Waterarmoede dreigt voor tienduizenden gezinnen

Waterarmoede dreigt voor tienduizenden gezinnen

Het gratis drinkwater verdwijnt en de vaste kosten stijgen. Zowel vanuit milieu-oogpunt als sociaal oogpunt is dit geen goed beleid.

vrijdag 7 augustus 2015 08:38
Spread the love



Foto: Flickr / madanelu

Tot voor
deze regering aan de macht kwam, werd het verbruik van een basishoeveelheid water
beschouwd als levensnoodzakelijk. Er waren maatregelen om elk gezin te laten
genieten van een minimumverbruik aan een betaalbare prijs. Zo deed de overheid
belangrijke uitgaven op het vlak van water.

De Vlaamse regering
Bourgeois I heeft een andere visie. Ze vindt dat alle kosten voor water
doorgerekend moeten worden in de prijs die de gezinnen betalen. Het hoort niet
dat belastingopbrengsten gebruikt worden om een deel van de kosten voor
nutsvoorzieningen te betalen, aldus de Vlaamse regering. Bovendien vindt ze dat
ook de kosten voor het armoedebeleid op het vlak van water volledig doorgerekend
moeten worden in de factuur. Die visie hangt samen met de optie om maximaal te besparen
op de begroting van de Vlaamse overheid.

Hoe zit de drinkwaterfactuur in elkaar?

Alle gezinnen
krijgen jaarlijks een integrale waterfactuur van hun watermaatschappij. Deze
waterfactuur bestaat uit een drinkwaterluik en een afvalwaterluik.

Het drinkwaterluik valt op zijn beurt
uiteen in twee delen: 

  • een
    jaarlijkse vaste vergoeding per wooneenheid die aangesloten is op het
    drinkwaternet (een soort abonnementsgeld). De hoogte van deze vaste vergoeding
    verschilt van watermaatschappij tot watermaatschappij.
  • een
    variabele vergoeding per verbruikte kubieke meter water.

Het afvalwaterluik omvat een variabel
bedrag voor de zuivering van afvalwater door de NV Aquafin (de bovengemeentelijke
saneringsbijdrage) en een variabel bedrag voor de inzameling van afvalwater
door de gemeenten (de gemeentelijke saneringsbijdrage).

Gratis water

De variabele
vergoeding voor drinkwater wordt beïnvloed door het systeem ‘gratis
drinkwater’. Dat houdt in dat gezinnen per inwonend gezinslid 15 m³ gratis
drinkwater ontvangen. Zo betaalt een gezin van drie personen geen variabele
drinkwatervergoeding voor de eerste schijf van 45 m³ drinkwaterverbruik. 

De inkomsten
die de drinkwatermaatschappijen hierdoor mislopen, recupereren ze door de
volgende verbruiksschijven duurder te maken en/of door de vaste vergoeding op te
trekken. 

Tot 2014 betaalden alle gezinnen en bedrijven per jaar ongeveer 600
miljoen euro voor de waterzuivering. De Vlaamse overheid betaalde het tweede
deel van de kosten – ongeveer 250 miljoen euro – met belastinggeld. 

Wat wil deze regering veranderen?

Vlaams minister Joke Schauvliege (CD&V) wil de vaste vergoeding voor drinkwater optrekken
tot het niveau van de watermaatschappij die het hoogste bedrag aanrekent. Al
voorziet ze een vermindering naargelang de gezinsomvang. 

De variabele
vergoeding zal navenant dalen, zodat de wijziging van de tariefstructuur uiteindelijk
toch gelijke inkomsten oplevert voor de watermaatschappij. Daarnaast wil ze een
progressief variabel tarief invoeren: mensen die veel verbruiken betalen vanaf
een bepaalde hoeveelheid meer voor hun verbruikte kubieke meters.

Ook voor de zuivering
van afvalwater wil ze een jaarlijkse
vaste vergoeding invoeren. Ook hier is een vermindering voorzien in functie van
de gezinsomvang.

De regering
Bourgeois besliste ook om het
systeem ‘gratis drinkwater’ af te schaffen vanaf 1 januari 2016. De bovengemeentelijke
saneringsbijdrage wordt dan weer met 20% verhoogd; die maatregel zorgde voor
een besparing van 43 miljoen euro op de begroting 2015. 

