Een Syrische jongen zit voor zijn vernielde huis (WFP/Abeer Etefa)
Analyse -

Turkse granaten op Syrië: een wanhoopsoffensief

Sinds vijf dagen beschieten de Turkse strijdkrachten posities van de YPG, de militaire vleugel van de Koerdische Democratische Eenheidspartij (PYD) in Noord-Syrië. Het ziet er niet naar uit dat hier zeer binnenkort al een einde aan zal komen.

woensdag 17 februari 2016 12:04
Spread the love

Dat blijkt althans uit de woorden van premier Davutoglu. Hij zei niet te zullen toestaan dat de PYD greep krijgt op de Azaz-regio, ten noorden van de stad Aleppo. Als de PYD zich niet terugtrekt zal Turkije niet aarzelen om de luchthaven aldaar onbruikbaar te maken, zo zei Davutoglu.

Aanleiding

De aanleiding tot de granaten voor de PYD bestond volgens de woordvoerder van het Turkse ministerie defensie, Tanju Bilgic, uit beschietingen vanuit Syrië op Turks grondgebied. Over de aard van die beschietingen bestaat onduidelijkheid.

‘Het regime’ en de PYD worden er door Turkije verantwoordelijk voor gehouden. Mede gezien de min of meer voorspelbare Turkse reactie is daarmee echter nog geen antwoord gegeven op de vraag wat ‘het regime’ en de PYD daarmee dachten te winnen.

Het zou in theorie ook ‘verdwaald vuur’ kunnen zijn geweest. Er wordt immers niet al te ver van de grens gevochten.

Het blijft sowieso twijfelachtig of die beschietingen de echte reden van het Turkse besluit waren om de PYD te beschieten. Het lijkt veel op een gezocht argument. Davutoglu heeft tijdens zijn toespraken ook veel meer aandacht voor de opmars van YPG/PYD in de Azaz-regio dan de op Turkije gerichte beschietingen.

Washington

Bilgic toonde zich verder verontwaardigd over de verklaring van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken waarin Turkije en de PYD opgeroepen werden zich te richten op de ‘gemeenschappelijk vijand.’ Daar zal niet alleen de Islamitische Staat (IS)  mee zijn bedoeld, maar ook Jahbat al-Nusra, de tak van al-Qaeda in Syrië. Bilgic vond dat Turkije zo met de PYD op een hoop werd gegooid door de Amerikanen.

Wat denkt Ankara op te schieten met dat geruzie met Washington? Het drijft de PYD verder richting Rusland, wat moeilijk winst kan worden genoemd.

Rusland en de VS lijken het grotendeels eens te zijn over de PYD. Waar beide supermachten het ook over eens zijn is dat PYD in de Azaz-regio tegen al-Nusra vecht. In Turkije wordt dat tegengesproken. Daar zegt men dat al-Nusra zich al sinds 2013 niet meer in dit gebied bevindt.

Gematigde rebellen

Goed, laten we van dat laatste uitgaan. Dan vecht de PYD in dit gebied dus tegen wat Davutoglu nog altijd ‘gematigde rebellen’ noemt. Drie jaar geleden hield de generale staf in de VS de ‘gematigde rebellen’ echter al voor een mythe. Obama was toen nog niet zo ver, maar lijkt ondertussen ook in te zien dat het anders zit en dat gematigd Syriërs vooral aan de kant van al-Assad staan. Niet omdat zij zo gesteld zijn op al-Assad, maar omdat men weet dat het door Turkije gesteunde alternatief alleen maar erger kan zijn.

Als de PYD niet tegen al-Nusra vecht in de Azaz-regio kan dat alleen maar betekenen dat de Syrische Koerden tegen andere jihadistische groepen in het gebied knokken. Voor al-Assad en Poetin is het lood om oud ijzer tegen wat voor jihadisten wordt gevochten en Obama is het ook zo gaan begrijpen, al zal hij dat niet zomaar toegeven. Alleen Davutoglu en zijn Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) blijven wanhopig trachten de mythe over de ‘gematigde rebellen’ in stand houden.

Mogherini

Davutoglu zei dat de opmars van de PYD in de Azaz-regio tot meer vluchtelingen zal leiden. In de wetenschap dat de Europeanen daar gevoelig voor zijn sprak hij van een aanval door de PYD op de EU.

