Oorlogsvoering behoort in België al bijna twee eeuwen lang exclusief tot het domein van de koning en de regering. De parlementaire controle op een militair optreden, zowel in ‘vredestijd’ als in staat van oorlog, is in de grondwet dus strikt ingeperkt. Dit strookt uiteraard niet met een moderne democratie.

Artikel 167, paragraaf 1 van de Belgische grondwet stelt: “De Koning voert het bevel over de krijgsmacht, stelt de staat van oorlog vast, alsook het einde van de vijandelijkheden”. In theorie beslist de Belgische koning over militaire kwesties, maar in de praktijk legt de bevoegde minister zijn beslissing ter ondertekening voor aan de koning, die het besluit bekrachtigt. Het parlement krijgt hier geen zeggenschap over. Artikel 167 (paragraaf 1) van de grondwet zegt verder: “Hij (de Koning) geeft daarvan kennis (van de staat van oorlog) aan de Kamers, zodra het belang en de veiligheid van de Staat het toelaten …”

Van de koning en de regering wordt dus hooguit verwacht dat ze het parlement informeren over hun militaire daden, maar uitsluitend indien ze dit zelf nodig achten. Bijgevolg kunnen ze zelf bepalen welke informatie er wordt doorgegeven en moet deze informatie niet noodzakelijk exhaustief of verifieerbaar zijn.

België hinkt achterop

België loopt hiermee achter op veel moderne democratieën, waarin de grondwet doorgaans een strikte parlementaire controle voorschrijft wat oorlog en het inzetten van het leger betreft. Bovendien stamt het artikel nog uit de tijd toen ons land nog niet betrokken was bij internationale missies.

Hoewel België sinds 1945 officieel niet meer ‘in staat van oorlog’ verkeerde traden Belgische soldaten toch nog actief op aan verschillende oorlogsfronten: van Korea in 1953, over Afghanistan en Irak, tot Libië en Syrië. In België is het de wet 20 mei 1994 die zegt dat het leger kan ingezet worden in vredestijd, voor operaties die worden vastgelegd door de koning na een beslissing van de ministers. Deze formulering zet de deur open voor allerlei Belgische militaire missies en operaties zonder dat België zich officieel in staat van oorlog bevindt.

Artikel 167 openzetten voor wijziging

Op dinsdag 26 maart 2019 buigt de Commissie voor de Herziening van de Grondwet zich over de verschillende voorstellen om artikelen van de grondwet voor herziening vatbaar te verklaren. De partijen Groen/Ecolo, sp.a, CDH, Open Vld en de PS, die samen 71 zetels vertegenwoordigen, heb elk voorstellen ingediend om artikel 167 van de Belgische Grondwet te amenderen. Er lijkt daarin alvast een consensus dat het parlement een grotere rol moet krijgen op vlak van militaire missies buiten het Belgisch grondgebied.

Vrede vzw vindt het absoluut noodzakelijk dat het parlement een grotere rol krijgt toebedeeld zowel op vlak van informatie, controle als beslissingsrecht. Daarvoor is het nodig dat het betrokken artikel voor herziening vatbaar wordt verklaard. Het parlement moet mee instemmen met de staat van oorlog, maar ook over elke buitenlandse interventie (met inbegrip van vredesmissies) van het Belgisch leger. De toestemming van het parlement om ergens in te grijpen zou verbonden moeten zijn aan een grondig politiek en maatschappelijk debat en een duidelijke begrenzing van de missie in de tijd. Elke verlenging van een missie moet opnieuw onderworpen worden aan de beslissingsbevoegdheid van het parlement.

Dit artikel is eerder gepubliceerd op de website van Vrede vzw.