Bron: PxHere
Interview - Samira Sadeque, IPS

Voedingsexpert: “Landbouw moet de natuur nabootsen”

Wereldwijd focussen de meeste landbouwsystemen op enkele basisproducten zoals graan, rijst, tarwe en maïs. Die leveren wel calorieën maar missen steeds vaker een diversiteit aan essentiële elementen zoals vitamines en mineralen. Expert Emile Frison pleit voor meer biodiversiteit om voedselsystemen veerkrachtiger te maken.

maandag 19 oktober 2020 15:08
Spread the love

 

Belgisch voedingsdeskundige Emile Frison is lid van het International Panel of Experts on Sustainable Food Systems (IPES-Food). We spreken de expert agrarische biodiversiteit kort nadat het nieuws is bekend geraakt dat de Nobelprijs voor de Vrede 2020 naar het Wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties (WFP) gaat voor “het onophoudelijk onder de aandacht brengen van het belang van voedselzekerheid en, in het licht van de coronacrisis, het snelle schakelen van het agentschap naar meer output.”

Helaas mogen we ons niet blindstaren op kortetermijnoplossingen, vindt Frison. “Het WFP heeft de crisissituatie rond het coronavirus goed aangepakt, maar zoals vaak het geval is, gaat er te weinig aandacht naar oplossingen voor de langere termijn: de ontwikkeling van duurzame en veerkrachtige voedsel- en productiesystemen. Er is altijd wel ergens een noodgeval dat mensen ervan weerhoudt om dit op langere termijn te gaan uitdenken.”

IPS: Hoe hadden wereldleiders en lokale overheden beter voorbereid kunnen zijn op honger als gevolg van een crisis zoals de huidige pandemie?

Emile Frison: “We weten dat we op wereldniveau genoeg voedsel produceren om iedereen en zelfs meer mensen te voeden dan er nu op de planeet zijn. Het grootste probleem van honger is niet de beschikbaarheid, maar de toegang tot voedsel. Hier spelen kwesties zoals de kwaliteit van eten en de ongelijkheid in onze samenleving. Dat is het belangrijkste dat moet worden aangepakt als we echte langetermijnoplossingen willen vinden voor het probleem van honger en dus ook van armoede.”

U werkt op de duurzaamheid van voedselsystemen en dan in het bijzonder op het inzetten van agrarische biodiversiteit om voedsel en de veerkracht en duurzaamheid van landbouwsystemen te verbeteren. Hoe kan agrarische biodiversiteit de kwaliteit van voeding verbeteren?

“Ons huidige voedselsysteem heeft de afgelopen vijftig jaar vooral ingezet op enkele belangrijke basisproducten die calorieën leveren: de belangrijkste granen, rijst, tarwe, maïs. Deze gewassen hebben de meeste aandacht in het onderzoek gekregen. Dit leidt zeker tot het aanleveren van veel calorieën, maar we weten dat calorieën alleen geen garantie zijn voor gezondheid en voedzaamheid. Biodiversiteit in de landbouw is daarom essentieel, niet alleen voor het leveren van voedsel, maar omdat het voorziet in een diversiteit aan micro-elementen, mineralen en vitamines. Die zijn afwezig of slechts schaars aanwezig in de belangrijkste basisvoeding. Vanuit het milieuoogpunt zorgt biodiversiteit ook voor duurzamere systemen.

“Biodiversiteit in de landbouw is het sleutelelement om de trend van de laatste halve eeuw om te keren. Hierbij werd ingezet op ultra-specialisatie en de exclusieve productie van de belangrijke basisproducten ten koste van de rijke diversiteit die vroeger werd verbouwd. Ontwikkelingsprogramma’s verlaten deze aanpak steeds vaker in een poging om honger in de wereld te bestrijden.”

Hoezo?

“Alle trainingsprogramma’s binnen de landbouw hebben zich gericht op het creëren van een kunstmatige omgeving die ideaal is voor productie in plaats van te begrijpen hoe de natuur werkt. De moderne landbouw heeft geprobeerd om een omgeving te creëren waarin je de planten ziet, maar niet langer de grond die de planten voedt. Het gebruik van kunstmeststoffen heeft in zekere zin de bodem gedood. De grond werd een inert substraat dat niet in staat was om planten te voeden. We moesten steeds meer mest toedienen en door de uniformiteit van de gewassen werden monoculturen de norm. We zien steeds meer ziekteplagen, waarvoor steeds meer pesticiden nodig zijn om ze te bestrijden. Deze situatie is op de langere termijn niet houdbaar.