Verhoogd armoederisico dreigt

Vaste
vergoedingen optrekken (drinkwater) of invoeren (afvalwater) geeft een verkeerd
signaal, en dit zowel vanuit milieu- als sociaal oogpunt. Het ontmoedigt ten
eerste zuinig watergebruik. Ten tweede zal het zorgen voor een herverdeling van
de kosten voor water binnen de groep van de gezinnen.

Vooral de
eenpersoonsgezinnen dreigen het kind van de rekening te worden, en in die groep
zit een in verhouding groot percentage armere gezinnen. Zo blijkt uit de
armoedestatistieken dat alleenstaande vrouwen zonder kinderen een duidelijk
verhoogd armoederisico hebben. De minister heeft wel het voornemen om de vaste
vergoeding te verminderen in functie van de gezinsomvang, maar dat helpt de
eenpersoonsgezinnen niet.

Meer sociale correcties nodig

De regering moet
beseffen dat de voorziene correcties naargelang de gezinsomvang eerder een
negatief dan een positief sociaal effect hebben. Daarom is een goed systeem van
sociale correcties noodzakelijk voor zoveel mogelijk mensen onder de
armoededrempel. 

Nu ontvangt
ongeveer 5% van de Vlamingen die correctie, terwijl meer dan 10% van de
Vlamingen onder de armoedegrens zit. Maar in een recente brief over het Vlaams
actieplan armoedebestrijding liet minister Homans (N-VA) alvast weten dat de
regering momenteel geen plannen heeft om de doelgroep die compensaties krijgt te
vergroten.

Stimulans voor zuinig watergebruik?

Een
belangrijk motief waarom de regering het systeem van het gratis water afschaft,
is de ondersteuning van de concurrentiepositie van bedrijven. De gratis-maatregel
werd immers voor een klein deel mee betaald door KMO’s. 

Laat die
maatregel nu net een doorgedreven vorm van progressieve tarifering geweest
zijn. De minister wil die maatregel vervangen door een afgezwakte vorm van
progressieve tarifering. Daarmee pakt ze in de media uit als zou de nieuwe
maatregel een forse stimulans zijn voor zuinig watergebruik. Ze vergeet er
alleen bij te vertellen dat het oude systeem met lagere vaste vergoedingen en
een sterkere progressieve tarifering (via het gratis water), veel sterkere
impulsen gaf op dat vlak.

Verder is er
de verhoging van de bovengemeentelijke saneringsbijdrage. Die is louter bedoeld
als een besparing op de overheidsuitgaven van 43 miljoen euro per jaar. Dat
bedrag wordt onder meer doorgeschoven naar de factuur van de gezinnen. Bovendien
zal door het optrekken van de bovengemeentelijke bijdrage ook de daaraan
gekoppelde gemeentelijke bijdrage stijgen met een bedrag dat kan oplopen tot
ongeveer 60 miljoen euro. Tenzij het systeem van sociale correcties wordt
aangepast (wat er blijkbaar niet in zit), zal dit de waterarmoede doen stijgen.

Water als collectieve voorziening

Elk gezin heeft een bepaalde basishoeveelheid water nodig om menswaardig te
kunnen leven. Waarom kunnen wegen, onderwijs en zorg wel (deels) betaald worden
met overheidsmiddelen of collectieve middelen, en waarom mag dat niet voor een
basisverbruik water? 

Waarom
moeten alle kosten voor nutsvoorzieningen doorgerekend worden op de factuur van
de gezinnen? De essentie van het verhaal is natuurlijk dat – bij belastingen –
iedereen betaalt in functie van zijn inkomen en ontvangt in functie van zijn
noden. Bij een kostendoorrekening via een factuur betalen gezinnen omdat ze
aangesloten zijn op het net (de vaste vergoedingen) en omdat ze een bepaalde
hoeveelheid drinkwater verbruiken of afvalwater lozen (de variabele
vergoedingen). De politieke koerswijziging is duidelijk…

Pieter Verbeek, adviseur studiedienst Vlaams
ABVV

* * *

De Vlaamse regering van N-VA, Open VLD en CD&V zit op
25 juli 2015 exact één jaar in het zadel. Hoog tijd voor een bilan van het
gevoerde beleid. In deze reeks artikelen analyseert de studiedienst van het
Vlaams ABVV hoe de factuurregering Bourgeois I de rekening systematisch
doorschuift naar de burgers en daarbij ook de laagste inkomensgroepen niet
ontziet.
 

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!