Vluchtelingenkamp Calais
Opinie, Nieuws, Samenleving, Politiek, België -

Verstrenging vreemdelingenwet: we hebben het wederom niet geweten

Gisteren werd een verstrenging van de vreemdelingenwet goedgekeurd in de Kamer. Het houdt concreet in dat mensen die hier geboren worden op basis van vermoedens omtrent criminele feiten kunnen uitgewezen worden. Zonder enige vorm van proces of veroordeling. Het toont mooi aan hoe in het hart van een democratie het autoritarisme kan opbloeien.

vrijdag 10 februari 2017 14:22
Spread the love

Als Europeanen aan een autoritaire staat denken, dan denken ze vooral aan dictaturen op andere continenten en werelddelen. Europa en het Westen, zo wordt het ingelepeld, zijn immers een baken van democratie en Verlichting. Die zienswijze hangt samen met een volstrekt stereotiep en onjuist beeld van de geschiedenis dat er ongeveer als volgt uitziet: sinds de Verlichting Europa uit de greep van de duistere middeleeuwen verloste is het onderhevig aan een proces van continue politieke en morele vooruitgang. Het totalitarisme, de holocaust, het racisme en de wereldoorlogen van de twintigste eeuw – stuk voor stuk pure producten van de Europese beschaving – worden dan aanzien als jammerlijke uitzonderingen of vergissingen.

Maar zelfs die “vergissingen” worden, als ze al erkend worden, heel vaak op een karikaturale manier begrepen. Het courante beeld  van het nazisme is bijvoorbeeld vooral ontleend aan oorlogsfilms. Daarin worden nazi’s, en Hitler in het bijzonder, doorgaans afgebeeld als monsterlijke psychopaten, onmensen die zo slecht zijn dat identificering ermee onmogelijk wordt. De naam Hitler is voor de meeste Europeanen een synoniem voor het Absolute Kwaad.

De waarheid is schokkender omdat ze veel minder geruststellend is. Nazi’s, ook diegene in leidinggevende functies, waren mensen als u en ik. Mensen die hun partners en kinderen liefhadden, die kleine verdrietjes en pleziertjes kenden, die hielden van lekker eten en konden lachen om een goede mop. Het was de filosofe Hannah Arendt die erop wees dat het kwade vooral banaal is. Het nazisme bestond niet dankzij psychopathische monsters, maar wel dankzij eenvoudige, gehoorzame burgers die deden wat van hun gevraagd werd en weinig tot niets in vraag stelden.

Het is die groep van zwijgende en gehoorzame burgers die al te vaak onderbelicht blijft wanneer we het over het nazisme of autoritaire regimes tout court hebben. Veelal bekijken we die vanuit het perspectief van de slachtoffers ervan: de kampbewoners, de onderdrukten, de dissidenten of de soldaten die sneuvelden op de slagvelden.

Dat perspectief is vanzelfsprekend belangrijk en moet blijvend verteld worden. Maar het verbergt ook iets. Door naar autoritaire regimes te kijken doorheen de ogen van de slachtoffers, vergroten we de monsterlijkheid van die regimes en verabsoluteren we die. Wat daarbij uit het zicht verdwijnt, is het feit dat slachtoffers van autoritaire regimes vrijwel altijd minderheden waren, en niet de meerderheid van de bevolking uitmaakten.

Een autoritair regime is nooit even autoritair voor iedereen. Het zijn altijd specifieke groepen die het meest in aanraking komen met de harde en vaak dodelijke hand van het regime: homoseksuelen, joden, vreemdelingen, mensen met specifieke overtuigingen, enzovoort. Tegenover die minderheidsgroepen staat een zwijgende, gehoorzame meerderheid die het dikwijls niet zo slecht heeft onder autoritair bewind en niet kan of wil zien welke politiek er gevoerd wordt tegenover minderheden.

Dat is een belangrijke les voor vandaag. Of een regime autoritair is of niet, hangt vooral af van de reële positie die je bekleedt in de samenleving. En voor sommige mensen is onze samenleving nu reeds autoritair, gewelddadig en dodelijk. Het betreft mensen die zich aan de rand bevinden, die geen of gebrekkig burgerschap bezitten of zich in structureel zwakke posities bevinden en daardoor niet kunnen terugvallen op rechtszekerheid en gangbare procedures. Maatregelen als de moslimban van Trump of de versoepeling van de vreemdelingenwet door Francken maken die groep steeds groter.

De eenvoudige waarheid is deze: als u wit, hoogopgeleid, niet-moslim bent en een goed inkomen en geldige verblijfspapieren hebt, dan zal u de liberale democratie prijzen waarin we, vanuit uw standpunt bezien, leven. Dan kan je makkelijk het protest tegen een Francken of Trump wegzetten als hysterisch geblaat van activisten. De wereld is voor u die van een politieagent die u te hulp snelt, instellingen die een luisterend oor aanbieden, min of meer gewaarborgde rechtszekerheid en partijen die vertolken wat u denkt. Prikkeldraad, knuppels of kampen zal u nooit aan den lijve ondervinden. En toch is dat de harde realiteit voor een groeiende groep mensen onder ons. En alles wijst erop dat die groep zal toenemen als het Trumpisme dominant blijft.

Misschien is dat wel één van de belangrijkste mogelijkheidsvoorwaarden voor autoritarisme: een fundamentele gespletenheid, of zelfs schizofrenie, in de samenleving. Een soort blindheid van de meerderheid voor de minderheden die de meest autoritaire kanten van het politieke systeem ondergaan. Van die blindheid waren we gisteren opnieuw getuige in het parlement, waar de regeringspartijen zich achter het wetsvoorstel van Francken schaarden.

Iedereen in dit parlement wist dat de versoepeling van de vreemdelingenwet nooit op hen of hun geliefden zou toegepast worden. Het ging over de onzichtbare ‘andere’ en die ‘andere’ was voor de meerderheidspartijen zelfs nauwelijks een debat waard.

Ze hebben het wederom niet geweten, de dames en heren in het pluche. Vol overtuiging noemen ze een draconische verstrenging van de vreemdelingenwet een versoepeling van die wet. En het gros van de journalisten schrijft vrolijk de taal van Francken over en heeft het over “gevaarlijke allochtonen” die nu sneller het land kunnen uitgezet worden.

En de zwijgende meerderheid? Die ging het weekend in, na een werkweek vol vlijt en gehoorzaamheid.




dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!