Opinie, Samenleving, België - Bart Meganck

Macht, we begeren het, maar kunnen er niet mee omgaan

Nee, de gore racistische en agressieve praat in de WhatsApp-groep van de Antwerpse politiedienst GEOV is geen alleenstaand geval. En nee, een intern onderzoek naar 'mogelijks laakbaar gedrag' en enkele 'ordemaatregelen' zullen de sfeer niet doen keren. We zien hier enkel de vuile oogst van wat we jarenlang zélf hebben gezaaid: angst, wantrouwen en een blind geloof in repressie en 'ferme maatregelen'. Dit is hoe de mens zich gaat gedragen in een staat die steeds verder opschuift naar het fascisme.

donderdag 23 maart 2017 15:21
Spread the love

Fascisme, jawel. Het is een groot woord: erg beladen, en vaak misbruikt.
Maar ik heb het hier over de absolutie essentie van het begrip fascisme, en dat is de totale ontkenning van al wat medelevend en menselijk is in het menselijk gedrag.
Fascisme heeft enkel respect voor macht, en enkel misprijzen voor al wat/wie zwak is en hulpbehoevend.

En dat strookt volledig met de teneur van de wetten en de politiek van de voorbije jaren: wie al zwak en weerloos is wordt ‘geresponsabiliseerd’, dat wil zeggen: bestraft en gestigmatiseerd. Wie macht en geld heeft daarentegen, krijgt bescherming en indien nodig amnestie. Daar wordt nooit ‘responsabiliteit’ gevraagd.

Power corrupts. Absolute power corrupts absolutely. Als er íets is wat de mens begeert, is het macht. Het is tevens iets waar de mens niet mee overweg kan. Niet. Nooit. Onze geschiedenis is één lange trieste sliert van conflicten, oorlogen en machtsmisbruik. Geef een mens macht over zijn medemens en het loopt fout.

De enige manier waarop je nét het evenwicht kunt bewaren, in die gevallen waar je als maatschappij sommige mensen wat macht moet geven, is door continue en bijzonder strikte controle. Wat de Amerikanen zo mooi ‘checks and balances’ noemen. Nooit in éénzelfde hand alle drie de sleutels die nodig zijn om de kernraketten te lanceren. Scheiding der machten. Geen veroordeling zonder eerlijk proces. Ik gehoorzaam jou, maar kan bij een derde terecht als jij het te bont maakt.

Het systeem van ‘checks and balances’ maakt een samenleving minder efficiënt: door alle controles en procedures kan niemand al te kordaat optreden. Er is vertraging en frustratie, en hier en daar wellicht een gevoel van onmacht. Dat is de prijs die we betalen voor de rem op de menselijke agressie, en dat mechanisme is bijzonder fundamenteel voor een democratie. Het is de prijs die we betalen om uit de greep van het fascisme te blijven, en die is hoog omdat het menselijk onvermogen om met macht om te gaan zo groot is.

Helaas zijn we in deze onzekere tijden weer gaan geloven in ‘efficiëntere’ methodes, in méér macht voor de mens over zijn medemens. Onze democratie staat voor de spiegel in het harnas van een totalitair regime, en vindt zichzelf stiekem veel stoerder zo.

Het zal allemaal wel los lopen, nee? We hangen de straten vol met camera’s – ooit de natte droom van de Stasi – maar dat kan toch geen probleem zijn? Onze ordediensten krijgen stroomstootwapens – in een VN-rapport omschreven als “foltertuigen”, wat ze ook effectief zijn – wie kan daar nu moeite mee hebben? Oorlogswapens voor de politie, boetes zonder tussenkomst van een rechter, militairen op straat, uitzonderingstoestanden die onbeperkt blijven duren: dat ìs het arsenaal van een totalitaire staat. We zijn er al. We. Zijn. Er. Al. Of dacht je echt dat het zou uitgespeld worden in het journaal en in de krant: ‘Europa enkel nog een democratie voor wie macht heeft’?

En hoe machtiger de mens wordt, hoe banger hij ook wordt. Dat klinkt contradictorisch: iemand met het complete apparaat van repressie aan zijn kant, met in zijn hand – ik noem maar wat – zijn trouwe matrak, en vòòr zich enkel een weerloze, snotterende medemens – zo iemand kan zich toch niet bedreigd en onmachtig voelen? Tenzij in een onbewuste opflakkering van zijn geweten, en vanuit de weggedrukte gruwel voor zijn eigen innerlijke, zielloze leegte. Want het is het wanhopig wegduwen van die gruwel, die tomeloze angst voor de eigen onbeduidendheid, voor het eigen gevoel van leegte en onbemindheid (ja, het Calimero-gevoel), dat van een mens als u en ik een beest kan maken.

Niet onomkeerbaar, niet exclusief, maar banaal en alledaags: een doodnormale ambtenaar die op een doodnormale dag met tien van zijn collega’s een onbewapende naakte man in zijn cel tot moes slaat. Een doodnormale agent die met zijn gummiknuppel een betoger verkracht. Een troepje doodnormale mensen die in het bureau van een doodnormale onderzoeksrechter al lachend een weerloze burger de botten breken. Het recente opiniestuk van Thomas Decreus geeft een heel scherpe beschrijving van de banaliteit van het kwaad.

Wat in Antwerpen gebeurde is geen aberratie, het is het pijnlijk logisch vervolg van een maatschappij die mensen opzadelt met meer macht dan waar ze mee om kunnen gaan. Die de controles en de machtsverdeling compleet éénzijdig laat worden: u en ik lopen op elke straathoek in het volle zicht van de camera’s maar er hangen er uiteraard géén in de bureaus waar schorem in uniform een weerloze mens in elkaar slaat. De gewone burger moet zowat zijn vingerafdrukken laten nemen telkens hij een krant koopt, maar de privacy van de ‘bottinekes’ en de ‘Whatsappers’ is waterdicht.

We zijn de zaken volledig aan het omdraaien, en dat is een vuil en zeer gevaarlijk spel. Ik kan dan ook steeds minder respect opbrengen voor onze politici, die – als ze al niet actief streven naar een controlestaat – telkens weer laten blijken dat ze de eenvoudigste fundamenten van een democratische samenleving niet begrijpen : de onlangs blind goedgekeurde en compleet misdadige Vreemdelingenwet tart elke verbeelding. Bezondig ik me nu aan antipolitiek? Waarschijnlijk wel, al krijg ik steeds meer het gevoel dat de politiek geen antipolitiek meer nodig heeft. Ze is flink op weg om haar eigen antipolitiek te worden.

take down
the paywall
steun ons nu!