Toch kreeg Ankara geen applaus uit de EU over de beschietingen. De cheffin van het Europese buitenlandbeleid, Federica Mogherini, riep Turkije op om daarmee te stoppen. Logisch, want hoewel de verwachtingen over het bestand in Syrië, dat eind deze week in moet gaan, al niet hooggespannen zijn, doet Turkije nu precies wat nodig is om het perspectief van een wapenstilstand grondig naar de gallemiezen te helpen.

Ook Frankrijk riep Turkije op te stoppen met de beschietingen, met een boze reactie van de Turkse buitenlandminister Cavusoglu als gevolg. Tel er dus maar een probleem met Parijs voor Ankara bij op.

Sympathie

De in Turkije regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkleing (AKP) gruwelt bij het idee, maar er bestaat voor de PYD nu eenmaal veel internationale sympathie. Na de aanslagen van IS in onder andere Parijs, krijgt een tegen jihadisten vechtende organisatie dat vanzelf in de westerse wereld. De banden met de Koerdische PKK in Turkije kunnen daar tot grote woede van de AKP-regering niets aan veranderen.

Wanneer Turkije de oproepen uit verschillende richtingen om met de beschietingen te stoppen in de wind slaat zal de populariteit van de PYD alleen maar verder toenemen in het westen. Zeker wanneer blijkt dat jihadistische groeperingen voordeel halen uit het Turkse vuur richting Syrië.

Grozny-model

Een ander punt is dat de Koerdische jongeren in Zuidoostelijke gelegen Turkse steden zich als gevolg van de granaten op de PYD niet minder zullen verzetten tegen de ‘operaties’. Ondanks dat er nu wat minder aandacht voor bestaat gaan die onverminderd door.

De daarbij door Turkije gehanteerde strategie doet overigens denken aan wat over Rusland gesteld wordt door Turkse militairen. Volgens hen zetten de Russen het regime van al-Assad aan tot dezelfde strategie die zij in de jaren negentig toepasten in Tsjetsjenië. Daar werd eerst de bevolking uit steden verdreven, waarna de vijand met zware wapens bestreden kon worden. Dit ‘Grozny-model’ werkte zeer efficiënt, met vernietigde steden als keerzijde.

Klinkt bekend, bij de operaties in steden in Zuidoost Turkije als Cizre, Silopi en Sur ging het de laatste maanden weinig anders.

Invasie

Terug naar Syrië. Vrijwel parallel aan het begin van de beschietingen op de PYD verklaarde buitenlandminister Cavusoglu dat Turkije samen met Saoedi Arabië tot een invasie van Syrië kon besluiten. Het gevolg was een berg angstige gevoelens onder de bevolking in Turkije, en ook daarbuiten veel schrik.

De soep lijkt niet zo heet gegeten te worden als deze werd opgediend. Defensieminister Ismet Yilmaz ontkende het bestaan van plannen tot een invasie en Cavusoglu zei opeens dat zijn woorden ‘verkeerd geïnterpreteerd’ waren.

Wat ervoor in de plaats kwam was een voorstel aan de bondgenoten in de alliantie tegen IS tot een invasie van Syrië, om ‘de oorlog in het land te beëindigen.’ Tot die bondgenoten behoren echter ook de VS. Weinig nieuws onder de zon. Turkije probeert al jaren om de VS tot een grootschalige oorlog in Syrië te bewegen, maar nu de Russen daar actief zijn is de kans dat de Amerikanen daarmee akkoord zullen gaan kleiner dan ooit.

Een paar dagen eerder had Cavusoglu het echter nog niet over een invasie van Syrië met de bondgenoten tegen IS, maar slechts in samenwerking met Saoedi Arabië. Cavusoglu kan daar nadien van alles over ontkend hebben, maar zijn woorden logen er niet om en wekten de indruk dat er wel degelijk iets in deze richting speelde.

Turkije zou, zo zei de Turkse buitenlandminister, samen met Saoedi Arabië tegen IS ten strijde trekken in Syrië. Gezien de overduidelijke prioriteiten van Turkije, waarbij het verdrijven van al-Assad nog altijd vooropstaat, kan het de Russen niet kwalijk genomen worden dat ze dit verhaal geen nanoseconde geloofden. Het bracht de Russische premier Mevedev tot de uitspraak dat de komst van Turkse troepen naar Syrië voor een grondoorlog tot de Derde Wereldoorlog kon leiden.