“We zien een afname van de productiviteit in gebieden waar veel pesticiden en kunstmest worden gebruikt. Dat is geen optie en daarom moeten we het landbouwparadigma volledig herdenken: van het model dat deze kunstmatige omgeving creëert waar meststoffen de planten voeden en pesticiden de planten beschermen, naar een model waar een landbouwomgeving met oog voor diversiteit verantwoordelijk is voor de veerkracht van het systeem. Omdat het ene gewas een bepaald soort ongedierte zal aantrekken en het aangrenzende gewas weer andere. Je hebt dus nooit de hoge dichtheid van ongedierte en ziektes in diverse systemen die je wel ziet in grootschalige monoculturen.

“Het hele productiesysteem moet opnieuw worden bekeken in termen van diversiteit als een belangrijke benadering, maar ook om na te denken over de wederopbouw van een omgeving waarin we de natuur niet meer bestrijden, maar de natuur juist nabootsen. In natuurlijke bossen heb je geen meststoffen nodig om een zeer rijk functionerend natuurlijk systeem te krijgen. Wat we moeten doen? Ecologische lessen daaruit trekken. Deze aanpak, agro-ecologie genaamd, past deze principes toe om de natuur te doen functioneren door middel van landbouw. Dit is een heel andere manier om het productiesysteem als geheel te benaderen. Er wordt gebruik gemaakt van een aantal principes die ook kijken naar de sociale dimensie, zodat boeren in hun beleid worden gesteund in plaats van technologie in laboratoria te laten ontwikkelen die vaak niet beantwoordt aan de echte problemen van boeren. Hier gaat het om participatief onderzoek en innovatie in samenspraak met boeren.”

Op welke manier heeft de coronacrisis invloed gehad op uw visie en werking?

“Er zijn veel lessen uit de crisis getrokken. De lange waardeketens die zich de afgelopen decennia hebben ontwikkeld, waarbij ultra-specialisatie in grondstoffen die vervolgens wereldwijd worden verhandeld de basis vormen van het wereldwijde voedselsysteem, hebben ons kwetsbaar gemaakt. Dat geldt vooral voor landen die grotendeels afhankelijk waren van voedselimport. Wat ook is aangetoond, is dat in gebieden met meer gediversifieerde productiesystemen die dichter bij de consument staan, en waar er directe banden zijn tussen producenten en consumenten, de voedselsystemen veel veerkrachtiger bleken. Over de hele wereld hebben we nieuwe connecties gezien tussen boeren die rechtstreeks in contact kwamen met consumenten, zoals online aankoopsystemen.

“De covid-19-situatie heeft ons laten zien welke opties er zijn door kortere waardeketens en door diversificatie van de productie, om het hele systeem veerkrachtiger te maken.”

Het Wereldvoedselprogramma werd dit jaar bekroond met de Nobelprijs voor de Vrede. Welke rol spelen duurzame voedselsystemen volgens u in het licht van de wereldvrede?

“Wat zeker is, is dat honger heeft geleid tot veel van de conflicten die we de afgelopen tien jaar hebben gezien, zeker als migratiestromen het gevolg waren. Wat ook duidelijk is, is dat het industriële model van de landbouw, met zijn specialisatie en de kracht van een paar grote bedrijven die de input en de aankoop en transformatie van het grootste deel van het voedsel controleren, ten koste van een behoorlijk inkomen voor producenten, niet langer een levensvatbare oplossing is op lange termijn.

“We moeten een nieuw landbouwmodel aannemen, inclusief het terugbrengen van diversiteit in het systeem en het toepassen van de lessen die we leren uit de natuur en uit de ecologische wetenschap. Die leren ons hoe de bodem functioneert en hoe levende micromechanismen in de bodem een uiterst belangrijke rol spelen. We hebben aangetoond dat agro-ecologische systemen niet alleen in staat zijn om de wereld in termen van kwantiteit te voeden, maar ook in termen van veel betere kwaliteit. Dat is echt de weg vooruit en dat wordt steeds meer erkend.

“Er zijn duidelijk gevestigde belangen die hun producten willen blijven verkopen en het huidige systeem willen handhaven. Dat zal moeten worden aangepakt en dat is een grote verantwoordelijkheid voor elke wereldburger, maar vooral ook voor maatschappelijke organisaties die zich met deze kwesties bezighouden en ze op de tafel van besluitvormers kunnen leggen.”

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!