Volgens Marx herhaalt de geschiedenis zichzelf niet als tragedie, maar als komedie. Dit is een tragikomedie. Ik kan het niet geloven. Een rapper die voor een paar onbeleefde verzen is veroordeeld tot drie en een half jaar effectieve gevangenisstraf, voor verheerlijking van terrorisme, bedreiging en majesteitsschennis? Voor vitrioolpoëzie, maar poëzie. Een beleefde rap zou zijn als een kip zonder kop. Dit is een duidelijk geval van het vertrappelen van het recht op vrije meningsuiting (zeggen overigens ook Amnesty International en Straatsburg al jaren tegen Spanje).
Wat is vrije meningsuiting? Simpel: het recht op een verkeerde mening. Als alleen de juiste mening wordt toegelaten, dan is er geen vrije meningsuiting meer. Mensen blijven dit vergeten. Maar zelfs als we zouden veronderstellen dat de meningen van Valtonyc echt onacceptabel zijn, wat dan? Zolang men niet kan bewijzen dat het gaat om het direct aanmoedigen van concreet geweld, hoort dit allemaal onder de vrijheid van meningsuiting. Punt uit. Vrijheid van expressie is precies dat. Het apocriefe gezegde van Voltaire vat het allemaal samen: ‘Ik verafschuw uw mening, maar ik zou alles doen opdat u ze zou kunnen uiten’ (uitgevonden door een biograaf van Voltaire, als ik goed geïnformeerd ben). Het is het recht op een verkeerde mening die we moeten verdedigen. (Elementary, Watson.) Deze strijd is nu verloren in Spanje. Daar woedt een oorlog tegen vrijheid van meningsuiting.
Maar serieus, drie jaar en een half in de gevangenis voor een paar boze en schokkende woorden? Ik kan het nog steeds niet geloven. Als ik nog eens over al de citaten ga, die tot de veroordeling hebben geleid, vraag ik mij telkens weer af: wie kan dit allemaal letterlijk nemen? Dit is een gevaarlijk belachelijk geval van letterlijkheid vanwege de rechters. Net als fundamentalisten nemen ze woorden letterlijk en snijden ze de geest en de context weg. Dit vonnis is wat je krijgt als rechters zich gedragen als analfabete fundamentalisten die het verschil tussen poëzie en politiek niet kunnen zien, zoals de fundamentalisten het verschil niet kunnen zien tussen een gelijkenis, een parabool in de Koran en de absolute letterlijke waarheid. De rechters weigeren de hyperbolen in de verzen van Valtonyc te zien. Belachelijk. Schandalige kwade trouw. Ik zou hier een lange excursie kunnen doen over gelijkenissen, parabolen en hyperbolen, en over de kunst van de overdrijving en de overdrijving in de kunst.
Maar om een ??lang verhaal kort te maken: het is duidelijk als je zijn muziek beluistert (zeker eens doen!), dat hier een kwaaie intellectueel aan het werk is, om te provoceren. Hij schreeuwt zijn woede uit over uitbuiting, corruptie en politieke onderdrukking en … over het beknotten van de vrijheid van meningsuiting. Ze hebben deze zinnen uitgesneden uit hun metaforische, hyperbolische context. Natuurlijk zijn kunstenaars provocateurs, dat zijn ze altijd al geweest, vooral straatartiesten, zoals Banksy of Eminem, of wie dan ook. Dat is niet zo moeilijk te begrijpen. Toch?
Sinds 9/11 is er een golf van criminalisering van activisme en afwijkende meningen. Wat de oorlog tegen het terrorisme wordt genoemd, was het instellen van de planetaire uitzonderingstoestand. Democratie verdedigt zichzelf door te veranderen in een ondemocratisch regime. Betreurenswaardig. De opschorting van de grondwet is altijd in zekere zin het openen van een staat van illegaliteit. Denk aan Guantanamo, Abu Graib, Waterboarding, etc. Ik heb hier veel over geschreven. Terrorisme is de ideale dekmantel om de oppositie het zwijgen op te leggen. Ik zou jullie ettelijke voorbeelden kunnen geven waar ik mee te maken heb gehad: Bahar Kimyoungür, Ayse Berktay, Barbara van Dyck, … zelfs Greenpeace België werd vervolgd omdat het een criminele organisatie was (wat georganiseerde misdaad betekent). Niet te geloven. Het is een soort van repressieve juridische shock-doctrine. Gelukkig is de criminalisering van activisme in België geluwd. In Turkije kun je dit verwachten, voor een democratische staat zoals Spanje beweert te zijn, is het een schande. De terugkeer van repressie, als tragikomedie voor een staat die al decennia probeerde veertig jaar fascisme achter zich te laten.
Maar waarom is dit een tragikomedie? Wel: kunst is heilig. Kunst is de plaats waar dingen kunnen worden gezegd en getoond die elders niet kunnen worden gezegd of getoond. Zoals Oedipoes of Medea, of naakte lichamen op een podium, of de misvormde figuren van Francis Bacon, of de figuren van Beckett en Brecht. Baudelaire stond terecht voor obsceniteiten, zoveel schrijvers en kunstenaars hebben al terechtgestaan, altijd om de verkeerde redenen. Ze bewijzen dat de heersende machten hen het zwijgen willen opleggen. Maar ze zullen nooit ophouden, nooit.
Drie jaar voor sommige kwaaie, uitdagende verzen. Is dit een grap? Het is een slechte grap, een hele slechte. Daarom keert de geschiedenis van het Spaanse fascisme terug, zowel in de vorm van een komedie waarmee de Spaanse natie zichzelf te kakken zet, als in de vorm van een tragedie voor deze jonge kunstenaar. Banneling zijn is niet plezant. Hij is een artiest (goed of slecht, ik geloof eerlijk als een estheet en een activist, dat hij nogal goed is), vergeef hen omdat artiesten niet weten wat ze doen. De muzen dragen de schuld. En onthoud: een beleefde rap is als een kip zonder kop.
Ik zou zeggen tegen de Spaanse rechters en de Spaanse pers en tegen het Spaanse volk: stop met jezelf belachelijk te maken en spreek deze man vrij. Laat je stem horen om deze man vrij te pleiten. Hoe langer je hem vervolgt of veroordeelt, hoe bekender hij zal worden. 120.000 mensen luisterden naar zijn nieuwe versie van Bella Ciao. Luister ernaar. Belachelijk zijn is niet zo goed, maar dom zijn is pas echt slecht. Zelfs politiek gezien. De Spaanse rechters en de Spaanse pers kunnen en mogen de strijd tegen de vrijheid van meningsuiting niet winnen, vooral niet de vrijheid van meningsuiting in kunst en muziek. Lelijke muziek, straatmuziek, muzikale graffiti. Ja. Misschien. Maar toch indrukwekkend. Luister ernaar en stop met jezelf belachelijk te maken. Dank U.
Lieven De Cauter
Filosoof, schrijver & activist