Het was bij hoogdringendheid dat in november een decreet ingediend werd bij het Vlaams parlement. (1) Een decreet dat mogelijk maakt dat publieke welzijnsverenigingen een vennootschap oprichten of er deelgenoot van worden. Subsidies, erkenningen, infrastructuur, personeel kunnen zo overgedragen worden aan private spelers met winstoogmerk.
Het voorstel zou er op vraag komen van de sector, maar een bevraging leert dat veel spelers uit de sector niet betrokken, noch tevreden zijn met deze privatisering en commercialisering van de openbare zorg. Op één uitzondering na: het Zorgbedrijf Antwerpen. Het Antwerpse stadsbestuur (N-VA, Open VLD en Vooruit) wil de infrastructuur, het patrimonium en het dienstenchequebedrijf onderbrengen in een NV. Die plannen bestaan al enkele jaren maar botsen op juridische bewaren. Het decreet dat nu op tafel gelegd wordt is daar een antwoord op.
De indieners argumenteren in het voorstel van decreet dat gemeenten zo hun openbare woonzorgcentra efficiënter en performanter kunnen maken. Dat zonder hun financiën te veel te belasten. De overdracht van bijvoorbeeld infrastructuur aan een multinational kan een ‘quick win’ lijken. Maar die kortetermijnvisie wreekt zich op lange termijn. In plaats van gemeenten te dwingen afhankelijk te worden van privaat kapitaal, moeten ze de (financiële) ruimte krijgen om op een doordachte manier om te gaan met de publieke middelen.
Op de beurs wordt zorgvastgoed vandaag als één van de interessantste investeringen geprezen. Beursanalisten schrijven dat het ‘wellicht financieel moeilijk zal zijn voor de reeds met zware schulden beladen overheden om zelf te investeren in meer bedden als de vraag stijgt’. De commerciële multinationals staan klaar om de zorgmarkt in te pikken. Het voorstel van de Vlaamse meerderheidspartijen zien zij graag komen.
Het decreet moet volgens de indieners de concurrentiepositie van openbare instellingen op de markt verbeteren. Op geen enkel moment wordt er gesproken over de kwaliteit van de zorg of de bewoners. ‘Neen, commercie is niet te rijmen met goede zorg’, zegt Luc Huyse me onomwonden. Een leven lang heeft hij zich als socioloog en hoogleraar aan de KU Leuven verdiept in de Belgische samenleving. Uit cijfers die ik opvroeg bij minister Beke blijkt dat commerciële woonzorgcentra opvallend minder zorgpersoneel inzetten per bewoner. De gemiddelde dagprijzen zijn daar wel de hoogste.
Het verweven van publieke zorginstellingen met privaat kapitaal kan je niet zomaar doen, want je doet twee tegengestelde belangen botsen die niet te verzoenen zijn. Publieke welzijnsinstellingen hebben de opdracht basisrechten zoals zorg voor iedereen en in alle omstandigheden te garanderen. Zij zijn daarover verantwoording verschuldigd aan de rechthebbenden, aan de samenleving. Bij bedrijven zijn dat de aandeelhouders. Je hebt sympathieke vennootschappen en minder sympathieke, maar in wezen is hun bestaansrecht winst maken. ‘Een van haar doelen is aan haar vennoten een rechtstreeks of onrechtstreeks vermogensvoordeel uit te keren of te bezorgen’, staat in het Wetboek.
Bevindingen in eigen land en internationaal tonen dat de dagprijzen stijgen als je meer commerciële spelers in de ouderenzorg toelaat. Zeker als het publieke aanbod meer en meer verdwijnt. En als een bewoner de dagprijs niet meer kan betalen en geen eigendom heeft, is het toch opnieuw het OCMW dat tussenkomt met publiek geld. Als samenleving zijn we twee keer de pineut.
Zonder enig maatschappelijk debat willen CD&V, N-VA en Open Vld de deur voor de commercialisering van onze publieke zorg openzetten. De drie vakbonden van de openbare diensten protesteren hevig en schreven samen een open brief met vraag de plannen tot ‘uitverkoop van de publieke welzijnsverenigingen te stoppen’. (2) Een brief die in sneltempo breed ondertekend wordt.
De grootste bezorgdheid van mensen is niet de concurrentiepositie op de zorgmarkt. Wel is dat de kwaliteit van de zorg, dat bleek nog eens uit de corona crisis. Er moet eindelijk meer personeel komen en de zorg moet betaalbaar zijn. Commercialisering gaat daar niet aan tegemoet komen, wel integendeel. We mogen onze publieke ouderenzorg niet uit handen geven.
Notes:
Lise Vandecasteele is huisarts bij Geneeskunde voor het Volk en parlementslid van de PVDA.