Catastrofaal

De gevolgen van een invasie van Syrië zouden inderdaad catastrofaal zijn. Geen twijfel over mogelijk dat Rusland samen met al-Assad de aanval zou openen op de Turkse troepen. Op veel luchtsteun hadden die niet hoeven rekenen, want de F-16’s van Turkije en Saoedi Arabië krijgen het nakijken in een confrontatie met de veel modernere Russische su-35’s. Het resultaat had bestaan uit honderden – of nog veel meer – body bags richting Turkije.

Dat het verhaal uit de wereld werd geholpen door defensieminister Yilmaz is niet zonder betekenis. In zijn positie zal hij meer dan andere AKP-politici weten wat onder de Turkse strijdkrachten leeft. Veilig aan de andere kant van de grens op de PYD schieten vinden de generaals geen probleem, maar een extreem riskante invasie is uiteraard andere koek voor hen.

Het is dan ook niet minder dan waarschijnlijk dat de generale staf gezien de grote risico’s een negatief advies uitbrachten over het invasieplan. De decennia waarin de militairen politici naar hun pijpen konden laten dansen mogen dan voorbij zijn, maar als de generaals echt op hun strepen gaan staan over iets wat ze pertinent niet willen zal de AKP dat ook nu nog ter harte nemen. Zeker als de militairen steun vonden bij de VS, wat in deze voor de hand lag.

En zo komt Cavusoglus ballonnetje over een invasie van Syrië samen met Saoedi Arabië op de lange lijst van loze Turkse bedreigingen te staan die we de afgelopen jaren hebben gezien ten aanzien van Syrië.

Reputatie

Het gaat erg hard bergafwaarts met het internationale aanzien van Turkije. Dat Erdogan zelfs in Verweggistan, tijdens een staatsbezoek aan Ecuador, al met demonstranten te maken kreeg zegt veel over de mate waarin zijn negatieve reputatie over de wereld verspreid is.

De Ecuadoriaanse demonstranten (die overigens vakkundig in elkaar werden geslagen door Erdogans kleerkasten) weten hoe lang de lijst is: journalisten in gevangenschap, een rechtsstaat en een democratie die het woord niet waard zijn, en een oorlog in het Zuidoosten waarover Ankara onderhandelingen van de hand wijst.

Het staat stuk voor stuk beschreven in het nieuwe EU-voortgangsrapport.

Turkije ziet zijn reputatie nu nog verder belast met de beschietingen van de PYD in Syrië. Niet zo vreemd dat dit land, los van een handjevol islamitische dictaturen (en ironisch genoeg binnenkort misschien Israël…), nog nauwelijks ergens steun vindt.

De forse internationale kritiek vormt voor Erdogan echter een soort win-winsituatie, omdat er de indruk mee gewekt kan worden van een internationale samenzwering tegen Turkije. Erdogan weet hoe gevoelig Turkse nationalisten daar voor zijn. Samen met zijn mediavrienden zal hij de ‘anti-Turkse wereldsamenzwering’ dan ook naar verwachting voorop plaatsen binnen de campagne voor het door hem begeerde presidentieel systeem. Of hij daarbij succes zal hebben is onzeker. Opiniepeilingen geven weliswaar aan dat de Turken niet vreselijk veel behoefte hebben aan een presidentieel systeem, maar sinds de verkiezingen van 1 november jl. genieten Turkse opiniepeilers minder vertrouwen.

Waar minder onzekerheid over bestaat is de de in 2012 door Davutoglu uitgesproken wens om in de Ummayad-moskee van Damascus te bidden. Of dat gaat lukken is nu hoogst twijfelachtig. Daarvoor lijden de door Turkije gesteunde groepen in Syrië te veel verliezen en zit al-Assad met de steun van Rusland voorlopig nog te sterk in het zadel.

De granaten voor de PYD zijn in essentie dan ook niet meer dan een wanhoopsoffensief om het voor de AKP zo bittere feit te verhullen dat haar rol ten aanzien van Syrië is uitgespeeld.

Volg Peter Edel op Twitter

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!