaccin kreeg.

De rek is er bij velen uit. Met de lentezon in het gezicht gaan veiligheidsmaatregelen jeuken. De mentaliteit van een winkelkarretje tussenin lijkt ook wat voorbij. ‘Winkelagressie’ neemt toe, schreven kranten en daarmee ook onze coronawoordenschat. Door de vaccinatiecampagne daalt de leeftijd van wie nog in het ziekenbuis belandt, en daardoor komen mensen onder de 40 jaar in het vizier. Doorgaans wel het publiek en personeel van de eventsector. Dat het vorige zomer en najaar overal safe ging in de cultuursector is een overschatting. Zelfs tijdens de tweede lockdown met activiteiten zonder publiek liep het wel eens mis.

Samen coronaproof

Voor de vele flexwerkers, die voortdurend van werkplek moeten wisselen, is dit extra risicovol. En een lakse houding op één plek, ondergraaft het draagvlak voor iedereen. Spreek daarom collega’s op hun falen aan, eerder dan te zwijgen voor de goede vrede. Werkgevers mogen die verantwoordelijkheid niet afschuiven op hun medewerkers. Laat de veiligheid ook niet over aan stagiairs, studenten of flexwerkers. Geef die wel een ziekteverzekering.

Betrek de preventiediensten zelf actief, wacht als leidinggevende niet op de eventuele politiecontrole, als argument dat je wel in regel zal zijn of je het dan wel zal bekijken. En personeel zonder vaccin met een hoog risicocontact moet het recht krijgen in tijdelijke werkloosheid te blijven.

Sabam berekende weliswaar een miljoenenverlies, maar centen versus gezondheid mag niet het dilemma zijn. Solidariteit is geen kwestie van kamp kiezen, cultuur versus zorg. Alleen samen zijn we sterk genoeg om een zoveelste golf te vermijden. Vrijheid blijheid heb je pas als het voor iedereen veilig kan.

Kortom, als vakbond zullen we er mee actief op toezien dat de veiligheidsmaatregelen goed worden opgevolgd. Waar dit niet het geval is, dringen we er bij iedereen op aan de problemen voor te leggen aan de respectievelijke vakbondsafgevaardigden, de preventieadviseurs of de arbeidsinspectie om de tekortkomingen te laten vaststellen.

Ter zijde, die kan passende maatregelen opleggen maar ook het bevel geven tot onmiddellijke stopzetting van de arbeid of zelfs het pand laten ontruimen en verzegelen. Met strafrechtelijke en administratieve geldboetes tot gevolg. Als een werknemer gezondheidsschade oploopt, kunnen de sancties ook gevangenisstraffen omvatten (art 127 tot 132 van het Sociaal Strafwetboek).

Tijdens de eerste lockdown bleek dat de inspectie 80% van de gecontroleerde organisaties en bedrijven (in alle sectoren) inbreuken vaststelde. Dat soort onkunde kunnen we ons vanzelfsprekend niet permitteren. Voor onszelf en het publiek dat we ervan willen overtuigen dat voorstellingen hervatten geen versoepeling is inzake veiligheid, slechts in bewegingsvrijheid.

We herinneren nog even aan onze wetgeving (artikelen 9, 2° en 15, zesde lid van het decreet van 1 februari 1993): organisatoren zijn verplicht er te goeder trouw op toe te zien dat de werkzaamheden worden verricht onder omstandigheden die de veiligheid en de gezondheid van de betrokken kunnen garanderen. En cultuurwerkers hebben het recht zich te onthouden van iedere handeling die hun eigen veiligheid of die van anderen in gevaar kan brengen.[1] Overigens, in Frankrijk deed een groot aantal werknemers al een beroep op dat ‘recht op terugtrekking’, ook in de cultuursector.

Note:

[1] In tegenstelling tot wat sommige media beweren, bestaat er ook in België een recht op terugtrekking (artikel I.2-26 van de Codex voor welzijn op het werk) dat een uitwerking is van Europese verplichting (art. 13 van het Verdrag nr. 155 van 24 juni 1981).

Art. I.2-26. –“Een werknemer die, in geval van een niet te vermijden, ernstig en onmiddellijk gevaar, zijn werkpost of een gevaarlijke zone verlaat, mag daar geen nadeel van ondervinden en moet worden beschermd tegen alle ongerechtvaardigde nadelige gevolgen daarvan. Hij stelt onmiddellijk het bevoegde lid van de hiërarchische lijn en de interne dienst hiervan in kennis.“

Om de doeltreffendheid van het recht op terugtrekking te waarborgen, verplicht de wet de werkgever om maatregelen te nemen en om instructies te geven om werknemers die zijn blootgesteld aan een ernstig en onmiddellijk gevaar dat niet kan worden vermeden, in staat te stellen hun activiteit te beëindigen.

Bovendien verbiedt de wetgeving de werkgever, behalve in naar behoren gemotiveerde uitzonderingsgevallen, werknemers te vragen om te komen werken als hij niet in staat is een einde te maken aan de situatie van ernstig en onmiddellijk gevaar.

Wil je je weten wat je rechten zijn als je terug veilig aan het werk wil? Meer info vind je hier. Onze corona-checklist vind je hier.