Een wrange aprilvis

De progressieve vrouwenbeweging zij-kant grijpt de symbolische datum van 1 april aan om de pensioenkloof in ons land aan te klagen. Waar de loonkloof nog steeds 20 procent bedraagt (maandlonen in de privésector), is de pensioenkloof nog veel groter. In concrete cijfers bedraagt het gemiddelde wettelijk pensioen van een alleenstaande man 1.121 euro per maand, tegenover slechts 806 euro voor een vrouw. Het betreft hier de werknemerspensioenen van nieuw gepensioneerden in 2017. Dit is een pensioenkloof van 28,1 procent.

Een globaal gemiddeld wettelijk pensioen van een alleenstaande werknemer in België bedraagt 1.024 euro, dat van een alleenstaande werkneemster 678 euro. Dit is maar liefst 33,8 procent. Hiermee behoren onze pensioenen tot de laagste van Europa. Een wrange aprilvis en een regelrechte schande.

Oorzaken

Dat de vrouwenpensioenen gemiddeld een derde lager liggen dan de mannenpensioenen heeft diverse oorzaken. Zo worden voor de berekening van het wettelijk pensioen heel wat loopbaanfactoren meegeteld die voor vrouwen ongunstig uitvallen: hun lager loon, maar ook de duur en de aard van hun loopbaan. Vrouwen verdienen immers minder gedurende hun carrière én ze geraken niet aan een volledige loopbaan van 45 jaar doordat ze veel vaker dan mannen deeltijds werken en een onderbroken loopbaan hebben. Niet eens de helft van de vrouwen (41 procent) geraakt zo aan een volledige loopbaan van 45 jaar. Vrouwen hebben een gemiddelde loopbaan van 36,6 jaar en mannen van 42 jaar. Vrouwen worden op deze manier dus extra gestraft.

De grootste oorzaak van de pensioenkloof is het grote aandeel deeltijds werkende vrouwen (42 procent) tegenover het aantal deeltijds werkende mannen (11 procent).  Dat deeltijds werk is niet altijd vrijwillig. Zo geeft slechts 8 procent van de deeltijds werkende vrouwen aan geen voltijdse job te willen. Vele jobs worden ook enkel deeltijds aangeboden.

De meeste deeltijds werkende vrouwen verwijzen als reden voor het deeltijds werk naar de zorg voor kinderen of andere afhankelijke personen (25 procent). Ter vergelijking: bij mannen is dit 6 procent. Het zijn nog altijd vooral vrouwen die zich bezighouden met het runnen van het huishouden en de opvoeding van de kinderen en dat wreekt zich in hun latere pensioen. De loon- en loopbaankloof die geslagen is doordat mannen professioneel zijn kunnen doorgroeien, wordt zo alleen maar groter.

Tweede pijler

Sommige werknemers of zelfstandigen krijgen bovenop hun wettelijk pensioen via de werkgever ook nog een aanvullend pensioen, het zogenaamde tweede pijler pensioen. Hier zijn vrouwen dubbel achtergesteld. Volgens de FSMA (Financial Services and Markets Authority) bouwen in ons land 3.679.000 mensen zo’n extra pensioen op. De opgebouwde pensioenrechten stemmen overeen met een totaalbedrag van 80,3 miljard euro.

De gemiddelde verworven reserve voor wie de pensioenleeftijd nadert (55-64-jarigen) bedraagt 54.749 euro. Maar achter dat globale gemiddelde gaan zeer grote verschillen schuil. Zo krijgen mannen gemiddeld dubbel zoveel als vrouwen (67.656 euro versus 32.172 euro). De tweede pijlerpensioenkloof bedraagt dus maar liefst 52 procent. De meest voor de hand liggende oorzaken zijn het verschil in verloning, het verschil in werkvolume en het verschil in sector van tewerkstelling.

Iedereen een fatsoenlijk pensioen

Zij-kant vindt dat iedereen een fatsoenlijk pensioen verdient. Daarom moeten de globale pensioenen naar omhoog. 1.500 euro minimum na 42 jaar werken is een deftig bedrag om menswaardig te genieten na de loopbaan. De pensioenkloof moet ook verder gedicht worden door de loonkloof te verkleinen. Zo moet er naast de loonkloofwet ook een pensioenkloofwet komen.

Het pensioenrecht moet ook rekening houden met de onderbroken loopbanen van vrouwen en hun slechte inkomenssituaties compenseren. Systemen zoals ouderschapsverlof en tijdskrediet bestonden vroeger niet. Vrouwen schroefden hun loopbaan terug om voor de kinderen te kunnen zorgen, zonder dat hier compensaties tegenover stonden. zij-kant vindt dat deze vroegere perioden moeten gecompenseerd worden en volwaardig moeten meetellen voor de pensioenberekening.

Verder wil zij-kant dat een wettelijk pensioen 75 procent van het gemiddelde loon bedraagt in plaats van 60 procent vandaag. De hoogste (mannen)pensioenen moeten bovendien een faire solidariteitsbijdrage leveren om de laagste (vrouwen)pensioenen te compenseren. Slechts 5 procent van alle pensioenen van boven de 2.500 euro zijn voor vrouwen. Van de gepensioneerden die minder dan 1.000 euro pensioen ontvangen is 61 procent vrouw.

Actie 1 aprilvissen

De symbolische datum van Equal Pension Day organiseren we daarom dit jaar op 1 april, onze nationale grappendag. Maar hierover valt niets te lachen. Zij-kant deelt dan ’s ochtends postkaarten uit op het Koningin Astridplein voor het centraal station van Antwerpen met de boodschap: ‘Vrouwen hebben een even hoog pensioen als mannen’. Op de achterkant van de kaart staat uitgelegd waarom dit een wrange 1 april grap is. Om dit visueel voor te stellen plaatsen we een opblaaszwembadje op het plein en laten we hierin plastieken (april)vissen zwemmen.